Beşerler Keyifli Vakitlerinde Bile Neden Arabesk Dinliyor?

arkamikontrolet

New member
Pop, rock, rap, hip hop, R&B, trap, caz, blues, country, reggae, metal, klasik… Tüm bunlar dünyanın her yerinde kabul bakılırsan müzik tiplerinin başında geliyor; Anadolu Rock gibi yerelleştirilmiş versiyonlarını esasen biliyoruz.

Kökeni 10. yüzyıla kadar uzanan klasik Türk musikisi ya da öbür ismiyle Türk sanat müziği; 80’lerde bu klasik akıma alternatif olarak doğan fantezi müzik üzere tipler de bu topraklara mahsus kıymetlerin başında geliyor. Bu bedellerin içinde bir de “arabesk müzik” var ki onun öyküsü bambaşka…

Bir Spotify araştırması: Türkiye’de arabesk müziğe olan ilgi son 3 yılda 4 kat arttı…


Bergen üzere sinemaların de tesiriyle arabesk müzik, günümüzde daha evvel hiç olmadığı kadar tesirli. en çok dinlenen birinci 10 isim içindeki sanatkarların 3’ü günümüzde hayatta değilken, en az 4’ü faal olarak yeni müzik üretmiyor. Yani eski müziklerin bir daha tanınan olduğu devirdeyiz. Pekala niye? Yakın tarih seyahatine çıkıyoruz.

Aslında 1940’lı senelerda Türkiye’de birinci arabesk müzik denemeleri yapıldı ancak toplumda ‘Arap müziği’ olarak algılanınca fazlaca da ilgi görmedi bu yeni usul:

Türkiye’deki birinci arabesk müzik denemelerini yapan Haydar Tatlıyay

“Arabesk” sözü, Fransıcadan Türkçeye geçmişti ve manası ‘Arap tarzı’ demekti. Klasik Arap müziğinden esinlenilerek yapılan birinci denemeler, toplumda kültürel açıdan karşılık bulamadı pek de…

Her şey Türkiye’nin büyük bir dönüşüm sürecine girdiği 1960’lı senelerda başladı…


Günümüzden 65-70 yıl evvel başlayan hem kültürel tıpkı vakitte siyasal uygulamalar, ülkede yayları germişti. Ayrıntılara girmeyelim, değerli olan o periyot oluşan travmalar…

Aslında o senelerdan evvel Türkiye’de “müzik dinlemek” insanların sıklıkla beğenilen vakit geçirmek için yaptıkları bir hareketti:


niçini sıradanti: Bir sanatkarın tanınması ve müziğinin dinlenmesi için verilen emek silsilesi bugünkünden epey farklı ve uğraş istiyordu. Kayıtların önce taş plağa, plağın seri üretime ve en sonunda pikapa girdiği ana kadar geçen müddette müzik dinleme, hem kıymetli tıpkı vakitte seçkin bir zevkti. Plakların her iki yüzünde 1’er müziğin yer alması, dinlenen şeyi daha özel ve eşsiz kılıyordu.

Büyük Buhran krizi ve niçini olduğu II. Dünya Savaşı’nın izleri silinmeye başlamış; Türkiye üzere genç ve gelişmekte olan ülkelerde üretim nispeten hızlanmış, iş fırsatlarının sayısı artmıştı. Dünya ‘global bir köy’ haline geliyordu:

60’lı yılların rock yıldızlarından The Beatles grubunun üyeleri

Ancak Anadolu insanı, bu fırsatlara kavuşmak için büyük kentlere göç etmek zorundaydı. yıllar daha sonra sinemaya bile yansıyacaktı bu durum:

Taşı Toprağı Altın Kent sinemasından, köylü resmi temsil eden vatandaşın İstanbul’a gelişi, 1978

Sadece üstteki ikonikleşen Köyden İndim Şehire değildi tek örneği. Sürü, Taşı Toprağı Altın Şehir üzere Türk sinemasını şekillendiren farklı çeşitlerde sinemalar gördük.

Köyde büyüyen birinin kente göç etmesi önemli bir kültür şokuna sebep oluyordu:

Köyden İndim Şehire, 1974

Çoğu personel olan bu insanların kapital sistem karşısında yaşadıkları, sinemalarda hissediliyordu aslına bakarsan. Büyük bir kısmı ahenk sağlayamıyor, dışlanıyor, biraz para kazanıp doğduğu köye geri dönmek için gün sayıyordu tahminen de…

Arap ülkelerinden alınan raks müzik, Türkçe yazılmış sözlerle buluştu ve…


Adnan Şenses üzere sanatkarların direkt uyarladığı müziklerin akabinde Orhan Gencebay ile rock müzik esintileri, Hakkı Bulut ile de Türk halk müziği esintileri yer aldı arabeskte. vakit içinde Müslüm Gürses ise batı enstrumanlarının kullanıldığı yaygın arabesk müzikleriyle karşımızdaydı.

70’li senelerda plakların yerini kasetler almaya, müzik üreten ve dinleyen için bir zevk değil de “ifade aracı” olmaya başladı:


Kasetler müzik üretiminde bir ihtilal yarattı. Birebir anda daha hayli müzik içeren, daha küçük ve kullanışlı bu son teknoloji ürünün sevkiyatı da daha kolaydı. Birebir kutuya daha hayli kaset sığıyordu örneğin.

Ortalığın “babalarla” kaynadığı, kaynamaya başladığı senelerda arabesk müzik; kaynağı olan Arap külçeşidinin aksine bayanların da sesi oldu:


Doğuştan yetenekli Bergen üzere sanatkarlar; yaşadıkları zorlu yaşamı, bir o kadar sarsıntı geçirmiş topluma tabir etmek için arabesk müziği tercih ettiler.

Daha epey sanatçı, daha epey müzik, daha epeyce dinleyici oluştu epeyce kısa müddette:


Moda şarkıların üzerine öyküler yazıldı, sinemalar bile çekildi. Bir sanatçı için müziğini tanıtmanın yolu oldu sinema… Onlarca arabesk sineması patlak verdi bir anda:



Dahası beşerler bu sinemaları izliyorlar, zira yalnızca müzikleri değil öyküleri de kendileriyle özdeşleştiriyorlardı. Ağır göç daha sonrası kent insanların dışladığı topluluklar imkansız aşkların sayısını artırmıştır tahminen de… Stereotipler de daima bu biçimdeydi, imkansızlıklar ortasındaki bir gencin mutluluğa kavuşma savaşı bahis oluyordu.

Sosyolog Ahmet Talimciler, “Tüm bu olup bitenleri ortasında yaşadığımız toplumun acı çekme ile kurduğu temasın gücünü de göz arkası etmeden değerlendiremeyiz.” diyerek, arabeskin yaygınlaşmasında toplumun acıya karşı yaklaşımının da tesiri olduğu söylüyor.

Mağarada doğdum deyip bir inşaat emekçisiyken keşfedildiği söylenen İbrahim Tatlıses’in ‘Turkish Pavarotti’ olarak anılmasına kadar giden seyahat da bu senelerda başlamıştı:


Bir de genç ve çocuk sanatkarlar furyası başlamıştı… Yeryüzündeki tüm acılara hakim babalar ve “acıların bayanı” gibi lakaplar yetmemiş, acıların çocuğu çıkmıştı ortaya:



Bir çocuk üzerinden yaşanması güç hisleri anlatmak daha tesirli oluyordu zira. Çocuk masumiyeti, arabesk müziğin isyankar tutumuyla birleşince “acıların ergeni” olan jenerasyonlar yetişti diyebilir miyiz?

Yaşanan travmalarların sesi olmaya başladı bu müzikler ve sinemalar… 80’li senelera geldiğimizde farklı stillerin arabesk müzikle birleşme devri başladı:


Tıpkı Anadolu Rock üzere, Türk popunda da arabesk izlerini görmeye başladık 80’lerde. Pop sanatkarlarının albümlerinde arabesk müzikler, arabesk sanatkarlarının albümlerinde pop şarkılar tesirini gösteriyordu.

Her şeye rağmen halk arabesk müziğe aralıklı yaklaşıyordu. 1982’de TRT tarafınca yapılan sokak röportajına kulak verelim:


90’lı senelerda arabesk, CD’lerin de hayatımıza girmesiyle yalnızca dışlanan şahısların sesi olmaktan çıkıp tanınan kültürde karşılık bulmaya başladı:



Arabeskin yalnızca toplumsal olarak ötekileştirilen insanlara özgün olduğu algısı Talimcilere nazaran 90’lı senelerda kırıldı: “Özellikle 90’ların ikinci yarısında başta Orhan Gencebay, Müslüm Gürses, Ferdi Tayfur ve İbrahim Tatlıses olmak üzere bir fazlaca ismin farklı hallerde tanınan kültürün içerisinde varlığını artırması daha sonrasında bu algı da değişmeye başlamıştır. Müslüm Baba’nın Papatya, Babamın Öldüğü Yaştayım, Nilüfer üzere unutulmaz müziklerle bir anda kendi kemik kitlesinin yanı sıra farklı bir kitleye de hitap etmeye başladığını bu vesile ile tekrar hatırlayalım.”

Yaşanan travmalar, Müslüm Gürses’in 1989’daki Gülhane konserinde tepeyi görmüştü: Kendinden geçen sapkın kitlenin içinden çıkan biri, Gürses’i bıçaklamıştı:


Darbeler, siyasal rüzgarlar derken… İnternetin tesiriyle ve müziğin sanayi haline gelmesiyle konu artık arabesk rap’e kadar geldi:



“Ülkenin ortasından geçmekte olduğu siyasal, ekonomik ve kültürel süreçler dönüşüme uğradığı üzere arabeskin de dönüşüme uğraması kaçınılmaz bir durumdur.” diyor Ahmet Talimciler ve ekliyor; “Son on, on beş yıldır arabeski başta rap müziği icra edenler de olmak üzere bir epey alanda bir daha ve bir daha görmeye devam ediyoruz.”

Arabesk müzik, öfkenin istikametini değiştirip karamsarlık mı aşılıyor, sıkıntıların çözülmeyip büyümesine mi yol açıyor?


“Bu ülkenin yaşanan meselelerle uğraş etme ve o problemleri bertaraf etme kültürü ile yaşamadığını unutmamalıyız. Arabesk yahut öteki müzik tiplerinin hiç birisi ne sıkıntıları geleceğe taşır ne de bu sıkıntıların büyümesine sebep olur. Var olan durumu yansıtırlar ve olduğu üzere kalmasına da aracı bir rol üstlenirler.”

“Uzun yıllar boyunca arabesk müzik eşittir yoz müzik algısı toplumsal ömrün içerisine enjekte edildi.”


Arabesk müzik, toplumun yüksek eğitimli yahut gelirli kesminden dışlanmış bireylerin sesi mi oldu pekala yalnızca? Arabesk müzik sevmeyen, hatta radikal bir biçimde karşı çıkan bölümün savunduğu “arabesk müzik ezikliktir” düşüncesi Talimciler’e göre kusurlu.

“Ancak bu eşleşmede göz arkası edilen konu, bu ülkenin yüksek eğitimli yahut yüksek gelir grubuna mensup kitlesinin de ortasında yaşanılan kültürün bir eseri olduğu gerçeğiydi. Bu topraklarda, batıda gördüğümüz burjuvazi yahut aristokrasiye mensup aile geleneklerinin olmaması gerçeğini de unutmamalıyız.”

“Ülkenin en varlıklı aileleri için bile en çok üç nesil geriye gidebiliyorsunuz, bu durum ise gelenek denilen kavram üzerine inşa edilen kültür ve kıymet yargılarının bu topraklarda ne kadar köksüz olduğunu ortaya koyuyor. Bu yüzden de birinci başlarda ortaya atılan yoz kültür nitelemesi; vakit içinde arabeskin, ortasında yaşadığımız kültürün kesimi olmasıyla yer değişmeye başlamıştır.”

“Farklı hayatları yaşayanların ortak paydada bir ortaya gelememelerinin gerisinde arabeskin değil, bu ülkenin kültürel ve bireyselleşmeyi hala içselleştirememiş yapının tesirleri kelam mevzusudur”:


Talimciler, “Farklı ideolojilere, inanışlara, bakış açılarına veya gelirlere sahip olan insanların farklı konularda bir ortaya gelebilme olasılığının ne kadar kısıtlı olduğu gerçeğini de unutmamalıyız.” diyor:


“Yani kelam konusu arabeskin birleştirdiklerinin bir ortaya gelememesi durumu öbür alanlardakilerin de bir ortaya gelememesinden bağımsız bir gerçeklik değil. Üzerinde durmamız gereken bir öbür konunun ise bir daha bu nokta ile yakından ilişkili olarak, bu ülkenin siyaset anlayışının her daim böl-parçala ve yönet üzerinden işlemekte olduğu gerçeğidir. Farklı kompartımanlarda yaşayanlar içindeki ilişkiyi mümkün olduğu ölçüde azalttığınız andan itibaren istediklerinizi fazlaca daha kolay ve rahatlıkla hayata geçirebilme talihi elde edersiniz. Farklı hayatları yaşayanların ortak paydada bir ortaya gelememesinin ardında arabeskin değil bu ülkenin kültürel ve bireyselleşmeyi hala içselleştirememiş yapının tesirleri kelam konusudur.”

Arabesk müzik, popülerliği ve geleceği hakkında niyetlerinizi aşağıda paylaşabilirsiniz.
 
Üst