arkamikontrolet
New member
Eskiden Harvard Üniversitesinde profesör ve beraberinde Populace isimli bir fikir topluluğunun kurucusu olan Todd Rose’a göre bu kavram; bir kümeye ahenk sağlama isteğinin, insanları nasıl yanlış yola sürükleyebileceğini anlatıyor.
Rose, ”Collective Illusions: Conformity, Complicity, and the Science of Why We” isimli kitabında bu kavram ile ne demek istediğini detaylıca açıklıyor. bu biçimde gelin, biz de sizler için kolektif illüzyonu ayrıntılıca açıklayalım.
Kolektif yanılsamalar, birçok vakit çoğunluğun savunduğu yalanlar niçiniyle ortaya çıkar.
Bir kümenin ortasındaki beşerler, çoğunluğun düşündüğü ve istediği, yanlış olsa bile birebir fikirde olmadıklarını kümeye belirtmeyebiliyor. Bu da illüzyona kapılmalarına yol açıyor. Zira bu aslında onaylamadıkları bir şeye razı olmaları manasına geliyor. Hatta daha ileri boyutlarda, öbürleri tarafınca istemedikleri bir hareketi yapmaya bile zorlanabiliyorlar. Yapılan araştırmalar, ABD vatandaşlarının üçte ikisinin bu biçimde durumlarda konuşmak yerine, kendini susturmayı tercih ettiğini ortaya koyuyor.
İş yerleri, bu yanılsamanın en hayli görüldüğü ortamlar içinde.
Todd Rose
İş, insanların yarar sağladığı bir alan olduğu için birçok kişi, rastgele bir kritik durumda mesleksel pozisyonunu kaybedeceğini düşünerek görüşünü bildirmek istemeyebiliyor. örneğin Todd Rose yaptığı çalışmada, birden fazla kişinin işinden mutlu olmadığını, daha farklı bir hayat amacı aradığını söylüyor. Lakin bir daha bu birebir çoğunluğun, aslında her insanın bu biçimde düşünmediğini sandığı görülebiliyor. İşte Rose bunun, çoğunluğun yanılsamasına bir örnek olarak verilebileceğini düşünüyor. Yazar burada insanların, kalıp yargılardan hareket ederek basitçe aslı astarı olmayan genellemeler yapabilmelerini eleştiriyor.
Rose bu eleştirisini şu biçimde açıklıyor: Çalışan ve çocuğu olan bireyler, iş hayatları niçiniyle çocuklarına ayırdıkları vaktin yetersiz olduğunu düşünüyor. Bu niçinle bu mevzuda, genel bir sistem güzelleştirmesi yapılması gerektiğini düşünüyorlar. Hatta yapılan araştırmalarca insanların bu biçimde düşündükleri ortaya konmuş durumda. Lakin Rose’a nazaran, kimse bu isteğini oburlarının içerisinde yüksek sesle lisana getiremiyor. Zira diğerlerinin bunu istemediklerini düşünüyorlar ve bunu lisana getirip öne çıktıkları takdirde yuhalanacaklarını zannediyorlar. bu biçimdece sonuç olarak çoğu kişi, tahminen de berbat giden bir tertibi iyileştirebilecekken, ”nasıl olsa herkes bu biçimde düşünüyor” sanıp susarak biroldukça imkan ve fırsattan feragat etmiş oluyor. Lakin bir konuşsalar öbür biroldukça kişinin de kendileri üzere düşündüğünü nazaranbileceklerini bilmiyorlar.
Bu durum, bir kümeye ilişkin olabilme isteğinden kaynaklanıyor.
Rose’a nazaran bir gruba ahenk sağlamak, beşerler için değerlidir. Bu niçinle bireyler, o kümede en epey konuşulan şey saçma bile olsa kümeye dahil olabilmek için onun makul olduğunu düşünebiliyor. Fakat Rose, şu biçimde farklı bir örnek veriyor: örneğin Twitter’daki içerikleri, kullanıcıların %10’unu oluşturuyor, %80’i ise bu içerikleri dolanıma sokuyor. Bu da insanların yalnızca %10’unun, bir görüşe sahip olduğunu gösteriyor. Ancak beşerler, öbür %80’in de bir görüşü varmış üzere zannediyor halbuki bu büsbütün bir yanılsama. Yani gördüğünüz üzere birçok vakit kıymetli olan ve diğerlerinin de birebir düşünmesini etkileyen şey, azınlığın görüşleri olabiliyor.
Yani birçok vakit fikirler, bir kümenin ortak ürettiği düşünceler olmayabiliyor. Rose, insanların niyetlerini, bir topluluğun karşısında gizlemelerini anti-demokratik bir durum olarak görüyor. Zira müellif o insanlara, ”sen ses çıkarmazsan, o çıkarmazsa, öteki susarsa demokrasi nasıl işleyebilir?” üzere bir soru sormamız gerektiğini düşünüyor.
Bu işin berbat neticelerindan biri de iptal külçeşidini derinlemesine beslemesi.
İptal külçeşidinin savunucuları, kendileriyle aynı fikirde olmayan bireylerin aforoz edilmesi gerektiğine inanan bir yapıya sahip. Yani sırf onlarla tıpkı fikirde değilsiniz diye hayatınızın mahvolması gerektiğini düşünüyorlar diyebiliriz. İptal kültüründe kişi, toplumsal, ekonomik ve kimi vakit fizikî olarak cezalandırılabilir. ”Vay efendim sen misin benim üzere düşünmeyen!” deyip, karşısındaki şahsa olumsuz tavır sergileyen insanlar bu kültürü destekliyor. İşte sadece bu niçinle birtakım beşerler, baskı ve tehdit altında oldukları için başkalarıyla tıpkı fikirdeymiş üzere yapabiliyor. Yani bir bakıma yalnızca rahat bırakılsınlar diye mecburen yalan söylüyorlar.
Aslında kolektif illüzyon, toplumsal ömürde kutuplaşmaların ortaya çıkmasına niye oluyor.
Bu durum insanların, ”benim üzere düşünen, benim inandığım bedellere sahip olan insanlar dışında hiç kimseye hürmet duymuyorum” moduna girmesine yol açıyor. bu biçimdece kendi üzere olmayana karşı güvensizlik hisseden şahıslar, ötekilerden ayrışmaya başlıyor. esasen bu illüzyona kapılan bireylerin, kalıp yargılara saplantılı olmayı bırakıp hoşgörülü olmayı benimsemeleri gerekiyor. Keza bu yanılsamaların karşısında göze batmamak ve dışlanmamak için kendini susturan öbür insanların da niyetlerini açıkça söz etmeleri değerlidir. Aksi takdirde özgür niyet ve özgür bağlantı, insanlıktan yavaş yavaş uzaklaşmaya başlayabilir.
Bu hususa tesir eden başka konu ise toplumsal eşitsizlik. örneğin sosyoekonomik seviyesi yüksek kesim, görüşlerini kimseye aldırış etmeden lisana getirebiliyor. Yani çoğunluk ne der baskısını üzerlerinde hissetmiyorlar. Lakin kolay beşerler, ötekilerin baskısı karşısında konuşmaktan bu bölüme bakılırsa daha fazla çekinebiliyor. Todd Rose ise insanlara, farklı görüşlere maruz kalacakları toplumsal alanlara dahil olmaları gerektiğini söylüyor. Çünkü bir kişi, bir şeyin hakikat olduğuna niye inandığını kendi de bilmiyorsa bu hem o kişi için tıpkı vakitte bir toplumun kültürü ve kıymetleri için büyük bir yozlaşma demektir.
Rose, ”Collective Illusions: Conformity, Complicity, and the Science of Why We” isimli kitabında bu kavram ile ne demek istediğini detaylıca açıklıyor. bu biçimde gelin, biz de sizler için kolektif illüzyonu ayrıntılıca açıklayalım.
Kolektif yanılsamalar, birçok vakit çoğunluğun savunduğu yalanlar niçiniyle ortaya çıkar.
Bir kümenin ortasındaki beşerler, çoğunluğun düşündüğü ve istediği, yanlış olsa bile birebir fikirde olmadıklarını kümeye belirtmeyebiliyor. Bu da illüzyona kapılmalarına yol açıyor. Zira bu aslında onaylamadıkları bir şeye razı olmaları manasına geliyor. Hatta daha ileri boyutlarda, öbürleri tarafınca istemedikleri bir hareketi yapmaya bile zorlanabiliyorlar. Yapılan araştırmalar, ABD vatandaşlarının üçte ikisinin bu biçimde durumlarda konuşmak yerine, kendini susturmayı tercih ettiğini ortaya koyuyor.
İş yerleri, bu yanılsamanın en hayli görüldüğü ortamlar içinde.
Todd Rose
İş, insanların yarar sağladığı bir alan olduğu için birçok kişi, rastgele bir kritik durumda mesleksel pozisyonunu kaybedeceğini düşünerek görüşünü bildirmek istemeyebiliyor. örneğin Todd Rose yaptığı çalışmada, birden fazla kişinin işinden mutlu olmadığını, daha farklı bir hayat amacı aradığını söylüyor. Lakin bir daha bu birebir çoğunluğun, aslında her insanın bu biçimde düşünmediğini sandığı görülebiliyor. İşte Rose bunun, çoğunluğun yanılsamasına bir örnek olarak verilebileceğini düşünüyor. Yazar burada insanların, kalıp yargılardan hareket ederek basitçe aslı astarı olmayan genellemeler yapabilmelerini eleştiriyor.
Rose bu eleştirisini şu biçimde açıklıyor: Çalışan ve çocuğu olan bireyler, iş hayatları niçiniyle çocuklarına ayırdıkları vaktin yetersiz olduğunu düşünüyor. Bu niçinle bu mevzuda, genel bir sistem güzelleştirmesi yapılması gerektiğini düşünüyorlar. Hatta yapılan araştırmalarca insanların bu biçimde düşündükleri ortaya konmuş durumda. Lakin Rose’a nazaran, kimse bu isteğini oburlarının içerisinde yüksek sesle lisana getiremiyor. Zira diğerlerinin bunu istemediklerini düşünüyorlar ve bunu lisana getirip öne çıktıkları takdirde yuhalanacaklarını zannediyorlar. bu biçimdece sonuç olarak çoğu kişi, tahminen de berbat giden bir tertibi iyileştirebilecekken, ”nasıl olsa herkes bu biçimde düşünüyor” sanıp susarak biroldukça imkan ve fırsattan feragat etmiş oluyor. Lakin bir konuşsalar öbür biroldukça kişinin de kendileri üzere düşündüğünü nazaranbileceklerini bilmiyorlar.
Bu durum, bir kümeye ilişkin olabilme isteğinden kaynaklanıyor.
Rose’a nazaran bir gruba ahenk sağlamak, beşerler için değerlidir. Bu niçinle bireyler, o kümede en epey konuşulan şey saçma bile olsa kümeye dahil olabilmek için onun makul olduğunu düşünebiliyor. Fakat Rose, şu biçimde farklı bir örnek veriyor: örneğin Twitter’daki içerikleri, kullanıcıların %10’unu oluşturuyor, %80’i ise bu içerikleri dolanıma sokuyor. Bu da insanların yalnızca %10’unun, bir görüşe sahip olduğunu gösteriyor. Ancak beşerler, öbür %80’in de bir görüşü varmış üzere zannediyor halbuki bu büsbütün bir yanılsama. Yani gördüğünüz üzere birçok vakit kıymetli olan ve diğerlerinin de birebir düşünmesini etkileyen şey, azınlığın görüşleri olabiliyor.
Yani birçok vakit fikirler, bir kümenin ortak ürettiği düşünceler olmayabiliyor. Rose, insanların niyetlerini, bir topluluğun karşısında gizlemelerini anti-demokratik bir durum olarak görüyor. Zira müellif o insanlara, ”sen ses çıkarmazsan, o çıkarmazsa, öteki susarsa demokrasi nasıl işleyebilir?” üzere bir soru sormamız gerektiğini düşünüyor.
Bu işin berbat neticelerindan biri de iptal külçeşidini derinlemesine beslemesi.
İptal külçeşidinin savunucuları, kendileriyle aynı fikirde olmayan bireylerin aforoz edilmesi gerektiğine inanan bir yapıya sahip. Yani sırf onlarla tıpkı fikirde değilsiniz diye hayatınızın mahvolması gerektiğini düşünüyorlar diyebiliriz. İptal kültüründe kişi, toplumsal, ekonomik ve kimi vakit fizikî olarak cezalandırılabilir. ”Vay efendim sen misin benim üzere düşünmeyen!” deyip, karşısındaki şahsa olumsuz tavır sergileyen insanlar bu kültürü destekliyor. İşte sadece bu niçinle birtakım beşerler, baskı ve tehdit altında oldukları için başkalarıyla tıpkı fikirdeymiş üzere yapabiliyor. Yani bir bakıma yalnızca rahat bırakılsınlar diye mecburen yalan söylüyorlar.
Aslında kolektif illüzyon, toplumsal ömürde kutuplaşmaların ortaya çıkmasına niye oluyor.
Bu durum insanların, ”benim üzere düşünen, benim inandığım bedellere sahip olan insanlar dışında hiç kimseye hürmet duymuyorum” moduna girmesine yol açıyor. bu biçimdece kendi üzere olmayana karşı güvensizlik hisseden şahıslar, ötekilerden ayrışmaya başlıyor. esasen bu illüzyona kapılan bireylerin, kalıp yargılara saplantılı olmayı bırakıp hoşgörülü olmayı benimsemeleri gerekiyor. Keza bu yanılsamaların karşısında göze batmamak ve dışlanmamak için kendini susturan öbür insanların da niyetlerini açıkça söz etmeleri değerlidir. Aksi takdirde özgür niyet ve özgür bağlantı, insanlıktan yavaş yavaş uzaklaşmaya başlayabilir.
Bu hususa tesir eden başka konu ise toplumsal eşitsizlik. örneğin sosyoekonomik seviyesi yüksek kesim, görüşlerini kimseye aldırış etmeden lisana getirebiliyor. Yani çoğunluk ne der baskısını üzerlerinde hissetmiyorlar. Lakin kolay beşerler, ötekilerin baskısı karşısında konuşmaktan bu bölüme bakılırsa daha fazla çekinebiliyor. Todd Rose ise insanlara, farklı görüşlere maruz kalacakları toplumsal alanlara dahil olmaları gerektiğini söylüyor. Çünkü bir kişi, bir şeyin hakikat olduğuna niye inandığını kendi de bilmiyorsa bu hem o kişi için tıpkı vakitte bir toplumun kültürü ve kıymetleri için büyük bir yozlaşma demektir.
- Kaynaklar: Mckinsey, Todd Rose
- Görsel Kaynakları: Big Think, NBC News, Time