arkamikontrolet
New member
Hakkında sayısız çalışma yapılmasına karşın beynimiz hala bilim insanları için bile gizemini koruyor. O denli ki bir epeyce ruhsal rahatsızlığın tanısı ve tedavisi çağdaş tıp için bile hayli güç. Beynimizin bir oyunu olan ve ben bu anı daha evvel yaşadım hissi yaratan dejavu, husus hakkında yapılan bir hayli çalışmaya karşın hala bir gizem perdesine sahip. Dejavu nedir, yol açar kimi karşılıklar elbette var ancak her hadise için tıpkı teşhis konulamıyor.
Dejavu durumu insanlık var olduğu günden beri bizimle birlikte. Bu niçinle yüzlerce yıl evvel bile bugün bildiğimiz manada olmasa da bu biçimde bir mevzudan bahsediliyor. Dejavu hakkında yapılan bilimsel çalışmalar ise mistik kaygıları ortadan kaldırıyor ve maalesef daha berbatı olan nörolojik problemlerin kapılarını aralıyor. Dejavu nedir, yol açar üzere kıymetli sorulara bilim nasıl karşılık veriyor gelin tüm bilgileriyla inceleyelim.
The Matrix’teki şu kedi sahnesini hatırladınız mı?
Filmdeki bu kediyi tıpkı biçimde peş peşe iki sefer nazarann Neo, birinci başta olayın gizemini çözemiyor. Kıssa gereği kedinin iki sefer gözükmesi Matrix yazılımındaki küçük bir kusur olarak veriliyor.
Hiç bilmeyenler için; dejavu nedir?
Déjà Vu cümlesinden türemiş olan dejavu, Fransızca aslına bakarsan görüldü manasına gelmektedir. Yani dejavu, ilk defa görmüş ya da hayatış olsanız bile bir şeyi ya da bir olayı daha evvel görmüş ya da hayatış üzere hissetmeniz durumudur. Beyninizdeki iki fikir akımının çarpışması kararı oluşan bir aksaklık olarak da tanımlanabilir.
İnsanların yüzde 97’sinin hayatlarında en az bir kere dejavu yaşadığı düşünülüyor ve hatta insanların üçte ikisinin tertipli olarak dejavu yaşadığı kestirim ediliyor. Bu açıdan baktığımız vakit dejavu, bilinen tüm emsal tecrübelerden hayli daha yaygın olarak görülen bir durumdur.
İnsanlar yüzlerce yıl evvel bile dejavu yaşıyorlardı:
Modern dünyanın tesirleri niçiniyle dejavu epey daha sık görülen bir durum haline gelmiş olsa bile aslında insanlar yüzlerce yıl evvel de dejavu durumunu deneyimliyorlardı. Dejavu hakkında bugüne kadar gelen en eski kaynak, milattan daha sonra 400’lü senelerda hayatış olan St. Augustine’e aittir. St. Augustine, dejavu için yanlış anılar tarifini kullanmıştır.
Dejavudan dejavu olarak bahseden birinci kişi kişi 1851 – 1917 yılları içinde hayatış olan Emile Boirac isimli Fransız bir filozoftur. Mevzuya bilimsel açıdan birinci yaklaşan kişi ise FL Arnaud isimli bir nörolog olmuştur. Societe Medico-Psychologique toplantısında konuşan FL Arnaud, dejavu ile epilepsi içindeki bağlantıyı ortaya koymuştur. Mevzu hakkında yapılan yakın tarihindeki araştırmalar ise dejavunun algı ve hafıza ile bağlı olabileceğinden bahsediyor.
Dejavu nasıl olur?
Yapılan son çalışmalara nazaran dejavu, iki farklı farkındalık akşının çarpışması kararı meydana geliyor; mevcut bir durumu tanıma tecrübesi ile bunun yanlış hatırlanması. Gariptir, dejavu yaşayan kişi bu durumu fark eder. Dejavunun altında bölünmüş bir algı yatar. Dikkat dağınıklığı ya da görüşün engellemesi niçiniyle imaj iki sefer işlenir.
Bir örnek üzerinden açıklamak daha gerçek olacak. Arkadaşlarınızla bir kafeye gittiniz, oturdunuz, çay söylemiş olduniz, dostunuz çaydan bir yudum aldı ve yüzünü ekşiterek beğenmediğini söylemiş oldu. Siz de tam o anda dejavu yaşadınız ve güya dostunuz yüzünü ekşiterek çayı beğenmediğini daha evvel söylemiş ve yapmış hissettiniz. İşte dejavu bu türlü yaşanır.
Peki niye dejavu hissini yaşarız?
Dejavu, yaşandığı an için rahatsız edici bir baş karışıklığı yaratsa bile birçok vakit ziyanlı bir durum değildir. Yorgun ve gerilimli bireyler epeyce daha fazla dejavu tecrübeler çünkü bu iki durum da uzun ve kısa vadeli belleği olumsuz etkilemektedir. Temporal lob epilepsisi çalışmalarında dopaminin de dejavu tecrübesi yaşama konusunda tesirli olduğu görülmüştür.
Tesadüf yapıtı incelenen bir hadise çalışmasında kimi grip ilaçlarının bir arada kullanılmasının dejavu üzerinde tesirleri olduğu görüldü. Hastaya verilen iki grip ilacı beraber kullanıldığı andan itibaren kişi birkaç saatte bir dejavu yaşadığını söylemiş oldu. İlaç kesildiği anda hastanın dejavu yaşama tecrübesi ortadan kalktı.
Her iki ilaç da grip semptomlarını azaltma özelliği gösteriyordu. Bu özelliklerini ise dopamin sistemi üstündeki değişiklikler kararı gösteriyorlardı. Hastada dopamin arttıkça dejavu epizodlarında da artma olduğu düşünülüyor. Yapılan birtakım epilepsi çalışmalarında beynin hipokampus kısmında yaşanan dismensik semptomlar yani bozuk hafıza semptomları niçiniyle dejavu tecrübesinde artış olduğu da görülmüştür.
Sağlıklı bireylerde ve nörolojik rahatsızlığı olan bireylerde farklı dejavu tecrübeleri yaşanıyor:
Dejavu hissi için genel bir tarif yapmak mümkün fakat bu durum büsbütün şahsa özel gerçekleşen bir tecrübe olduğu için her insanın farklı bir dejavu tecrübesi yaşadığı düşünülüyor. Düzenli olarak dejavu yaşayan bireylerin beynindeki gri hususun daha az olduğu görüldü. Beynin en dış katmanı olan gri husus hareket, hafıza ve his denetiminden sorumludur. Gri unsur ne kadar fazlaysa bu hareketler de o kadar sağlıklı olur.
Dejavu yaşayan nörolojik rahatsızlığı olan şahısların beyninin hipokampus, parahipokampal girus ve temporal neokorteks kısımlarının yani anıların saklanması ve oluşturulmasıyla sorumlu kısımlarının etkilendiği görülmüştür.
Dejavu yaşayan epilepsi hastası şahısların beyninin hafıza ile bağlantılı kısımları etkilenirken dejavu yaşayan sağlıklı bireylerin beyninin duygusal kısımlarının etkilendiği biliniyor. Ancak bir genelleme yapmak gerekirse dejavunun asıl yaşanma sebebi, görsel anıları yöneten medial temporal lob ortasında meydana gelen olağan dışı sinyallerdir.
Şizofreni hastalarında, epilepsi hastalarında, vasküler demans hastalarında ve yoğun tasaya sahip şahıslarda fazlaca daha fazla dejavu tecrübesi yaşanmaktadır. Bu bireylerin rastgele bir nörolojik rahatsızlığı olmasa bile dejavu epey daha fazla yaşanır. Dejavu haricinde bu durum çeşitlerini tanımlamak için kullanılan birtakım kavramlar vardır;
Doktora gitmek gerekir mi?
Zaman vakit dejavu yaşamak olağan ve zararsız bir durumdur, rastgele bir rahatsızlığınız olduğunu göstermez. Lakin haftada birkaç kere ya da daha fazla dejavu yaşıyorsanız epilepsi ya da farklı bir nörolojik rahatsızlığa sahip olabilirsiniz. Bu niçinle bu biçimde bir durumda uzman bir tabibe muayene olmanız öneriliyor.
Ben bu anı daha evvel yaşadım hissi ile kişinin zihnini allak bullak eden dejavu nedir, yol açar gibi merak edilen soruları yanıtlayarak husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Şayet bu çeşit bir durumu sık sık yaşıyorsanız en yakın sıhhat kuruluşuna başvurarak uzman bir tabibe muayene olmayı ihmal etmeyin. Mevzu hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Dejavu durumu insanlık var olduğu günden beri bizimle birlikte. Bu niçinle yüzlerce yıl evvel bile bugün bildiğimiz manada olmasa da bu biçimde bir mevzudan bahsediliyor. Dejavu hakkında yapılan bilimsel çalışmalar ise mistik kaygıları ortadan kaldırıyor ve maalesef daha berbatı olan nörolojik problemlerin kapılarını aralıyor. Dejavu nedir, yol açar üzere kıymetli sorulara bilim nasıl karşılık veriyor gelin tüm bilgileriyla inceleyelim.
The Matrix’teki şu kedi sahnesini hatırladınız mı?
Filmdeki bu kediyi tıpkı biçimde peş peşe iki sefer nazarann Neo, birinci başta olayın gizemini çözemiyor. Kıssa gereği kedinin iki sefer gözükmesi Matrix yazılımındaki küçük bir kusur olarak veriliyor.
Hiç bilmeyenler için; dejavu nedir?
Déjà Vu cümlesinden türemiş olan dejavu, Fransızca aslına bakarsan görüldü manasına gelmektedir. Yani dejavu, ilk defa görmüş ya da hayatış olsanız bile bir şeyi ya da bir olayı daha evvel görmüş ya da hayatış üzere hissetmeniz durumudur. Beyninizdeki iki fikir akımının çarpışması kararı oluşan bir aksaklık olarak da tanımlanabilir.
İnsanların yüzde 97’sinin hayatlarında en az bir kere dejavu yaşadığı düşünülüyor ve hatta insanların üçte ikisinin tertipli olarak dejavu yaşadığı kestirim ediliyor. Bu açıdan baktığımız vakit dejavu, bilinen tüm emsal tecrübelerden hayli daha yaygın olarak görülen bir durumdur.
İnsanlar yüzlerce yıl evvel bile dejavu yaşıyorlardı:
Modern dünyanın tesirleri niçiniyle dejavu epey daha sık görülen bir durum haline gelmiş olsa bile aslında insanlar yüzlerce yıl evvel de dejavu durumunu deneyimliyorlardı. Dejavu hakkında bugüne kadar gelen en eski kaynak, milattan daha sonra 400’lü senelerda hayatış olan St. Augustine’e aittir. St. Augustine, dejavu için yanlış anılar tarifini kullanmıştır.
Dejavudan dejavu olarak bahseden birinci kişi kişi 1851 – 1917 yılları içinde hayatış olan Emile Boirac isimli Fransız bir filozoftur. Mevzuya bilimsel açıdan birinci yaklaşan kişi ise FL Arnaud isimli bir nörolog olmuştur. Societe Medico-Psychologique toplantısında konuşan FL Arnaud, dejavu ile epilepsi içindeki bağlantıyı ortaya koymuştur. Mevzu hakkında yapılan yakın tarihindeki araştırmalar ise dejavunun algı ve hafıza ile bağlı olabileceğinden bahsediyor.
Dejavu nasıl olur?
Yapılan son çalışmalara nazaran dejavu, iki farklı farkındalık akşının çarpışması kararı meydana geliyor; mevcut bir durumu tanıma tecrübesi ile bunun yanlış hatırlanması. Gariptir, dejavu yaşayan kişi bu durumu fark eder. Dejavunun altında bölünmüş bir algı yatar. Dikkat dağınıklığı ya da görüşün engellemesi niçiniyle imaj iki sefer işlenir.
Bir örnek üzerinden açıklamak daha gerçek olacak. Arkadaşlarınızla bir kafeye gittiniz, oturdunuz, çay söylemiş olduniz, dostunuz çaydan bir yudum aldı ve yüzünü ekşiterek beğenmediğini söylemiş oldu. Siz de tam o anda dejavu yaşadınız ve güya dostunuz yüzünü ekşiterek çayı beğenmediğini daha evvel söylemiş ve yapmış hissettiniz. İşte dejavu bu türlü yaşanır.
Peki niye dejavu hissini yaşarız?
Dejavu, yaşandığı an için rahatsız edici bir baş karışıklığı yaratsa bile birçok vakit ziyanlı bir durum değildir. Yorgun ve gerilimli bireyler epeyce daha fazla dejavu tecrübeler çünkü bu iki durum da uzun ve kısa vadeli belleği olumsuz etkilemektedir. Temporal lob epilepsisi çalışmalarında dopaminin de dejavu tecrübesi yaşama konusunda tesirli olduğu görülmüştür.
Tesadüf yapıtı incelenen bir hadise çalışmasında kimi grip ilaçlarının bir arada kullanılmasının dejavu üzerinde tesirleri olduğu görüldü. Hastaya verilen iki grip ilacı beraber kullanıldığı andan itibaren kişi birkaç saatte bir dejavu yaşadığını söylemiş oldu. İlaç kesildiği anda hastanın dejavu yaşama tecrübesi ortadan kalktı.
Her iki ilaç da grip semptomlarını azaltma özelliği gösteriyordu. Bu özelliklerini ise dopamin sistemi üstündeki değişiklikler kararı gösteriyorlardı. Hastada dopamin arttıkça dejavu epizodlarında da artma olduğu düşünülüyor. Yapılan birtakım epilepsi çalışmalarında beynin hipokampus kısmında yaşanan dismensik semptomlar yani bozuk hafıza semptomları niçiniyle dejavu tecrübesinde artış olduğu da görülmüştür.
Sağlıklı bireylerde ve nörolojik rahatsızlığı olan bireylerde farklı dejavu tecrübeleri yaşanıyor:
Dejavu hissi için genel bir tarif yapmak mümkün fakat bu durum büsbütün şahsa özel gerçekleşen bir tecrübe olduğu için her insanın farklı bir dejavu tecrübesi yaşadığı düşünülüyor. Düzenli olarak dejavu yaşayan bireylerin beynindeki gri hususun daha az olduğu görüldü. Beynin en dış katmanı olan gri husus hareket, hafıza ve his denetiminden sorumludur. Gri unsur ne kadar fazlaysa bu hareketler de o kadar sağlıklı olur.
Dejavu yaşayan nörolojik rahatsızlığı olan şahısların beyninin hipokampus, parahipokampal girus ve temporal neokorteks kısımlarının yani anıların saklanması ve oluşturulmasıyla sorumlu kısımlarının etkilendiği görülmüştür.
Dejavu yaşayan epilepsi hastası şahısların beyninin hafıza ile bağlantılı kısımları etkilenirken dejavu yaşayan sağlıklı bireylerin beyninin duygusal kısımlarının etkilendiği biliniyor. Ancak bir genelleme yapmak gerekirse dejavunun asıl yaşanma sebebi, görsel anıları yöneten medial temporal lob ortasında meydana gelen olağan dışı sinyallerdir.
Şizofreni hastalarında, epilepsi hastalarında, vasküler demans hastalarında ve yoğun tasaya sahip şahıslarda fazlaca daha fazla dejavu tecrübesi yaşanmaktadır. Bu bireylerin rastgele bir nörolojik rahatsızlığı olmasa bile dejavu epey daha fazla yaşanır. Dejavu haricinde bu durum çeşitlerini tanımlamak için kullanılan birtakım kavramlar vardır;
- Deja entendu: aslına bakarsanız duyuldu.
- Deja eprouve: aslına bakarsan deneyimlendi:
- Dejat: fazlacatan bitti.
- Deja pense: fazlacatan düşünüldü.
- Deja raconte: aslına bakarsan anlatıldı.
- Deja senti: fazlacatan hissedildi ya da fazlacatan koklandı.
- Deja su: bu bilgi aslına bakarsan biliniyor.
- Deja trouve: aslına bakarsanız bulundu.
- Deja vecu: aslına bakarsan yaşandı.
- Deja voulu: esasen arandı.
- Yüksek gelir düzebir daha sahipler
- İyi eğitimliler
- Sık seyahat ediyorlar
- Rüyalarını hatırlıyorlar
- Liberaller
- 15 – 25 yaş aralığındalar
Doktora gitmek gerekir mi?
Zaman vakit dejavu yaşamak olağan ve zararsız bir durumdur, rastgele bir rahatsızlığınız olduğunu göstermez. Lakin haftada birkaç kere ya da daha fazla dejavu yaşıyorsanız epilepsi ya da farklı bir nörolojik rahatsızlığa sahip olabilirsiniz. Bu niçinle bu biçimde bir durumda uzman bir tabibe muayene olmanız öneriliyor.
Ben bu anı daha evvel yaşadım hissi ile kişinin zihnini allak bullak eden dejavu nedir, yol açar gibi merak edilen soruları yanıtlayarak husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Şayet bu çeşit bir durumu sık sık yaşıyorsanız en yakın sıhhat kuruluşuna başvurarak uzman bir tabibe muayene olmayı ihmal etmeyin. Mevzu hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.