arkamikontrolet
New member
Yanlışsız bilgi, savaş üzere bir kriz anında olsak da olmasak da kritik bir değer taşıyor. Çünkü internetin sunduğu imkânların artmasıyla rastgele biri, istediği bilgiyi paylaşabilir hâle geldi. Bu durum, muteber kişiliklerden bilgi almayı kolaylaştırmış olsa da öte yandan husus hakkında rastgele bir bilgisi olmayanların bile kitlelere hitap edebilmesini mümkün kıldı.
Bundan da berbatı, artık sunulan bilgi yanlış olsa da doğruymuş üzere gösterilebiliyor. Milyonlarca şahsa ulaşan yanlış bir bilginin ortaya çıkaracağı tesirler ise bireyler içindeki iç karışıklıklardan dış çatışmalara kadar uzanabilir. Bilhassa savaş üzere anlarda yaygınlaşan bu durum da bizleri hakikat bilgiyi teyit etmeye itiyor. Pekala bunu nasıl yapabiliriz?
Öncelikle bir kaynaktan bilgi alırken aklımızda bulundurmamız gereken 5 etken var:
Diyelim ki çarpıcı bir haber başlığı ve manşet görüp habere girdiniz. İçinde de tıpkı biçimde çarpıcı bilgiler bulunuyor. Bu noktada kelam konusu bilgiyi başınıza olduğu üzere yerleştirmeden yahut başkalarıyla paylaşmadan evvel göz önünde bulundurmanız gereken 5 etken var. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
Kopya haberler tıpkı bilgiyi tıpkı biçimde verir, üzerine rastgele bir şey eklemez:
Evet, iki haber sitesi birebir içeriği işliyorsa ikisinden de alabileceğiniz kilit bilgi birebirdir. Ancak bir içerik başka haber sitelerinde büsbütün birebir biçimde yayınlanıyorsa bu, sıklıkla haberi okuyucu kitlesine ulaştırmaktan fazlaca gündemden geri kalmamak için yapılmış bir hareket olur.
Bu noktada özgün bir lisan kullandığını bildiğiniz sitelere yönelebilirsiniz. Bu, editörlerin bilgiyi denetim edip kendilerine has bir biçimde işlediklerine işaret eder. Yani bilginin denetim edilmiş ve üzerine koyulmuş olma ihtimali artar.
Kaynak sağlam olmadığında herkes istediğini söyleyebilir, hiç birine de ‘yalan’ diyemeyiz:
Bunu da “pak olduğu kanıtlanana kadar hatalı” olma durumuna benzetebiliriz. Başta da söylemiş olduğimiz üzere rastgele bir bilgiyi doğruymuş üzere göstermek günümüzde pek kolay.
Bu noktada yanlış bilginin önüne geçmek için haberi tükettiğiniz sitedeki kaynak kısmına yönelebilirsiniz. Birtakım siteler haberlerinde kaynak göstermese de farklı sitelere yönelerek kaynağı teyit edebilirsiniz.
Eski bir savaştan kalma imgeler yeniymiş üzere önünüze serilebilir:
Bunun meselai geçmişte epey gördük. Günümüzdeki Ukrayna-Rusya tansiyonunda bile eski savaşlardan kalma fotoğrafların ortalığı karıştırma hedefiyle yeniymiş üzere servis edildiğini görüyoruz. Bu görsellerin yanlış olup olmadığını teyit etmek için de içeriğimizin devamında yer vereceğimiz Google Görseller üzere teyit araçlarını kullanabilirsiniz.
Farklı yerlerden manzaralar, olay yerindenmiş üzere sizlere sunulabilir:
Tıpkı eski haberlerden kalma manzaraların yeni olarak sunulması üzere farklı yerlerde çekilmiş imajlar de siz fark etmeden karşınıza çıkabilir. Burada, örnek olarak Instagram üzerinden paylaşılan bir içeriği bu temastan pozisyon seçerek gözden geçirebilir, görsel yahut görüntüdeki ortamın karakteristikleri ayırt edilebiliyorsa Google Maps ve Google Earth üzerinden pozisyon sağlaması yapabilirsiniz.
YouTube üzerinden paylaşılan bir görüntü kelam hususuysa görüntü ismini aratıp tarihe nazaran sıralama seçeneğini seçin. Bu, içeriğin hem yeniliğini tıpkı vakitte pozisyon doğruluğunu gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.
Haber siteleri propaganda yapıyor yahut sizleri aşikâr bir niyete itmeye çalışıyor olabilir: Objektif bir okuyucu olun
Haberi tükettiğiniz kaynaklar, kendi gayeleri doğrultusunda ayrıntıları sunabilir. bir daha aktüel Ukrayna-Rusya krizinden örnek vermek gerekirse iki taraf da birebir anı kayıt altına alıp farklı lisanlarda verebilir. Bu noktada elinizde bir adet mağdur, bir adet de kahraman gözünden bakılan haberler olmuş olur.
Objektifliğiniz, sizleri ikisinin de tesirinden kurtarabilir yahut haklı olan taraf hangisiyse onun yanına itebilir. Bu sebeple kaynaklarınıza güvenseniz dahi isteyerek yahut istemeyerek yanlış bilgi sunabileceklerini akılda tutmanız gerek.
Bilginin doğruluğunu teyit etmek için kullanabileceğiniz kimi teknikler:
Bu, daha fazlaca ‘Birinci İmgeler Geldi’ üzere başlıkların kullanıldığı içeriklerde işinize yarayacaktır. Kelam konusu içerikte paylaşılan bir görselin doğruluğunu anlamak için görseli indirip yahut ilişkisini kopyalayıp Google Görseller’de aratmanız kâfi. Bu sayede kelam konusu görselin kullanıldığı başka siteler önünüze getirilecek.
Bu noktada görselin kullanıldığı farklı siteleri denetim ederek içeriğin yeniliğini ve doğruluğunu teyit edebilirsiniz. Farklı arama motorlarında da bu özellikler mevcut.
Değerli kişiliklerin hiç beklemediğiniz şeyler söylemiş olduği yahut yaptığı, ürkütücü derecede gerçekçi görüntüler karşınıza çıkabilir
Deep fake uygulamaları, yapay zekanın gelişimiyle her geçen gün daha da ileri düzey hâle geliyor. Bu noktada berbat gayeli bireylerin eline geçtiğinde de manipülasyon maksatlı kullanıldığını görüyoruz. Bu tıp durumlara kanmamak için görüntüleri durdurarak bireylerin göz ve burun hareketlerini takip edebilirsiniz.
Yahut Sensity, Deepware ya da DeepFake-o-meter üzere uygulamalardan yararlanabilirsiniz.
Görselleri ve görüntüleri farklı platformlarda arayabilirsiniz
Öncelikle YouTube üzerinden paylaşılan bir görüntü ile başlayalım. Bu görüntüyü birebir isimle aratıp farklı kanallarda nasıl paylaşıldığına bakabilirsiniz. Ya da işi internet üzerinde aramaya götürmek isterseniz YouTube DataViewer uygulamasını kullanabilirsiniz. Bu site ile görüntüden belirli kareleri alarak istediğiniz görselle birinci unsurda bahsetmiş olduğumiz bilakis aramayı gerçekleştirebilirsiniz.
Twitter’da ise Gelişmiş Arama kısmı yardımınıza koşuyor. Burada rastgele bir kelimeyi, paylaşıldığı hesaba, vakte ve tarihe göre arayabiliyorsunuz. Bunun haricinde yalnızca belli bir ifadeyi aramak isterseniz Google’da da olduğu üzere aramak istediğiniz ifadeyi “bu türlü” iki tırnak içine alabilirsiniz.
Buna ek olarak bir ifadeyi yazıp yanına ‘filter:media’ kalıbını eklerseniz bahsetmiş olduğuniz ifadeyi içeren lakin yalnızca fotoğraf yahut görüntü bulunduran paylaşımlar listelenir. Bu sayede paylaşılan bir içeriğin tarihlerini gözden geçirebilirsiniz.
Filter kalıbının yanına retweets, replies ya da images üzere farklı sözler de ekleyebilirsiniz. Filter’ın başına eksi (-) koyduğunuzda ise (-filter:retweets gibi) retweet’ler dışarıda tutularak sonuçlar listelenir.
İçeriğimizde yer verdiğimiz doğrulama halleri hakikat bilgiye ulaşmanızda sizlere büyük ölçüde yardımcı olacak olsa da hiç bir şeyin büsbütün muteber olmayabileceğini de aklınızda tutmanız gerek. Siz de kendi kullandığınız doğrulama formlarını yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5
Bundan da berbatı, artık sunulan bilgi yanlış olsa da doğruymuş üzere gösterilebiliyor. Milyonlarca şahsa ulaşan yanlış bir bilginin ortaya çıkaracağı tesirler ise bireyler içindeki iç karışıklıklardan dış çatışmalara kadar uzanabilir. Bilhassa savaş üzere anlarda yaygınlaşan bu durum da bizleri hakikat bilgiyi teyit etmeye itiyor. Pekala bunu nasıl yapabiliriz?
Öncelikle bir kaynaktan bilgi alırken aklımızda bulundurmamız gereken 5 etken var:
Diyelim ki çarpıcı bir haber başlığı ve manşet görüp habere girdiniz. İçinde de tıpkı biçimde çarpıcı bilgiler bulunuyor. Bu noktada kelam konusu bilgiyi başınıza olduğu üzere yerleştirmeden yahut başkalarıyla paylaşmadan evvel göz önünde bulundurmanız gereken 5 etken var. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
- Sayfanın ve içeriğin yepyeniliği
- İçeriğin alındığı kaynak
- İçeriğin oluşturulduğu tarih
- Haber içeriğinin gerçekleştiği pozisyon
- Haberin maksadı
Kopya haberler tıpkı bilgiyi tıpkı biçimde verir, üzerine rastgele bir şey eklemez:
Evet, iki haber sitesi birebir içeriği işliyorsa ikisinden de alabileceğiniz kilit bilgi birebirdir. Ancak bir içerik başka haber sitelerinde büsbütün birebir biçimde yayınlanıyorsa bu, sıklıkla haberi okuyucu kitlesine ulaştırmaktan fazlaca gündemden geri kalmamak için yapılmış bir hareket olur.
Bu noktada özgün bir lisan kullandığını bildiğiniz sitelere yönelebilirsiniz. Bu, editörlerin bilgiyi denetim edip kendilerine has bir biçimde işlediklerine işaret eder. Yani bilginin denetim edilmiş ve üzerine koyulmuş olma ihtimali artar.
Kaynak sağlam olmadığında herkes istediğini söyleyebilir, hiç birine de ‘yalan’ diyemeyiz:
Bunu da “pak olduğu kanıtlanana kadar hatalı” olma durumuna benzetebiliriz. Başta da söylemiş olduğimiz üzere rastgele bir bilgiyi doğruymuş üzere göstermek günümüzde pek kolay.
Bu noktada yanlış bilginin önüne geçmek için haberi tükettiğiniz sitedeki kaynak kısmına yönelebilirsiniz. Birtakım siteler haberlerinde kaynak göstermese de farklı sitelere yönelerek kaynağı teyit edebilirsiniz.
Eski bir savaştan kalma imgeler yeniymiş üzere önünüze serilebilir:
Bunun meselai geçmişte epey gördük. Günümüzdeki Ukrayna-Rusya tansiyonunda bile eski savaşlardan kalma fotoğrafların ortalığı karıştırma hedefiyle yeniymiş üzere servis edildiğini görüyoruz. Bu görsellerin yanlış olup olmadığını teyit etmek için de içeriğimizin devamında yer vereceğimiz Google Görseller üzere teyit araçlarını kullanabilirsiniz.
Farklı yerlerden manzaralar, olay yerindenmiş üzere sizlere sunulabilir:
Tıpkı eski haberlerden kalma manzaraların yeni olarak sunulması üzere farklı yerlerde çekilmiş imajlar de siz fark etmeden karşınıza çıkabilir. Burada, örnek olarak Instagram üzerinden paylaşılan bir içeriği bu temastan pozisyon seçerek gözden geçirebilir, görsel yahut görüntüdeki ortamın karakteristikleri ayırt edilebiliyorsa Google Maps ve Google Earth üzerinden pozisyon sağlaması yapabilirsiniz.
YouTube üzerinden paylaşılan bir görüntü kelam hususuysa görüntü ismini aratıp tarihe nazaran sıralama seçeneğini seçin. Bu, içeriğin hem yeniliğini tıpkı vakitte pozisyon doğruluğunu gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.
Haber siteleri propaganda yapıyor yahut sizleri aşikâr bir niyete itmeye çalışıyor olabilir: Objektif bir okuyucu olun
Haberi tükettiğiniz kaynaklar, kendi gayeleri doğrultusunda ayrıntıları sunabilir. bir daha aktüel Ukrayna-Rusya krizinden örnek vermek gerekirse iki taraf da birebir anı kayıt altına alıp farklı lisanlarda verebilir. Bu noktada elinizde bir adet mağdur, bir adet de kahraman gözünden bakılan haberler olmuş olur.
Objektifliğiniz, sizleri ikisinin de tesirinden kurtarabilir yahut haklı olan taraf hangisiyse onun yanına itebilir. Bu sebeple kaynaklarınıza güvenseniz dahi isteyerek yahut istemeyerek yanlış bilgi sunabileceklerini akılda tutmanız gerek.
Bilginin doğruluğunu teyit etmek için kullanabileceğiniz kimi teknikler:
- Görsellerin doğruluğunu bilakis arama yoluyla denetim etme
- Deep fake görüntüleri teyit etme
- Görsellerin ve görüntülerin doğruluğunu farklı platformlarda denetim etme
Bu, daha fazlaca ‘Birinci İmgeler Geldi’ üzere başlıkların kullanıldığı içeriklerde işinize yarayacaktır. Kelam konusu içerikte paylaşılan bir görselin doğruluğunu anlamak için görseli indirip yahut ilişkisini kopyalayıp Google Görseller’de aratmanız kâfi. Bu sayede kelam konusu görselin kullanıldığı başka siteler önünüze getirilecek.
Bu noktada görselin kullanıldığı farklı siteleri denetim ederek içeriğin yeniliğini ve doğruluğunu teyit edebilirsiniz. Farklı arama motorlarında da bu özellikler mevcut.
Değerli kişiliklerin hiç beklemediğiniz şeyler söylemiş olduği yahut yaptığı, ürkütücü derecede gerçekçi görüntüler karşınıza çıkabilir
Deep fake uygulamaları, yapay zekanın gelişimiyle her geçen gün daha da ileri düzey hâle geliyor. Bu noktada berbat gayeli bireylerin eline geçtiğinde de manipülasyon maksatlı kullanıldığını görüyoruz. Bu tıp durumlara kanmamak için görüntüleri durdurarak bireylerin göz ve burun hareketlerini takip edebilirsiniz.
Yahut Sensity, Deepware ya da DeepFake-o-meter üzere uygulamalardan yararlanabilirsiniz.
Görselleri ve görüntüleri farklı platformlarda arayabilirsiniz
Öncelikle YouTube üzerinden paylaşılan bir görüntü ile başlayalım. Bu görüntüyü birebir isimle aratıp farklı kanallarda nasıl paylaşıldığına bakabilirsiniz. Ya da işi internet üzerinde aramaya götürmek isterseniz YouTube DataViewer uygulamasını kullanabilirsiniz. Bu site ile görüntüden belirli kareleri alarak istediğiniz görselle birinci unsurda bahsetmiş olduğumiz bilakis aramayı gerçekleştirebilirsiniz.
Twitter’da ise Gelişmiş Arama kısmı yardımınıza koşuyor. Burada rastgele bir kelimeyi, paylaşıldığı hesaba, vakte ve tarihe göre arayabiliyorsunuz. Bunun haricinde yalnızca belli bir ifadeyi aramak isterseniz Google’da da olduğu üzere aramak istediğiniz ifadeyi “bu türlü” iki tırnak içine alabilirsiniz.
Buna ek olarak bir ifadeyi yazıp yanına ‘filter:media’ kalıbını eklerseniz bahsetmiş olduğuniz ifadeyi içeren lakin yalnızca fotoğraf yahut görüntü bulunduran paylaşımlar listelenir. Bu sayede paylaşılan bir içeriğin tarihlerini gözden geçirebilirsiniz.
Filter kalıbının yanına retweets, replies ya da images üzere farklı sözler de ekleyebilirsiniz. Filter’ın başına eksi (-) koyduğunuzda ise (-filter:retweets gibi) retweet’ler dışarıda tutularak sonuçlar listelenir.
İçeriğimizde yer verdiğimiz doğrulama halleri hakikat bilgiye ulaşmanızda sizlere büyük ölçüde yardımcı olacak olsa da hiç bir şeyin büsbütün muteber olmayabileceğini de aklınızda tutmanız gerek. Siz de kendi kullandığınız doğrulama formlarını yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5