arkamikontrolet
New member
Beş kişilik bir arkadaş kümesi olarak kafeye oturdunuz. Herkes sırayla sipariş verirken çay istedi. Sıra size geldiğinde limonata içmek istediğiniz biçimde kümeye ahenk sağlamak için siz de çay söylemiş olduniz. Nesiniz siz, ezik mi? Hayır. 1950’li senelerda birincisi yapılmış ve daha sonradan tekrar edilmiş Asch denebir daha göre siz sırf kümeye ahenk sağlamaya çalışıyorsunuz, tıpkı herkes üzere. Zira herkes, kümeye uygun bir birey olma muhtaçlığı hisseder.
Asch deneyi sonuçları bireyin kümeye ahenk sağlamak için yanlış bile olsa onlarla bir arada onlara uygun karar verdiğini gösteriyor. şüphesiz bu deney hakkında yapılan bir fazlaca farklı tenkit de var fakat deneyin gayesinin en temel düzebir daha indiğimiz vakit karşımıza açık bir gerçek çıkıyor ki o da bireyin kümeye ahenk sağladığıdır. Gelin Asch deneyi nedir yakından bakarak bu deneyin maksadını ve sonuçlarını bakılırsalim.
Asch deneyi ile ölçülen uygunluk nedir?
Psikolojik uygunluk olarak da isimlendirilen uygunluk, bireyin ortasında bulunduğu toplumsal kümenin kurallarına ve davranışlarına uyma eğilimini göstermektedir. Uygunluk, sadece bireyin ilişkin olduğu kültürün genel toplumsal normalarını söz etmez; Asch deneyinde olduğu üzere kısa bir süre bir ortada kaldığı toplumsal kümenin bile lisana getirilmemiş kurallarına ahenk sağlama durumunu söz eder.
Bireyin ilişkin olduğu, ortasında bulunduğu ya da ortasında bulunmak zorunda olduğu toplumsal kümenin normlarına hangi oranda ahenk sağlayıp sağlamadığı Asch deneyindilk evvel de daha sonra da defalarca bilim insanları tarafınca araştırılmıştır. Genel olarak bireyin konformist olduğu yani ortasında bulunduğu kümenin lisana getirilmemiş bile olsa kurallarına uyumlu olduğu inancı vardır.
Asch deneyi nedir?
Gelelim yazımızın konusuna. Amerikalı bir psikolog olan Solomon Asch, kendisindilk evvel yapılmış olan uygunluk deneylerini inceledi ve onların kimi sıkıntıları olduğunu tespit etti. Kendi teorisini geliştirerek bireylerin aslında ortasında bulunduğu kümede azınlıkta kalmak yerine yanlış bile olsa kümenin genel kanısına uyma eğilimi göstereceğini tez etti. Bu hususta bir dizi deney yaptı ve bunlar Asch deneyi olarak isimlendirildi.
Asch deneyi denilince akla gelen ilk çalışma, Solomon Asch tarafınca 1951 yılında 50 Swarthmore College öğrencisi üzerinde yaptığı deneydir. Bu deneyde 8 kişilik kümelere bir çizginin yanındaki üç çizgiden hangisine benzediği soruluyordu. Kümedeki 8 bireyden 7’si, Asch’in yardımcısıydı; bir tanesi ise olanlardan habersiz katılımcıydı. Yapılan çalışmalarda 7 kişi karşılık verdikten daha sonra son olarak iştirakçiye kelam verildi ve incelemeler bunun üzerine yapıldı.
Asch deneyinin gayesi nedir, niye yapılmıştır?
Solomon Asch tarafınca yapılan deneyin sıradan ve tek bir maksadı vardı; birey, yalnız kalmak ve dışlanmak kıymetine da olsa doğru bildiği kanıyı lisana getirecek miydi yoksa yanlış olduğunu bile bile sadece ortasında bulunduğu kümeye ahenk sağlamak için onlara uygun bir yanıt mı verecekti? Ruhsal uygunluk, Asch deneylerinin temel inceleme konusunu oluşturmaktadır.
Asch deneyinin sonuçları:
Solomon Asch tarafınca 1951 yılında yapılan deneyde 18 deneme vardı ve bunlardan 12 tanesi kritik olarak seçilmişti. Bu kritik denemelerde kümedeki 7 yardımcı, bir çizginin yanındaki üç çizgiden hangisine benzediği sorulduğunda yanlış karşılık verdiler. Kümedeki tek iştirakçi son sıradaydı ve değerli olan, onun ne karşılık vereceğiydi.
Asch deneyindeki katılımcıların %32’si, yanlış olduğunu bile bile kümeye ahenk göstererek onlara uygun karşılık verdiler. 12 kritik denemedeki iştirakçilerin %75’i en az bir defa kümeye ahenk sağlarken %25’i ise hiç bir vakit kümeye ahenk sağlamadı. Asch’in yardımcısının olmadığı farklı bir denetim kümesinde ise iştirakçileri sadece %1’i yanlış karşılık verdi.
Peki, iştirakçiler niye kümeye bu kadar kolay ahenk sağladılar?
Asch deneyi daha sonrası iştirakçilerle görüşmeler yapıldı ve deneyin gerçek yapısından bahsedilerek niye yanlış olduğunu bile bile kümeye ahenk sağlamak için onlara uygun karşılıklar verdikleri soruldu. Cevaplar ikiye ayrıldı; normatif tesir ve bilgisel tesir.
Katılımcıların büyük bir kısmı verdikleri karşılığın yanlış olduğunu bildiklerini lakin alay edilmekten korktukları ya da tuhaf görünmek istemedikleri için bu karşılığı verdiklerini söylemiş oldu. Buna bakılırsa birinci niye kümeye ahenk sağlayarak olağan olmaktı yani normatif tesir. İkinci niye ise kümenin kendilerinden daha bilgili olduğuna inanmalarıydı yani bilgisel tesir.
Asch deneyi ondan sonrasında da tekrar edildi ve kimi temel faktörler belirlendi:
Uygunluk, kişi sayısına göre değişiyor:
Bireyin, ortasında bulunduğu toplumsal kümeye olan ahenginin kişi sayısına bakılırsa değiştiği görüldü. Bireyin uyumlu olması için kümede en az 5 kişi olması gerekiyor. Sayı daha az olduğunda uygunluk her vakit görülmüyor. Kümedeki kişi sayısı arttığı vakit daha uyumlu olma hali görülmüyor. Lakin kümedeki kişi sayısı artıp da yanlış karşılık ortaya çıkınca iştirakçi şüphelenmeye başlıyor.
Uygunluk, vazife zorluğuna bakılırsa değişiyor:
İlk yapılan Asch deneyindeki bir çizginin yanındaki hangi üç çizgiden birine benzediği anlaşılır durumdaydı. daha sonraki deneylerde iş biraz zorlaştırıldı ve bir bakışta anlaşılmayacak hale getirildi yani bakılırsav artık daha zordu. Bu durumda iştirakçi, kalabalığın bilgisine güvenerek fazlaca daha uyumlu oldu. Bariz yanlışlarda ise ahenk sağlamaktan uzaklaştı.
Uygunluk, kümenin toplumsal statüsüne bakılırsa değişiyor:
İlk yapılan deneydeki iştirakçiler da yardımcılar da birebir yaşlarındaki öğrencilerdi. daha sonraki deneylerde yardımcılar daha kuvvetli, tesirli ve bilgili şahıslardan seçildi. Bu şahıslar yanlış karşılık verseler bile iştirakçi onların kendisinden daha bilgili olduğunu düşündüğü için ahenk sağladı. Yani bireyin ortasında bulunduğu kümenin toplumsal statüsünün uygunluk üzerinde direkt bir tesiri var.
Uygunluk, özel cevap verildiğinde değişiyor:
Başka bir deneyde tıpkı soru soruldu ancak bu sefer iştirakçinin özel karşılık vermesi istendi, uygunluk azalmıştı. Yani bireyler, üzerlerinde toplum baskısı olmadığı vakit ve oburlarının onun ne yaptığını bilmedikleri vakit ahenk göstermiyor.
Uygunluk, bireyin aldığı dayanağa nazaran değişiyor:
Farklı bir deneyde yardımcıların büyük bir kısmı yanlış yanıtı verdi lakin bir tanesi planlanmış bir biçimde gerçek yanıtı verdi. Tek bir bireyden bile takviye aldığı vakit katılımcı, gerçek niyete sarılarak kümenin büyük bir kısmını karşısına almayı göze aldı ve ahenk sağlamadı. Yani küçük bir dayanak bile bireyin kendi fikrini savunmasını sağlayabiliyor.
Asch denebir daha yapılan tenkitler:
Solomon Asch tarafınca 1950’li senelerda yapılan deneylerin sonuçları hakkında bir epey tenkit yapıldı. Çünkü bu periyot ABD’de bir cadı avı vardı. Biraz solcu olanlar bile komünist casus ilan edilerek toplumdan aforoz ediliyordu. Bilhassa genç öğrenciler kimsenin dikkatini çekmemeye, topluma ahenk göstermeye ve başlarına bela almama çalışıyorlardı. Bu yüzden bu vakitte yapılan Asch deneyinin sonuçlarının genel geçer olmadığı düşünülüyor.
Bu niyet üzerine daha sonraki senelerda misal bir deney yapıldı. 1980’li senelerda yapılan emsal bir deneyde gruba ahenk sağlayan kişi sayısı yok denecek kadar azdı. Zira toplum artık daha özgür hale gelmiş ve öğrenciler sessiz sakin kalmak yerine tenkit yapmaya alışmıştı. Yani uygunluk, bireyin yaşadığı toplum koşullarına bakılırsa de değişmektedir.
Bireyin kalabalığa ahenk sağlayarak karar verdiğini ortaya koyan Asch deneyi nedir sorusu üzerinden bu deneyin hedefinden ve neticelerindan bahsettik. Bugün bu biçimde bir deney olsa sonuçları nasıl olurdu? Bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Asch deneyi sonuçları bireyin kümeye ahenk sağlamak için yanlış bile olsa onlarla bir arada onlara uygun karar verdiğini gösteriyor. şüphesiz bu deney hakkında yapılan bir fazlaca farklı tenkit de var fakat deneyin gayesinin en temel düzebir daha indiğimiz vakit karşımıza açık bir gerçek çıkıyor ki o da bireyin kümeye ahenk sağladığıdır. Gelin Asch deneyi nedir yakından bakarak bu deneyin maksadını ve sonuçlarını bakılırsalim.
Asch deneyi ile ölçülen uygunluk nedir?
Psikolojik uygunluk olarak da isimlendirilen uygunluk, bireyin ortasında bulunduğu toplumsal kümenin kurallarına ve davranışlarına uyma eğilimini göstermektedir. Uygunluk, sadece bireyin ilişkin olduğu kültürün genel toplumsal normalarını söz etmez; Asch deneyinde olduğu üzere kısa bir süre bir ortada kaldığı toplumsal kümenin bile lisana getirilmemiş kurallarına ahenk sağlama durumunu söz eder.
Bireyin ilişkin olduğu, ortasında bulunduğu ya da ortasında bulunmak zorunda olduğu toplumsal kümenin normlarına hangi oranda ahenk sağlayıp sağlamadığı Asch deneyindilk evvel de daha sonra da defalarca bilim insanları tarafınca araştırılmıştır. Genel olarak bireyin konformist olduğu yani ortasında bulunduğu kümenin lisana getirilmemiş bile olsa kurallarına uyumlu olduğu inancı vardır.
Asch deneyi nedir?
Gelelim yazımızın konusuna. Amerikalı bir psikolog olan Solomon Asch, kendisindilk evvel yapılmış olan uygunluk deneylerini inceledi ve onların kimi sıkıntıları olduğunu tespit etti. Kendi teorisini geliştirerek bireylerin aslında ortasında bulunduğu kümede azınlıkta kalmak yerine yanlış bile olsa kümenin genel kanısına uyma eğilimi göstereceğini tez etti. Bu hususta bir dizi deney yaptı ve bunlar Asch deneyi olarak isimlendirildi.
Asch deneyi denilince akla gelen ilk çalışma, Solomon Asch tarafınca 1951 yılında 50 Swarthmore College öğrencisi üzerinde yaptığı deneydir. Bu deneyde 8 kişilik kümelere bir çizginin yanındaki üç çizgiden hangisine benzediği soruluyordu. Kümedeki 8 bireyden 7’si, Asch’in yardımcısıydı; bir tanesi ise olanlardan habersiz katılımcıydı. Yapılan çalışmalarda 7 kişi karşılık verdikten daha sonra son olarak iştirakçiye kelam verildi ve incelemeler bunun üzerine yapıldı.
Asch deneyinin gayesi nedir, niye yapılmıştır?
Solomon Asch tarafınca yapılan deneyin sıradan ve tek bir maksadı vardı; birey, yalnız kalmak ve dışlanmak kıymetine da olsa doğru bildiği kanıyı lisana getirecek miydi yoksa yanlış olduğunu bile bile sadece ortasında bulunduğu kümeye ahenk sağlamak için onlara uygun bir yanıt mı verecekti? Ruhsal uygunluk, Asch deneylerinin temel inceleme konusunu oluşturmaktadır.
Asch deneyinin sonuçları:
Solomon Asch tarafınca 1951 yılında yapılan deneyde 18 deneme vardı ve bunlardan 12 tanesi kritik olarak seçilmişti. Bu kritik denemelerde kümedeki 7 yardımcı, bir çizginin yanındaki üç çizgiden hangisine benzediği sorulduğunda yanlış karşılık verdiler. Kümedeki tek iştirakçi son sıradaydı ve değerli olan, onun ne karşılık vereceğiydi.
Asch deneyindeki katılımcıların %32’si, yanlış olduğunu bile bile kümeye ahenk göstererek onlara uygun karşılık verdiler. 12 kritik denemedeki iştirakçilerin %75’i en az bir defa kümeye ahenk sağlarken %25’i ise hiç bir vakit kümeye ahenk sağlamadı. Asch’in yardımcısının olmadığı farklı bir denetim kümesinde ise iştirakçileri sadece %1’i yanlış karşılık verdi.
Peki, iştirakçiler niye kümeye bu kadar kolay ahenk sağladılar?
Asch deneyi daha sonrası iştirakçilerle görüşmeler yapıldı ve deneyin gerçek yapısından bahsedilerek niye yanlış olduğunu bile bile kümeye ahenk sağlamak için onlara uygun karşılıklar verdikleri soruldu. Cevaplar ikiye ayrıldı; normatif tesir ve bilgisel tesir.
Katılımcıların büyük bir kısmı verdikleri karşılığın yanlış olduğunu bildiklerini lakin alay edilmekten korktukları ya da tuhaf görünmek istemedikleri için bu karşılığı verdiklerini söylemiş oldu. Buna bakılırsa birinci niye kümeye ahenk sağlayarak olağan olmaktı yani normatif tesir. İkinci niye ise kümenin kendilerinden daha bilgili olduğuna inanmalarıydı yani bilgisel tesir.
Asch deneyi ondan sonrasında da tekrar edildi ve kimi temel faktörler belirlendi:
- Uygunluk, kişi sayısına bakılırsa değişiyor.
- Uygunluk, nazaranv zorluğuna göre değişiyor.
- Uygunluk, kümenin toplumsal statüsüne göre değişiyor.
- Uygunluk, özel karşılık verildiğinde değişiyor.
- Uygunluk, bireyin aldığı takviyeye bakılırsa değişiyor.
Uygunluk, kişi sayısına göre değişiyor:
Bireyin, ortasında bulunduğu toplumsal kümeye olan ahenginin kişi sayısına bakılırsa değiştiği görüldü. Bireyin uyumlu olması için kümede en az 5 kişi olması gerekiyor. Sayı daha az olduğunda uygunluk her vakit görülmüyor. Kümedeki kişi sayısı arttığı vakit daha uyumlu olma hali görülmüyor. Lakin kümedeki kişi sayısı artıp da yanlış karşılık ortaya çıkınca iştirakçi şüphelenmeye başlıyor.
Uygunluk, vazife zorluğuna bakılırsa değişiyor:
İlk yapılan Asch deneyindeki bir çizginin yanındaki hangi üç çizgiden birine benzediği anlaşılır durumdaydı. daha sonraki deneylerde iş biraz zorlaştırıldı ve bir bakışta anlaşılmayacak hale getirildi yani bakılırsav artık daha zordu. Bu durumda iştirakçi, kalabalığın bilgisine güvenerek fazlaca daha uyumlu oldu. Bariz yanlışlarda ise ahenk sağlamaktan uzaklaştı.
Uygunluk, kümenin toplumsal statüsüne bakılırsa değişiyor:
İlk yapılan deneydeki iştirakçiler da yardımcılar da birebir yaşlarındaki öğrencilerdi. daha sonraki deneylerde yardımcılar daha kuvvetli, tesirli ve bilgili şahıslardan seçildi. Bu şahıslar yanlış karşılık verseler bile iştirakçi onların kendisinden daha bilgili olduğunu düşündüğü için ahenk sağladı. Yani bireyin ortasında bulunduğu kümenin toplumsal statüsünün uygunluk üzerinde direkt bir tesiri var.
Uygunluk, özel cevap verildiğinde değişiyor:
Başka bir deneyde tıpkı soru soruldu ancak bu sefer iştirakçinin özel karşılık vermesi istendi, uygunluk azalmıştı. Yani bireyler, üzerlerinde toplum baskısı olmadığı vakit ve oburlarının onun ne yaptığını bilmedikleri vakit ahenk göstermiyor.
Uygunluk, bireyin aldığı dayanağa nazaran değişiyor:
Farklı bir deneyde yardımcıların büyük bir kısmı yanlış yanıtı verdi lakin bir tanesi planlanmış bir biçimde gerçek yanıtı verdi. Tek bir bireyden bile takviye aldığı vakit katılımcı, gerçek niyete sarılarak kümenin büyük bir kısmını karşısına almayı göze aldı ve ahenk sağlamadı. Yani küçük bir dayanak bile bireyin kendi fikrini savunmasını sağlayabiliyor.
Asch denebir daha yapılan tenkitler:
Solomon Asch tarafınca 1950’li senelerda yapılan deneylerin sonuçları hakkında bir epey tenkit yapıldı. Çünkü bu periyot ABD’de bir cadı avı vardı. Biraz solcu olanlar bile komünist casus ilan edilerek toplumdan aforoz ediliyordu. Bilhassa genç öğrenciler kimsenin dikkatini çekmemeye, topluma ahenk göstermeye ve başlarına bela almama çalışıyorlardı. Bu yüzden bu vakitte yapılan Asch deneyinin sonuçlarının genel geçer olmadığı düşünülüyor.
Bu niyet üzerine daha sonraki senelerda misal bir deney yapıldı. 1980’li senelerda yapılan emsal bir deneyde gruba ahenk sağlayan kişi sayısı yok denecek kadar azdı. Zira toplum artık daha özgür hale gelmiş ve öğrenciler sessiz sakin kalmak yerine tenkit yapmaya alışmıştı. Yani uygunluk, bireyin yaşadığı toplum koşullarına bakılırsa de değişmektedir.
Bireyin kalabalığa ahenk sağlayarak karar verdiğini ortaya koyan Asch deneyi nedir sorusu üzerinden bu deneyin hedefinden ve neticelerindan bahsettik. Bugün bu biçimde bir deney olsa sonuçları nasıl olurdu? Bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.