arkamikontrolet
New member
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkeleri, son aylarda iş dünyasında pek şiddetli bir devir yaşıyor. ABD Çalışma Bakanlığı tarafınca paylaşılan datalar, ABD’de sadece kasım ayında 4,5 milyon çalışanın işinden kendi isteğiyle ayrıldığını, yani istifa ettiğini ortaya koyuyordu. Bu sayı, son 20 yılın doruğu iken bununla birlikte ABD iş gücünün %2,9’luk kısmının bir ayda işini bıraktığını gösteriyordu.
‘Büyük istifa dalgası’ olarak isimlendirilen bu durum hakkında biroldukça araştırma ve anket de yapıldı. Bilhassa ABD’de görülen istifa dalgası hakkında yapılan anketler, buradaki insanların genel manada misal niçinlerden dolayı işlerini terk ettiklerini gösteriyordu: Bilhassa koronavirüs pandemisi daha sonrasında bir hayli kişi ‘nefes almak’ istiyordu.
Büyük istifa dalgası niye yaşanıyor?
Büyük istifa dalgasının yaşanmasının ardında bir fazlaca niye bulunuyor. Ama bu niçinlerin birkaçı, yapılan tüm araştırmalarda birbiriyle ilişkili ve yüksek oranlarda görülüyordu. ABD Çalışma Bakanı’na nazaran beşerler, daha yeterli fiyatlara ve imkanlara sahip olacakları yeni bir iş arayışı için, çocuklarına bakmak için ve COVID-19 kaygısı niçiniyle işlerinden ayrılıyordu. Tüm anketlerde görünen ana ortak noktaysa daha yeterli fiyatlar ve imkanlar, yani daha yeterli çalışma şartlarıydı.
İnsan kaynakları hizmeti şirketi Personio’nun İnsan Kaynakları Ünite Sorumlusu Ross Sychell de yaptığı bir açıklamada çalışanların “Emek verdiğim bu şirket, bu süreçte sıhhatim ve mutluluğum için ne yaptı?” sorusuna karşılık bulamadıklarını belirtti. Sonuç olarak çalışanların “Pahalı olduğum bir yere gideceğim.” kanısına kapıldığını söylemiş oldu.
Daha uygun çalışma şartı aramanın temelindeki sebeplerden biri de aslında birtakım çalışmalarla ortaya çıktı: Pandemi, insanların gözünü açmıştı. Indeed’in yaptığı bir ankete göre istifa eden 1000 kişinin %92’si, pandemiyle birlikte ‘hayatın sevmedikleri bir işi yapmak için hayli kısa olduğunu’ hissetmeye başladı. İktisatbank’ın 10 Ocak 2022 Günlük Piyasa ve Tahlil Yorumunda da “Çalışanların ruh hali pandemi periyodunda o kadar makûs etkilendi ki, beşerler nefes alıp biraz da soluklanmaya muhtaçlığı olduklarını anladılar.” sözleri yer aldı.
Öte yandan istifa eden bireylerin toplumsal medyada yaptıkları paylaşımlardan kimileri da bu insanların nasıl nispeten rahat bir biçimde istifa edebildiklerini gösteriyordu. İstifa dalgasının somut bir biçimde görüldüğü ülkelerde çalışanlar, devlet dayanağı ve kendi imkânlarıyla bir ölçü birikim yapmayı başarmışlardı. İktisatbank’ın birebir yorumunda çalışanların bu birikimin teminatıyla bir müddet de olsa işsiz kalmayı göze alabildikleri tabir ediliyordu. Yani istifa edenlerin büyük bir çoğunluğu, bir süre işsiz kalarak yaşayabilecek ölçüde birikime sahipti.
Yaşanan istifa dalgasının sonuçları ne olacak?
ABD’de bir ay ortasında yaşanan milyonlarca istifanın ana sebebi çalışma şartlarının uygunlaştırılması arayışı olurken bu, elbette patron üstündeki yükü de artırdı. O denli ki şirketler, istifa dalgalarını engellemek için çalışanlarının fiyatlarını ve yan haklarını artırmaya başladı. olağan olarak bu, çalışanların maliyetinin artması manasına geliyordu. Bu da bir zincir etkiyi yaratma potansiyeli taşıyor: Eser ve hizmet meblağlarının artışı.
Harvard İktisat Profesörü Elizabeth Allison, yaptığı açıklamada ekonomilerdeki güzelleşme ve yüksek enflasyon kombinasyonunun patronlarda fiyatların artışı baskılarını artıracağını tabir etti. Oxford Economics’in paylaştığı bilgilere goreyse artık eski bir çalışanın yerine yeni bir çalışan koymanın yıllık maliyeti, eğitim ve bir daha bu dalgayla getirilen/artırılan işe alım bonusları niçiniyle eski çalışanın yıllık maaşının %122’si düzebir daha yükseldi.
Yatırım bankası Jefferies’in başekonomisti Aneta Markowska da bu mevzuda verdiği bir demeçte işgücü arzındaki yapısal düşüş ve ötelenmiş taleple işgücüne olan muhtaçlığın gibisi görülmemiş bir biçimde artacağını, bunun da istihdam piyasalarını onlarca yıldır görülmemiş biçimde sıkılaştıracağını söz etti.
Pekala, istifa dalgası Türkiye’de yaşandı mı? Türkiye’de bu biçimde bir dalganın yaşanmamasının sebebi neydi? Bu soruların yanıtları için bir uzmana danıştık.
Kaspersky’ın 22 Mart 2021 tarihindeki ‘İşin Geleceğini Teminat Altına Almak’ raporu, Türkiye’deki çalışanların %23’ünün önümüzdeki 12 ay ortasında yeni bir işe geçmeyi düşündüğünü ortaya koyuyordu. Türkiye’de çalışanlarının bu biçimde bir niyete sahip olmalarınınsa üç sebebi vardı:
“Pandemide şu an bir sürü işyeri kapatıyor ve hatta yeni minimum fiyatla birlikte birfazlaca işten çıkışları bekliyoruz. Beşerler şu belirsizlikte ve gelecek telaşında epey da yerinden ayrılmak istemiyor. örneğin ben şu an daha yüksek talep ediyorum ya da daha uygun çalışma ortamı talep ediyorum, ben buradan gittiğim anda benim yerime bulabileceği fazlaca fazla iş gücü var, epeyce daha az fiyatla.”
İşsizlik oranı çok yüksek olduğu için her vakit farklı bir çalışan alternatifinin olduğunu belirten Değirmenci, eski çalışanın yerine yenisinin daha az fiyatla alınabileceğine vurgu yaptı. Hatta birtakım şirketlerin bu alternatife direkt eski çalışanını işten çıkarmak ve daha düşük fiyatla yeni çalışan almak yoluyla başvurduğunu da tabir etti.
Birikimi olan çalışan işinden ayrılıp yeni bir iş arayışı için bir süre işsiz kalmayı tercih eder mi? sorusunun karşılığıysa şöyleydi:
“Yatırımı olan kişi, yatırımı kıyıda kalsın istiyor. Beşerler şu anda belirsizlikte ve o kıyıda kalan parasıyla hiç bir şey yapmak istemiyor.”
Patronlar, çalışanlarının koşullarını artırma yoluna ne kadar başvurabilir? Bu sorunun yanıtı da ne yazık ki pek olumlu değil, zira TL kıymet kaybediyor:
“TL’nin paha kaybı işletmeleri de hayli etkiliyor. Biz tuvalet kâğıdı bölümünde faaliyet gösteriyoruz, en az etkilenen şirketlerden bir tanesiyiz hatta pandemiyle bir arada satışlar arttı. Lakin tıpkı vakitte maliyet de hayli fazla arttı. Maliyet arttığı için de patronlar de daha uygun çalışma ortamı sağlayamıyorlar haliyle.”
Türkiye’de Nitelikli çalışan gücü de tüm bu durumlardan olumsuz etkileniyor:
TL’nin paha kaybı ve enflasyonun artışı, Türkiye’deki nitelikli çalışan gücünü de olumsuz etkiliyor. Çünkü daha uygun çalışma şartı ve fiyat arayan nitelikli çalışanlar, yurt haricindeki şirketlere ya da Türkiye’deki yurt dışı menşeli şirketlere yöneliyorlar. Aslında ziyadesiyle uzun müddettir yaşamakta olduğumuz ‘iş göçü’ durumu, Türkiye’deki nitelikli çalışan sayısını azaltarak şirketlerin kabiliyetlerini daha da geriye itiyor. Türkiye’deki patron de maliyet artışın niçiniyle çalışma şartlarını iyileştiremediğinden, hatta daha düşük fiyatlı ve niteliksiz çalışanları tercih etme yoluna gittiğinden önümüz pek de açık durmuyor.
Öte yandan TL’nin paha kaybetmesi, aslında yurt dışı menşeli şirketler için de Türkiye özelinde büyük avantajlar sunuyor. TL’nin döviz karşısındaki düşük pahası, yabancı şirketlerin Türkiye’deki maliyetinin az olacağı manasına geliyor. Bu, yabancı menşeli şirketlerin Türkiye’ye yatırım yapmasına teşvik edecek ve bu şirketlerdeki çalışma ortamının daha aranan bir ortam olmasını sağlayabilecek olsa da Değirmenci’ye göre bunun da önünde bir mani bulunuyor:
“Yabancı menşeli şirketler orada kurallarını iyileştiriyorsa, burada da kaidelerini düzgünleştirme noktasına gidebilir. Burada yaptığı uygunlaştırma ona maliyet açısından neredeyse hiç bir tesir etmeyecek. Şu anda dolar ve euro kuruna bakarsan dışarıdan fazlaca yatırım alacak seviyedeyiz. Yabancı bir yatırımcısın, senin burada iş gücü maliyetin fazlaca az. Ancak yurt haricindeki yatırımcı da şu anda hükûmetten kaynaklı olarak inanç duymadığı için buraya yatırım da yapamıyor. Türkiye’den çekilen de bir sürü yabancı firma da var.”
Sonuç olarak..
Türkiye’deki çalışanlar, birikimleri olmadığı, hatta birikim dahi yapamadıkları için işlerini kaybetmeyi göze alamıyor. Patronlar, artan maliyetler niçiniyle kaideleri güzelleştiremiyor. Daha yeterli bir çalışma ortamı bulan nitelikli çalışan ise yurt dışına ya da yurt dışı menşeli şirketlere kaçıyor. Yani istifa dalgası Türkiye’deki kaideler niçiniyle yaşanamıyor, tersine uzun müddettir süregelen nitelikli iş gücünün kaybı artıyor.
Gamze Değirmenci’nin Türkiye için yaptığı açıklamalar ve yurt haricinde yaşanan istifa dalgasının sonuçları, Türkiye için bir olumsuz tabloya daha işaret ediyor: Eser ve hizmetlerin artan maliyetleri, ve bunun kararında artan meblağları, bu eserleri ithal eden ülkemizde ve tüm dünyada meblağları daha da üste çekecek. TL’nin yaşadığı paha kaybı da bu fiyat artışının üzerine ‘köpük’ olacak.
‘Büyük istifa dalgası’ olarak isimlendirilen bu durum hakkında biroldukça araştırma ve anket de yapıldı. Bilhassa ABD’de görülen istifa dalgası hakkında yapılan anketler, buradaki insanların genel manada misal niçinlerden dolayı işlerini terk ettiklerini gösteriyordu: Bilhassa koronavirüs pandemisi daha sonrasında bir hayli kişi ‘nefes almak’ istiyordu.
Büyük istifa dalgası niye yaşanıyor?
Büyük istifa dalgasının yaşanmasının ardında bir fazlaca niye bulunuyor. Ama bu niçinlerin birkaçı, yapılan tüm araştırmalarda birbiriyle ilişkili ve yüksek oranlarda görülüyordu. ABD Çalışma Bakanı’na nazaran beşerler, daha yeterli fiyatlara ve imkanlara sahip olacakları yeni bir iş arayışı için, çocuklarına bakmak için ve COVID-19 kaygısı niçiniyle işlerinden ayrılıyordu. Tüm anketlerde görünen ana ortak noktaysa daha yeterli fiyatlar ve imkanlar, yani daha yeterli çalışma şartlarıydı.
İnsan kaynakları hizmeti şirketi Personio’nun İnsan Kaynakları Ünite Sorumlusu Ross Sychell de yaptığı bir açıklamada çalışanların “Emek verdiğim bu şirket, bu süreçte sıhhatim ve mutluluğum için ne yaptı?” sorusuna karşılık bulamadıklarını belirtti. Sonuç olarak çalışanların “Pahalı olduğum bir yere gideceğim.” kanısına kapıldığını söylemiş oldu.
Daha uygun çalışma şartı aramanın temelindeki sebeplerden biri de aslında birtakım çalışmalarla ortaya çıktı: Pandemi, insanların gözünü açmıştı. Indeed’in yaptığı bir ankete göre istifa eden 1000 kişinin %92’si, pandemiyle birlikte ‘hayatın sevmedikleri bir işi yapmak için hayli kısa olduğunu’ hissetmeye başladı. İktisatbank’ın 10 Ocak 2022 Günlük Piyasa ve Tahlil Yorumunda da “Çalışanların ruh hali pandemi periyodunda o kadar makûs etkilendi ki, beşerler nefes alıp biraz da soluklanmaya muhtaçlığı olduklarını anladılar.” sözleri yer aldı.
Öte yandan istifa eden bireylerin toplumsal medyada yaptıkları paylaşımlardan kimileri da bu insanların nasıl nispeten rahat bir biçimde istifa edebildiklerini gösteriyordu. İstifa dalgasının somut bir biçimde görüldüğü ülkelerde çalışanlar, devlet dayanağı ve kendi imkânlarıyla bir ölçü birikim yapmayı başarmışlardı. İktisatbank’ın birebir yorumunda çalışanların bu birikimin teminatıyla bir müddet de olsa işsiz kalmayı göze alabildikleri tabir ediliyordu. Yani istifa edenlerin büyük bir çoğunluğu, bir süre işsiz kalarak yaşayabilecek ölçüde birikime sahipti.
Yaşanan istifa dalgasının sonuçları ne olacak?
ABD’de bir ay ortasında yaşanan milyonlarca istifanın ana sebebi çalışma şartlarının uygunlaştırılması arayışı olurken bu, elbette patron üstündeki yükü de artırdı. O denli ki şirketler, istifa dalgalarını engellemek için çalışanlarının fiyatlarını ve yan haklarını artırmaya başladı. olağan olarak bu, çalışanların maliyetinin artması manasına geliyordu. Bu da bir zincir etkiyi yaratma potansiyeli taşıyor: Eser ve hizmet meblağlarının artışı.
Harvard İktisat Profesörü Elizabeth Allison, yaptığı açıklamada ekonomilerdeki güzelleşme ve yüksek enflasyon kombinasyonunun patronlarda fiyatların artışı baskılarını artıracağını tabir etti. Oxford Economics’in paylaştığı bilgilere goreyse artık eski bir çalışanın yerine yeni bir çalışan koymanın yıllık maliyeti, eğitim ve bir daha bu dalgayla getirilen/artırılan işe alım bonusları niçiniyle eski çalışanın yıllık maaşının %122’si düzebir daha yükseldi.
Yatırım bankası Jefferies’in başekonomisti Aneta Markowska da bu mevzuda verdiği bir demeçte işgücü arzındaki yapısal düşüş ve ötelenmiş taleple işgücüne olan muhtaçlığın gibisi görülmemiş bir biçimde artacağını, bunun da istihdam piyasalarını onlarca yıldır görülmemiş biçimde sıkılaştıracağını söz etti.
Pekala, istifa dalgası Türkiye’de yaşandı mı? Türkiye’de bu biçimde bir dalganın yaşanmamasının sebebi neydi? Bu soruların yanıtları için bir uzmana danıştık.
Kaspersky’ın 22 Mart 2021 tarihindeki ‘İşin Geleceğini Teminat Altına Almak’ raporu, Türkiye’deki çalışanların %23’ünün önümüzdeki 12 ay ortasında yeni bir işe geçmeyi düşündüğünü ortaya koyuyordu. Türkiye’de çalışanlarının bu biçimde bir niyete sahip olmalarınınsa üç sebebi vardı:
- Daha yeterli maaş beklentisi (çalışanların %50’si)
- Daha âlâ bir iş-yaşam istikrarı (çalışanların %46’sı)
- Daha kıymetli ve manalı bir role muhtaçlık duyulması (çalışanların %29’u)
- Yanıtlara geçmedilk evvel yurt haricindeki durumu kabaca bir özetleyelim: Çalışanlar, daha âlâ maaş ve çalışma ortamı isteyerek ya da yalnızca bir süre nefes alabilmek için işlerinden istifa ediyorlar ve yeni bir iş bulana kadar bir süre birikimleriyle yaşayabiliyorlar. Bu dalgayı engellemek isteyen patronlar de çalışanlarının iş şartlarında uygunlaştırma yapıyorlar.
“Pandemide şu an bir sürü işyeri kapatıyor ve hatta yeni minimum fiyatla birlikte birfazlaca işten çıkışları bekliyoruz. Beşerler şu belirsizlikte ve gelecek telaşında epey da yerinden ayrılmak istemiyor. örneğin ben şu an daha yüksek talep ediyorum ya da daha uygun çalışma ortamı talep ediyorum, ben buradan gittiğim anda benim yerime bulabileceği fazlaca fazla iş gücü var, epeyce daha az fiyatla.”
İşsizlik oranı çok yüksek olduğu için her vakit farklı bir çalışan alternatifinin olduğunu belirten Değirmenci, eski çalışanın yerine yenisinin daha az fiyatla alınabileceğine vurgu yaptı. Hatta birtakım şirketlerin bu alternatife direkt eski çalışanını işten çıkarmak ve daha düşük fiyatla yeni çalışan almak yoluyla başvurduğunu da tabir etti.
Birikimi olan çalışan işinden ayrılıp yeni bir iş arayışı için bir süre işsiz kalmayı tercih eder mi? sorusunun karşılığıysa şöyleydi:
“Yatırımı olan kişi, yatırımı kıyıda kalsın istiyor. Beşerler şu anda belirsizlikte ve o kıyıda kalan parasıyla hiç bir şey yapmak istemiyor.”
Patronlar, çalışanlarının koşullarını artırma yoluna ne kadar başvurabilir? Bu sorunun yanıtı da ne yazık ki pek olumlu değil, zira TL kıymet kaybediyor:
“TL’nin paha kaybı işletmeleri de hayli etkiliyor. Biz tuvalet kâğıdı bölümünde faaliyet gösteriyoruz, en az etkilenen şirketlerden bir tanesiyiz hatta pandemiyle bir arada satışlar arttı. Lakin tıpkı vakitte maliyet de hayli fazla arttı. Maliyet arttığı için de patronlar de daha uygun çalışma ortamı sağlayamıyorlar haliyle.”
Türkiye’de Nitelikli çalışan gücü de tüm bu durumlardan olumsuz etkileniyor:
TL’nin paha kaybı ve enflasyonun artışı, Türkiye’deki nitelikli çalışan gücünü de olumsuz etkiliyor. Çünkü daha uygun çalışma şartı ve fiyat arayan nitelikli çalışanlar, yurt haricindeki şirketlere ya da Türkiye’deki yurt dışı menşeli şirketlere yöneliyorlar. Aslında ziyadesiyle uzun müddettir yaşamakta olduğumuz ‘iş göçü’ durumu, Türkiye’deki nitelikli çalışan sayısını azaltarak şirketlerin kabiliyetlerini daha da geriye itiyor. Türkiye’deki patron de maliyet artışın niçiniyle çalışma şartlarını iyileştiremediğinden, hatta daha düşük fiyatlı ve niteliksiz çalışanları tercih etme yoluna gittiğinden önümüz pek de açık durmuyor.
Öte yandan TL’nin paha kaybetmesi, aslında yurt dışı menşeli şirketler için de Türkiye özelinde büyük avantajlar sunuyor. TL’nin döviz karşısındaki düşük pahası, yabancı şirketlerin Türkiye’deki maliyetinin az olacağı manasına geliyor. Bu, yabancı menşeli şirketlerin Türkiye’ye yatırım yapmasına teşvik edecek ve bu şirketlerdeki çalışma ortamının daha aranan bir ortam olmasını sağlayabilecek olsa da Değirmenci’ye göre bunun da önünde bir mani bulunuyor:
“Yabancı menşeli şirketler orada kurallarını iyileştiriyorsa, burada da kaidelerini düzgünleştirme noktasına gidebilir. Burada yaptığı uygunlaştırma ona maliyet açısından neredeyse hiç bir tesir etmeyecek. Şu anda dolar ve euro kuruna bakarsan dışarıdan fazlaca yatırım alacak seviyedeyiz. Yabancı bir yatırımcısın, senin burada iş gücü maliyetin fazlaca az. Ancak yurt haricindeki yatırımcı da şu anda hükûmetten kaynaklı olarak inanç duymadığı için buraya yatırım da yapamıyor. Türkiye’den çekilen de bir sürü yabancı firma da var.”
Sonuç olarak..
Türkiye’deki çalışanlar, birikimleri olmadığı, hatta birikim dahi yapamadıkları için işlerini kaybetmeyi göze alamıyor. Patronlar, artan maliyetler niçiniyle kaideleri güzelleştiremiyor. Daha yeterli bir çalışma ortamı bulan nitelikli çalışan ise yurt dışına ya da yurt dışı menşeli şirketlere kaçıyor. Yani istifa dalgası Türkiye’deki kaideler niçiniyle yaşanamıyor, tersine uzun müddettir süregelen nitelikli iş gücünün kaybı artıyor.
Gamze Değirmenci’nin Türkiye için yaptığı açıklamalar ve yurt haricinde yaşanan istifa dalgasının sonuçları, Türkiye için bir olumsuz tabloya daha işaret ediyor: Eser ve hizmetlerin artan maliyetleri, ve bunun kararında artan meblağları, bu eserleri ithal eden ülkemizde ve tüm dünyada meblağları daha da üste çekecek. TL’nin yaşadığı paha kaybı da bu fiyat artışının üzerine ‘köpük’ olacak.