arkamikontrolet
New member
Devlet yönetmek karmaşık bir problemdir. Sinemalarda ve dizilerde güya tüm devleti tek bir kişi yönetiyor üzere görsek bile aslında monarşilerde dahi kararlar, bir epeyce devlet yetkilisinin fikirlerinin alındığı toplantılar daha sonrası verilirdi. Osmanlı İmparatorluğu’nda bu toplantılar, Divan Teşkilatı ismi verilen ünite tarafınca yapılırdı. Divan Teşkilatı yapısını bugünün bakanlar konseyi olarak düşünmek yanlış olmaz.
Divan Teşkilatı ismi daha sonradan yerleşmiş olsa bile aslında hem Türk tıpkı vakitte İslam devletlerinde, başkanın fikir toplantıları yapma geleneği vardır. Bu toplantılarda tüm devlet problemleri enine uzunluğuna konuşulur ve bahis hakkında bilgili olan devlet yetkililerinin fikirleri alınırdı. Gelin Divan Teşkilatı nedir yakından bakalım ve üyelerinin nazaranvleri nelerdir tüm bilgileriyla nazaranlim.
Divan teşkilatı nedir, ne işe fayda, üyeleri kimlerdir?
Divan Teşkilatı nedir?
Divan Teşkilatı’nı kim kurdu?
Divan Teşkilatı ne işe fayda?
Divan Teşkilatı üyeleri ve bakılırsavleri
Vezir-i Azam ve vezirler
Kazasker
Defterdar
Nişancı
Kaptan-ı Derya
Şeyhülislam
Yeniçeri Ağası
Divan Teşkilatı nedir?
Divan Teşkilatı, Osmanlı İmparatorluğu’nda vakit zaman padişah başkanlığında toplanan ve devlet problemlerinin görüşüldüğü ünitedir. Bugünün bakanlar şurası olarak düşünebileceğimiz bu teşkilat, devletin en kıdemli yetkililerinden oluşurdu. Son kelam her vakit padişahın olsa bile bu ünite ile yapılan toplantılarda teşkilat üyelerinin fikirleri kesinlikle alınırdı.
Devir dönem değişiklik gösterse de birtakım tarihlerde her gün bile toplandığı görülen Divan Teşkilatı’nda en değerli devlet sorunlarıyla bir arada halkın meseleleri da konuşulurdu. Osmanlı bürokrasi sisteminin tepesini temsil eden bu teşkilat, yıllar ortasında güçlense bile 19. yüzyıl ile bir arada kıymetini büsbütün yitirmiştir.
Divan Teşkilatı’nı kim kurdu?
Divan Teşkilatı’nı anlamak için evvela divan geleneğine bakmak gerekiyor. Divan, devlet idaresi hakkında bilgili ve yetkili bireylerin önder başkanlığında toplanarak yaptığı fikir toplantılarıdır. Hem Türk birebir vakitte İslam devletlerinde divan geleneği vardır. Osmanlı da bu geleneğe uyarak birinci günden beri divan müşavere ünitesi ile kararlar almıştır.
Divan yapı sisteminin II. Mahmut devrinde tam olarak oturduğunu söylemek mümkün. Fakat birtakım kurallar çerçevesinde oluşturulması ve Divan Teşkilatı ismini alması Fatih Sultan Mehmet devrinde olmuştur. Fatih Kanunnamesi’nde Divan Teşkilatı hakkında bir epey kural bilgileriyla belirlenmiştir.
Fatih’e kadar divana padişah başkanlık ediyordu. Fatih ile bir arada bu gelenek değişmiş ve divana vezirin başkanlık yapmasına karar verilmiştir. II. Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim periyotlarında daha da gelişen Divan Teşkilatı sistemi, en kuvvetli periyodunu Yasal Sultan Süleyman ile bir arada hayatıştır. Divana vezir başkanlık etse de toplantı, padişah tarafınca izlenmiş ve çabucak sonrasında alınan kararlar onay için padişaha arz edilmiştir.
17. yüzyılda Divan Teşkilatı yapısı güç kaybetmeye başlamış ve toplantılar sadrazamların konaklarında yapılır hale gelmiştir. Osmanlı bürokrasisinin yönetildiği bu merkezler 18. yüzyılda Paşakapısı, çabucak sonrasında ise Babıali olarak isimlendirilmiştir. III. Selim periyodunda Divan Teşkilatı’nı güçlendirmek için birtakım çalışmalar yapılsa da işe yaramamış ve 19. yüzyılda artık bu yapının hiç bir ehemmiyeti kalmamıştır. Yalnızca bayağı devlet işleri için kullanılır hale gelmiştir.
Divan Teşkilatı ne işe fayda?
Divan Teşkilatı toplantılarında devletin tüm idari, siyasi, mali, askeri mevzuları görüşülür, incelenir ve bir karara bağlanırdı. Divan Teşkilatı’nın her bir üyesinin sorumlu ve bilgili oldukları bahisler vardı. O gün karar alınacak hususa uygun olarak padişah ya da vezir, bu yetkiliye sorular sorar ve husus hakkında bilgi alarak en hakikat sonucu verirdi.
Merkezin en kuvvetli yetkililerinden oluşan Divan Teşkilatı, hem dış birebir vakitte iç siyaset hakkında kararlar alırdı. Divan Teşkilatı’nın en kıymetli nazaranvleri içinde merkez ile taşra içindeki dengeyi sağlamak, tebaanın inançlı bir hayat sürmesi için kararlar almak, savaş ve barış kaidelerini belirlemek, dış alakaları takip ederek milletlerarası siyasette izlenecek siyasetleri düzenlemek vardı.
Divan Teşkilatı üyeleri ve nazaranvleri:
Sadrazam ismiyle da bilinen Vezir-i Azam, padişahtan daha sonra devletin en yetkili şahsıdır ve padişah vekilidir. Başbakan üzere düşünebiliriz. Örfi hukuku düzenler, divana başkanlık eder ve en değerlisi, padişah sefere çıktığı vakit merkez idaresine vekalet ederek devlet işleyişini sağlar.
Osmanlı’nın birinci periyotlarında Divan Teşkilatı’nda ilmiye sınıfından tek bir vezir bulunurdu. Vakit ortasında vezir sayısı arttı. Vezir-i Azam en yüksek statü olsa bile öteki veziler de kimi konularda en az sadrazam kadar yetkilidir. Kubbealtı vezirleri olarak anılan bu yetkililerin sayısı en çok 7 olmuştur. Sadrazamdan daha sonra bu bireylerden biri Vezir-i Azam olarak seçilirdi.
Kazasker:
Kadıasker ismiyle da bilinen kazasker, devletin hukuksal ve resmi işlerinden sorumludur. Adalet bakanı üzere düşünebiliriz. Kadı tayinlerini de yapan kazasker, ilmiye sınıfındandır. Fatih periyodundan daha sonra Rumeli ve Anadolu’dan başka olarak sorumlu iki kişi kazasker unvanıyla Divan Teşkilatı’nda bulunmuştur. Rumeli kazaskeri, Anadolu kazaskerinden daha yetkilidir.
Divan Teşkilatı’nda kazasker; eğitim, yargı, ordu ve gibisi bir fazlaca bahiste yetkilidir. Her bir kazaskerin bir epeyce yardımcısı bulunmaktadır. Kadılar tarafınca çözülemeyen bir hayli problem Divan Teşkilatı’na getirilir ve kazasker başkanlığında padişaha sunulurdu. Padişah sefere çıkacağı vakit kazasker de onunla bir arada giderdi.
Defterdar:
Söz olarak defter tutan manasına gelen defterdar, Divan Teşkilatı’nın en değerli üyelerinden bir adedidir. Maliye bakanı üzere düşünebiliriz. Defterdar, devletin mali işleri ile ilgilenir. I. Murat periyodunda, defterdar idaresinde maliye teşkilatının temelleri atılmıştır. Defterdar, devlet hazinesinin padişah vekili olarak kabul edilmektedir.
Bayram günlerinde toplanan divanlarda padişah, vezirler ve defterdarlarla ayağa kalkarak bayramlaşırdı. Bu bile defterdarların Divan Teşkilatı’ndaki değerini göstermektedir. II Beyazıt periyoduna kadar Rumeli ve Anadolu olmak üzere iki defterdar vardır, Rumeli defterdarı baş defterdardır. Hatt-ı Hümayun ile bir arada defterdar, Maliye Nazırı ismini almıştır.
Nişancı:
Divan Teşkilatı’nın en kıymetli üyelerinden biri olan nişancı; fermanları, özel yazışmaları, memleketler arası yazışmaları müellif ve evrakların başına padişah tuğrası eklerdi. Nişancı tıpkı vakit Mühimme Defteri’ni tutmakla nazaranvliydi. Divanda defterdardan daha sonraki en değerli kişi olarak kabul edilir.
Kaptan-ı Derya:
Kaptan-ı Derya, bugünün deniz kuvvetleri kumandanıdır. Osmanlı donanmasının başındaki isimdir. Deniz yoluyla yapılacak seferler ve bahriyelilerin denetimi Kaptan-ı Derya’dadır. Bahriyeliler üzerinde tam yetki sahibidir.
Şeyhülislam:
Şeyhülislam, Osmanlı Devleti’nde din işlerinden sorumlu kişidir. Bugünün diyanet işleri liderinden fazlaca daha geniş yetkilere sahiptir zira Osmanlı, şerri hukuka bakılırsa yönetilmektedir. Yasal Sultan Süleyman devrinde Divan Teşkilatı’na katılan şeyhülislam, sadrazam ile denk sayılmıştır.
Yeniçeri Ağası:
Yeniçeri Ağası, Acemi Ocakları’ndan ve Yeniçeri Ocağı’ndan sorumlu kişidir. Divan Teşkilatı’ndaki en kıymetli isimlerden biridir. İstanbul’un güvenliği onun elindedir. Arza çıkma yetkisine sahiptir. Birtakım yeniçeri ağaları beraberinde vezir olarak da misyon yapmışlardır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun bakanlar şurası olarak düşünebileceğimiz Divan Teşkilatı nedir, üyeleri ve bakılırsavleri nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtlayarak bu ünite hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik.
Divan Teşkilatı ismi daha sonradan yerleşmiş olsa bile aslında hem Türk tıpkı vakitte İslam devletlerinde, başkanın fikir toplantıları yapma geleneği vardır. Bu toplantılarda tüm devlet problemleri enine uzunluğuna konuşulur ve bahis hakkında bilgili olan devlet yetkililerinin fikirleri alınırdı. Gelin Divan Teşkilatı nedir yakından bakalım ve üyelerinin nazaranvleri nelerdir tüm bilgileriyla nazaranlim.
Divan teşkilatı nedir, ne işe fayda, üyeleri kimlerdir?
Divan Teşkilatı nedir?
Divan Teşkilatı’nı kim kurdu?
Divan Teşkilatı ne işe fayda?
Divan Teşkilatı üyeleri ve bakılırsavleri
Vezir-i Azam ve vezirler
Kazasker
Defterdar
Nişancı
Kaptan-ı Derya
Şeyhülislam
Yeniçeri Ağası
Divan Teşkilatı nedir?
Divan Teşkilatı, Osmanlı İmparatorluğu’nda vakit zaman padişah başkanlığında toplanan ve devlet problemlerinin görüşüldüğü ünitedir. Bugünün bakanlar şurası olarak düşünebileceğimiz bu teşkilat, devletin en kıdemli yetkililerinden oluşurdu. Son kelam her vakit padişahın olsa bile bu ünite ile yapılan toplantılarda teşkilat üyelerinin fikirleri kesinlikle alınırdı.
Devir dönem değişiklik gösterse de birtakım tarihlerde her gün bile toplandığı görülen Divan Teşkilatı’nda en değerli devlet sorunlarıyla bir arada halkın meseleleri da konuşulurdu. Osmanlı bürokrasi sisteminin tepesini temsil eden bu teşkilat, yıllar ortasında güçlense bile 19. yüzyıl ile bir arada kıymetini büsbütün yitirmiştir.
Divan Teşkilatı’nı kim kurdu?
Divan Teşkilatı’nı anlamak için evvela divan geleneğine bakmak gerekiyor. Divan, devlet idaresi hakkında bilgili ve yetkili bireylerin önder başkanlığında toplanarak yaptığı fikir toplantılarıdır. Hem Türk birebir vakitte İslam devletlerinde divan geleneği vardır. Osmanlı da bu geleneğe uyarak birinci günden beri divan müşavere ünitesi ile kararlar almıştır.
Divan yapı sisteminin II. Mahmut devrinde tam olarak oturduğunu söylemek mümkün. Fakat birtakım kurallar çerçevesinde oluşturulması ve Divan Teşkilatı ismini alması Fatih Sultan Mehmet devrinde olmuştur. Fatih Kanunnamesi’nde Divan Teşkilatı hakkında bir epey kural bilgileriyla belirlenmiştir.
Fatih’e kadar divana padişah başkanlık ediyordu. Fatih ile bir arada bu gelenek değişmiş ve divana vezirin başkanlık yapmasına karar verilmiştir. II. Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim periyotlarında daha da gelişen Divan Teşkilatı sistemi, en kuvvetli periyodunu Yasal Sultan Süleyman ile bir arada hayatıştır. Divana vezir başkanlık etse de toplantı, padişah tarafınca izlenmiş ve çabucak sonrasında alınan kararlar onay için padişaha arz edilmiştir.
17. yüzyılda Divan Teşkilatı yapısı güç kaybetmeye başlamış ve toplantılar sadrazamların konaklarında yapılır hale gelmiştir. Osmanlı bürokrasisinin yönetildiği bu merkezler 18. yüzyılda Paşakapısı, çabucak sonrasında ise Babıali olarak isimlendirilmiştir. III. Selim periyodunda Divan Teşkilatı’nı güçlendirmek için birtakım çalışmalar yapılsa da işe yaramamış ve 19. yüzyılda artık bu yapının hiç bir ehemmiyeti kalmamıştır. Yalnızca bayağı devlet işleri için kullanılır hale gelmiştir.
Divan Teşkilatı ne işe fayda?
Divan Teşkilatı toplantılarında devletin tüm idari, siyasi, mali, askeri mevzuları görüşülür, incelenir ve bir karara bağlanırdı. Divan Teşkilatı’nın her bir üyesinin sorumlu ve bilgili oldukları bahisler vardı. O gün karar alınacak hususa uygun olarak padişah ya da vezir, bu yetkiliye sorular sorar ve husus hakkında bilgi alarak en hakikat sonucu verirdi.
Merkezin en kuvvetli yetkililerinden oluşan Divan Teşkilatı, hem dış birebir vakitte iç siyaset hakkında kararlar alırdı. Divan Teşkilatı’nın en kıymetli nazaranvleri içinde merkez ile taşra içindeki dengeyi sağlamak, tebaanın inançlı bir hayat sürmesi için kararlar almak, savaş ve barış kaidelerini belirlemek, dış alakaları takip ederek milletlerarası siyasette izlenecek siyasetleri düzenlemek vardı.
Divan Teşkilatı üyeleri ve nazaranvleri:
- Vezir-i Azam ve vezirler
- Kazasker
- Defterdar
- Nişancı
- Kaptan-ı Derya
- Şeyhülislam
- Yeniçeri Ağası
Sadrazam ismiyle da bilinen Vezir-i Azam, padişahtan daha sonra devletin en yetkili şahsıdır ve padişah vekilidir. Başbakan üzere düşünebiliriz. Örfi hukuku düzenler, divana başkanlık eder ve en değerlisi, padişah sefere çıktığı vakit merkez idaresine vekalet ederek devlet işleyişini sağlar.
Osmanlı’nın birinci periyotlarında Divan Teşkilatı’nda ilmiye sınıfından tek bir vezir bulunurdu. Vakit ortasında vezir sayısı arttı. Vezir-i Azam en yüksek statü olsa bile öteki veziler de kimi konularda en az sadrazam kadar yetkilidir. Kubbealtı vezirleri olarak anılan bu yetkililerin sayısı en çok 7 olmuştur. Sadrazamdan daha sonra bu bireylerden biri Vezir-i Azam olarak seçilirdi.
Kazasker:
Kadıasker ismiyle da bilinen kazasker, devletin hukuksal ve resmi işlerinden sorumludur. Adalet bakanı üzere düşünebiliriz. Kadı tayinlerini de yapan kazasker, ilmiye sınıfındandır. Fatih periyodundan daha sonra Rumeli ve Anadolu’dan başka olarak sorumlu iki kişi kazasker unvanıyla Divan Teşkilatı’nda bulunmuştur. Rumeli kazaskeri, Anadolu kazaskerinden daha yetkilidir.
Divan Teşkilatı’nda kazasker; eğitim, yargı, ordu ve gibisi bir fazlaca bahiste yetkilidir. Her bir kazaskerin bir epeyce yardımcısı bulunmaktadır. Kadılar tarafınca çözülemeyen bir hayli problem Divan Teşkilatı’na getirilir ve kazasker başkanlığında padişaha sunulurdu. Padişah sefere çıkacağı vakit kazasker de onunla bir arada giderdi.
Defterdar:
Söz olarak defter tutan manasına gelen defterdar, Divan Teşkilatı’nın en değerli üyelerinden bir adedidir. Maliye bakanı üzere düşünebiliriz. Defterdar, devletin mali işleri ile ilgilenir. I. Murat periyodunda, defterdar idaresinde maliye teşkilatının temelleri atılmıştır. Defterdar, devlet hazinesinin padişah vekili olarak kabul edilmektedir.
Bayram günlerinde toplanan divanlarda padişah, vezirler ve defterdarlarla ayağa kalkarak bayramlaşırdı. Bu bile defterdarların Divan Teşkilatı’ndaki değerini göstermektedir. II Beyazıt periyoduna kadar Rumeli ve Anadolu olmak üzere iki defterdar vardır, Rumeli defterdarı baş defterdardır. Hatt-ı Hümayun ile bir arada defterdar, Maliye Nazırı ismini almıştır.
Nişancı:
Divan Teşkilatı’nın en kıymetli üyelerinden biri olan nişancı; fermanları, özel yazışmaları, memleketler arası yazışmaları müellif ve evrakların başına padişah tuğrası eklerdi. Nişancı tıpkı vakit Mühimme Defteri’ni tutmakla nazaranvliydi. Divanda defterdardan daha sonraki en değerli kişi olarak kabul edilir.
Kaptan-ı Derya:
Kaptan-ı Derya, bugünün deniz kuvvetleri kumandanıdır. Osmanlı donanmasının başındaki isimdir. Deniz yoluyla yapılacak seferler ve bahriyelilerin denetimi Kaptan-ı Derya’dadır. Bahriyeliler üzerinde tam yetki sahibidir.
Şeyhülislam:
Şeyhülislam, Osmanlı Devleti’nde din işlerinden sorumlu kişidir. Bugünün diyanet işleri liderinden fazlaca daha geniş yetkilere sahiptir zira Osmanlı, şerri hukuka bakılırsa yönetilmektedir. Yasal Sultan Süleyman devrinde Divan Teşkilatı’na katılan şeyhülislam, sadrazam ile denk sayılmıştır.
Yeniçeri Ağası:
Yeniçeri Ağası, Acemi Ocakları’ndan ve Yeniçeri Ocağı’ndan sorumlu kişidir. Divan Teşkilatı’ndaki en kıymetli isimlerden biridir. İstanbul’un güvenliği onun elindedir. Arza çıkma yetkisine sahiptir. Birtakım yeniçeri ağaları beraberinde vezir olarak da misyon yapmışlardır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun bakanlar şurası olarak düşünebileceğimiz Divan Teşkilatı nedir, üyeleri ve bakılırsavleri nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtlayarak bu ünite hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik.