arkamikontrolet
New member
Dünya üzerinde çevrecilik konusunda son senelerda o kadar epey prim yapılıyor ki, bu duruma özel bir isim bile verildi: Greenwashing. Türkiye’de ismi çabucak hemen çok sık duyulmayan bu terim, bilhassa de Avrupa’da vakit zaman taş üstünde taş bırakmıyor.
Greenwashing sözünü Türkçeye direkt “Yeşil Badana”, “Yeşile Boyama” ya da “Yeşil Aklama” olarak çevirebiliriz. Lakin daha anlaşılabilir olması için Greenwashing’e “Yeşil dolandırıcılık” diyen otoriteler de var.
Greenwashing’in kelamlık manası üzerine
Markaların Greenwashing reklamlarını para ve paklık materyalleri ile protesto eden aktivistler.
Greenwashing (ya da Greenwash), Cambridge Sözlüğü’nde “İnsanları, bir şirketin çevreyi korumak için gerçekte olduğundan daha fazlasını yaptığına inandırmak” formunda tanımlanıyor. Ayrıyeten Greenwashing sözünün Brainwashing (beyin yıkamak)’den türetildiğini de aklımızın bir köşesinde tutalım.
Tahminen kendi kendinize, “bir markanın etraf dostu bildiriler vererek reklam yayınlaması kimi, niye rahatsız etsin” diyebilirsiniz ki bunda da haksız değilsiniz. Ama kelam konusu çevreci olmayan marka ve mamüllerin çevreciymiş üzere bir üslup takınması olunca hayli bir dikkat çektiğini de belirtmeliyiz. Hakikaten çevreci eserler pazarında kocaman bir pasta var ve büyük markalar pastadan olabildiğince büyük bir dilim almanın peşinde. O denli ki 2015 yılında yayınlanan bir rapora nazaran, müşterilerin 2/3’si daha fazla para ödeyerek daha çevreci eserler satın alma ve kullanma taraftarı. Hâl bu biçimde olunca, büyük markaların ağzının sulanması kulağa bir çok olağan geliyor.
Greenwashing’in doğuş öyküsü
Greenwashing sözünün mimarı Amerikalı çevreci Jay Westerveld’dir. Westerweld, 1986 yılında yazdığı bir makalesinde Greenwashing sözünden bahsederken Greenwashing’in doğmasına şahit olan olayı şu biçimde özetliyor: “Bir otel, artık otel odalarındaki havluların her gün değişmeyeceğini ve bu sayede çevreyi koruyabileceklerini duyurmuştu. Üstelik otel, bu sonucunı ülke genelinde dev reklamlarla da süslemişti. Ülke genelinde otelin ne kadar çevreci olduğu konuşulurken ve hassas tüm müşterileri çekerken; ben bu abartı reklamın peşine düştüm”.
Westerweld, olayın iç yüzünü araştırıp otelin kayıtlarına ulaştığında ise güç konusunda otelin hiç bir tasarrufa gitmediği, asıl emelin yalnızca ve yalnızca çamaşır maliyetlerinden kurtularak kâr elde etmek olduğunu ifşaladı. Otel bir yandan çamaşır maliyetlerinden kurtulurken bir yandan ise daha fazla müşteri çekmiş oluyordu. İşte bu olayın anlatıldığı 1986’dan itibaren biroldukça Greenwashing olayı yaşandı ve tespit edildi. Dilerseniz sizleri birkaç ünlü Greenwashing Olayı ile baş başa bırakalım.
Shell’in “doğayı kirletsek de onarıyoruz” iletisi
2007 yılında Shell’in yayınladığı bir reklamda “atık karbondioksiti bitki yetiştirmek için kullanıyoruz” iletisi bu reklamın yasaklanmasına sebep olmuştu. Hakikaten yapılan araştırmalarda atık karbondioksitin yalnızca epey az bir kısmının bitki yetiştiriciliğinde kullanıldığı ve reklamda güya tüm atık karbondioksit bitki yetiştiriciliğinde kullanılıyormuş üzere bir bildiri verildiği için yasaklandığı belirtildi.
Volkswagen’in “bizim arabalar tabiat dostu” bildirisi yatsıyı goremedi
Skandal hadiseden daha sonra Volkswagen’in “Das Auto” sloganı birtakım bölümlerce alaya alınıp “Gas Auto” olarak değiştirildi.
Greenwashing deyince akla birinci gelen örneklerden biri olan ve literatüre Dieselgate Skandalı olarak da geçen hususa değinmezsek olmaz. 2015 yılında Alman araba devi Volkswagen’in ABD’deki araçlarında karbon salınımını ölçen test aygıtlarını yanıltan bir sistem tespit edilmişti. Bu tespitin akabinde Volkswagen skandalı kabul etmiş ve yaklaşık 18 milyar dolar ceza ödemişti. Ayrıyeten ABD’deki 500 bin aracını da geri çağırmak zorunda kalmıştı.
McDonald’s’ın pipetlerle savaşı
Ülkemizde de bir periyot karşılaştığımız bir örneğe gelelim. 2018 yılında McDonald’s, tek kullanımlık plastik pipetlerin etraf düşmanı olduğunu; bu sebeple geri dönüştürülebilir kağıt pipetlere geçiş yaptığını duyurmuştu. 2019 yılında ise McDonald’s’ın pipetlerinin geri dönüştürülebilir olmadığı ortaya çıktı. Bu hadiseden daha sonra McDonald’s da ismini Greenwashing listesine yazdırmış oldu. McDonald’s bu hadiseden evvel Avrupa’nın birtakım ülkelerinde logo rengini yeşil olarak da değiştirmişti.
Ancol Pet Products evcil dostlarımızı alet etti
Evcil dostlarımız için eserler üreten dünyaca ünlü bir marka Ancol Pet Products 2019 yılında bir reklamında köpeklerin dışkıları için ürettiği torbaların etraf dostu olduğunu açıklamıştı. Bu olay da kısa bir süre daha sonra Greenwashing damgası yedi.
Uçarken tabiata oksijen salıyoruz deseydin bari: Ryan Air
Müşterilerine düşük maliyetli uçak bileti sunmakla tanınan İrlanda merkezli hava yolu Ryan Air, 2020 yılında yayınladığı bir reklamda “Avrupa’nın en düşük karbon salınımı yapan hava yolu” olduklarını söz etmişti. Ryan Air’in bu savı ispatlanamadığı için kısa müddette yasaklandı. Yasaklanma niçini olarak ise etrafa hassas insanların hislerini suistimal etmek gösterildi.
Çinliler hiç geri durur mu: Hyundai
Hyundai’nin bu yıl yayınlanan “havayı temizleyen araba” sloganlı reklamı da bir daha aldatıcı olduğu için Geenwashing olarak etiketlenen ve yasaklanan reklamlardan biri.
Bir pipet davası daha: Starbucks
2018 yılında kahve devi Starbucks, daha pak bir etraf ve çevreyi korumak için pipetleri yasakladığını açıklamıştı. Starbucks’ın pipet olmadan kullanacağı delikli kapakların ise pipetlere nazaran daha da etraf düşmanı olduğu fakat maliyet bakımından daha ucuz olduğu tespit edildi. Yani Starbucks’ın da asıl hedefinin etraf değil kâr elde etmek olduğu anlaşılınca Greenwashing listesine dahil oldu.
Bizi en çok yıkan örneklerden biri: Apple
Taşınabilir dünyanın dev isimlerinden Apple, müşterilerine eserleri uzunca müddettir şarj aygıtı ve kulaklık olmadan sunuyor. Apple her ne kadar bu durumu birinci başta etraf dostu bir adım olarak açıklasa da, biroldukca kişi bu durumu Apple’ın kâr gayesiyle yaptığını savunuyor. Günümüzde Apple haricinde birfazlaca marka artık şarj aygıtı ve kulaklık üzere aksesuarları kutu içeriğine dahil etmese de Apple’ın bu durumu etraf hassaslığına bağlaması Greenwashing olarak algılanıyor.
Giysi bölümünde geri dönüşüm atakları: H&M ve Zara
Dokumacılık devleri H&M ve Zara etraf dostu giysi eserleri ürettiklerini ve bu mamüllerin geri dönüştürülebilir olduğunu açıklamıştı lakin yapılan incelemelerde bu mamüllerin yalnızca %20’sinin geri dönüşüme gittiği, %80’inin çöp olduğu öğrenildi.
Tadını deneyen var mı: Coca Cola Life
Her ne kadar ülkemizde satılmasa da Coca Cola’nın “Coca Cola Life” isimli bir eser teşebbüsü oldu. Coca Cola’nın tezine bakılırsa bu eser büsbütün geri dönüşüm eseriydi ancak dünya genelinde bu teşebbüsün tutmadığını bakılırsabiliyoruz. Biroldukça eleştirmen bu gelişmeyi Coca Cola’nın ambalajını yeşile boyamaktan öte bir adım olmadığını savundu.
Greenwashing’e karşı neler yapabiliriz?
Görseldeki aktivist elindeki pankartla reklam firmalarına “Hangi yeşili görüyorsunuz, doların yeşili mi yoksa tabiatın yeşili mi?” sorusunu yöneltiyor.
2008-2009 yılları içinde ABD’de yapılan bir araştırmada çevreci reklamlar yayınlayan markaların mamüllerinin %98’inin aslında bu mevzuda dürüst olmadığı ortaya çıkmıştı. Bu nitekim de hayli önemli bir oran. Bir markanın etrafa hassas eser çıkarması dünyamız için en hoş gelişmelerden biri lakin bu mevzuda dürüst olduğu sürece… Biz kullanıcılara bu bahiste düşen hisse ise, reklamlara aldanmayıp; çevreci olduğunu tez eden mamüllerin hakikaten çevreci olup olmadığını araştırmak.
Son senelerda ülkemizde de etraf hassasiyeti içeren biroldukça reklam izledik. Bu reklamlar içinde en epey dikkat çekenlerden biri de Mavi’nin geri dönüşüm eserlerden üretim yaptığını gösteren reklamdı.
Sizler Mavi’nin reklamı da dahil olmak üzere ülkemizdeki çevreci reklamlar hakkında neler düşünüyorsunuz? Samimi bulduğunuz ya da bulmadığınız çevreci eser reklamları neler? Yorumlarda belirtebilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12
Greenwashing sözünü Türkçeye direkt “Yeşil Badana”, “Yeşile Boyama” ya da “Yeşil Aklama” olarak çevirebiliriz. Lakin daha anlaşılabilir olması için Greenwashing’e “Yeşil dolandırıcılık” diyen otoriteler de var.
Greenwashing’in kelamlık manası üzerine
Markaların Greenwashing reklamlarını para ve paklık materyalleri ile protesto eden aktivistler.
Greenwashing (ya da Greenwash), Cambridge Sözlüğü’nde “İnsanları, bir şirketin çevreyi korumak için gerçekte olduğundan daha fazlasını yaptığına inandırmak” formunda tanımlanıyor. Ayrıyeten Greenwashing sözünün Brainwashing (beyin yıkamak)’den türetildiğini de aklımızın bir köşesinde tutalım.
Tahminen kendi kendinize, “bir markanın etraf dostu bildiriler vererek reklam yayınlaması kimi, niye rahatsız etsin” diyebilirsiniz ki bunda da haksız değilsiniz. Ama kelam konusu çevreci olmayan marka ve mamüllerin çevreciymiş üzere bir üslup takınması olunca hayli bir dikkat çektiğini de belirtmeliyiz. Hakikaten çevreci eserler pazarında kocaman bir pasta var ve büyük markalar pastadan olabildiğince büyük bir dilim almanın peşinde. O denli ki 2015 yılında yayınlanan bir rapora nazaran, müşterilerin 2/3’si daha fazla para ödeyerek daha çevreci eserler satın alma ve kullanma taraftarı. Hâl bu biçimde olunca, büyük markaların ağzının sulanması kulağa bir çok olağan geliyor.
Greenwashing’in doğuş öyküsü
Greenwashing sözünün mimarı Amerikalı çevreci Jay Westerveld’dir. Westerweld, 1986 yılında yazdığı bir makalesinde Greenwashing sözünden bahsederken Greenwashing’in doğmasına şahit olan olayı şu biçimde özetliyor: “Bir otel, artık otel odalarındaki havluların her gün değişmeyeceğini ve bu sayede çevreyi koruyabileceklerini duyurmuştu. Üstelik otel, bu sonucunı ülke genelinde dev reklamlarla da süslemişti. Ülke genelinde otelin ne kadar çevreci olduğu konuşulurken ve hassas tüm müşterileri çekerken; ben bu abartı reklamın peşine düştüm”.
Westerweld, olayın iç yüzünü araştırıp otelin kayıtlarına ulaştığında ise güç konusunda otelin hiç bir tasarrufa gitmediği, asıl emelin yalnızca ve yalnızca çamaşır maliyetlerinden kurtularak kâr elde etmek olduğunu ifşaladı. Otel bir yandan çamaşır maliyetlerinden kurtulurken bir yandan ise daha fazla müşteri çekmiş oluyordu. İşte bu olayın anlatıldığı 1986’dan itibaren biroldukça Greenwashing olayı yaşandı ve tespit edildi. Dilerseniz sizleri birkaç ünlü Greenwashing Olayı ile baş başa bırakalım.
Shell’in “doğayı kirletsek de onarıyoruz” iletisi
2007 yılında Shell’in yayınladığı bir reklamda “atık karbondioksiti bitki yetiştirmek için kullanıyoruz” iletisi bu reklamın yasaklanmasına sebep olmuştu. Hakikaten yapılan araştırmalarda atık karbondioksitin yalnızca epey az bir kısmının bitki yetiştiriciliğinde kullanıldığı ve reklamda güya tüm atık karbondioksit bitki yetiştiriciliğinde kullanılıyormuş üzere bir bildiri verildiği için yasaklandığı belirtildi.
Volkswagen’in “bizim arabalar tabiat dostu” bildirisi yatsıyı goremedi
Skandal hadiseden daha sonra Volkswagen’in “Das Auto” sloganı birtakım bölümlerce alaya alınıp “Gas Auto” olarak değiştirildi.
Greenwashing deyince akla birinci gelen örneklerden biri olan ve literatüre Dieselgate Skandalı olarak da geçen hususa değinmezsek olmaz. 2015 yılında Alman araba devi Volkswagen’in ABD’deki araçlarında karbon salınımını ölçen test aygıtlarını yanıltan bir sistem tespit edilmişti. Bu tespitin akabinde Volkswagen skandalı kabul etmiş ve yaklaşık 18 milyar dolar ceza ödemişti. Ayrıyeten ABD’deki 500 bin aracını da geri çağırmak zorunda kalmıştı.
McDonald’s’ın pipetlerle savaşı
Ülkemizde de bir periyot karşılaştığımız bir örneğe gelelim. 2018 yılında McDonald’s, tek kullanımlık plastik pipetlerin etraf düşmanı olduğunu; bu sebeple geri dönüştürülebilir kağıt pipetlere geçiş yaptığını duyurmuştu. 2019 yılında ise McDonald’s’ın pipetlerinin geri dönüştürülebilir olmadığı ortaya çıktı. Bu hadiseden daha sonra McDonald’s da ismini Greenwashing listesine yazdırmış oldu. McDonald’s bu hadiseden evvel Avrupa’nın birtakım ülkelerinde logo rengini yeşil olarak da değiştirmişti.
Ancol Pet Products evcil dostlarımızı alet etti
Evcil dostlarımız için eserler üreten dünyaca ünlü bir marka Ancol Pet Products 2019 yılında bir reklamında köpeklerin dışkıları için ürettiği torbaların etraf dostu olduğunu açıklamıştı. Bu olay da kısa bir süre daha sonra Greenwashing damgası yedi.
Uçarken tabiata oksijen salıyoruz deseydin bari: Ryan Air
Müşterilerine düşük maliyetli uçak bileti sunmakla tanınan İrlanda merkezli hava yolu Ryan Air, 2020 yılında yayınladığı bir reklamda “Avrupa’nın en düşük karbon salınımı yapan hava yolu” olduklarını söz etmişti. Ryan Air’in bu savı ispatlanamadığı için kısa müddette yasaklandı. Yasaklanma niçini olarak ise etrafa hassas insanların hislerini suistimal etmek gösterildi.
Çinliler hiç geri durur mu: Hyundai
Hyundai’nin bu yıl yayınlanan “havayı temizleyen araba” sloganlı reklamı da bir daha aldatıcı olduğu için Geenwashing olarak etiketlenen ve yasaklanan reklamlardan biri.
Bir pipet davası daha: Starbucks
2018 yılında kahve devi Starbucks, daha pak bir etraf ve çevreyi korumak için pipetleri yasakladığını açıklamıştı. Starbucks’ın pipet olmadan kullanacağı delikli kapakların ise pipetlere nazaran daha da etraf düşmanı olduğu fakat maliyet bakımından daha ucuz olduğu tespit edildi. Yani Starbucks’ın da asıl hedefinin etraf değil kâr elde etmek olduğu anlaşılınca Greenwashing listesine dahil oldu.
Bizi en çok yıkan örneklerden biri: Apple
Taşınabilir dünyanın dev isimlerinden Apple, müşterilerine eserleri uzunca müddettir şarj aygıtı ve kulaklık olmadan sunuyor. Apple her ne kadar bu durumu birinci başta etraf dostu bir adım olarak açıklasa da, biroldukca kişi bu durumu Apple’ın kâr gayesiyle yaptığını savunuyor. Günümüzde Apple haricinde birfazlaca marka artık şarj aygıtı ve kulaklık üzere aksesuarları kutu içeriğine dahil etmese de Apple’ın bu durumu etraf hassaslığına bağlaması Greenwashing olarak algılanıyor.
Giysi bölümünde geri dönüşüm atakları: H&M ve Zara
Dokumacılık devleri H&M ve Zara etraf dostu giysi eserleri ürettiklerini ve bu mamüllerin geri dönüştürülebilir olduğunu açıklamıştı lakin yapılan incelemelerde bu mamüllerin yalnızca %20’sinin geri dönüşüme gittiği, %80’inin çöp olduğu öğrenildi.
Tadını deneyen var mı: Coca Cola Life
Her ne kadar ülkemizde satılmasa da Coca Cola’nın “Coca Cola Life” isimli bir eser teşebbüsü oldu. Coca Cola’nın tezine bakılırsa bu eser büsbütün geri dönüşüm eseriydi ancak dünya genelinde bu teşebbüsün tutmadığını bakılırsabiliyoruz. Biroldukça eleştirmen bu gelişmeyi Coca Cola’nın ambalajını yeşile boyamaktan öte bir adım olmadığını savundu.
Greenwashing’e karşı neler yapabiliriz?
Görseldeki aktivist elindeki pankartla reklam firmalarına “Hangi yeşili görüyorsunuz, doların yeşili mi yoksa tabiatın yeşili mi?” sorusunu yöneltiyor.
2008-2009 yılları içinde ABD’de yapılan bir araştırmada çevreci reklamlar yayınlayan markaların mamüllerinin %98’inin aslında bu mevzuda dürüst olmadığı ortaya çıkmıştı. Bu nitekim de hayli önemli bir oran. Bir markanın etrafa hassas eser çıkarması dünyamız için en hoş gelişmelerden biri lakin bu mevzuda dürüst olduğu sürece… Biz kullanıcılara bu bahiste düşen hisse ise, reklamlara aldanmayıp; çevreci olduğunu tez eden mamüllerin hakikaten çevreci olup olmadığını araştırmak.
Son senelerda ülkemizde de etraf hassasiyeti içeren biroldukça reklam izledik. Bu reklamlar içinde en epey dikkat çekenlerden biri de Mavi’nin geri dönüşüm eserlerden üretim yaptığını gösteren reklamdı.
Sizler Mavi’nin reklamı da dahil olmak üzere ülkemizdeki çevreci reklamlar hakkında neler düşünüyorsunuz? Samimi bulduğunuz ya da bulmadığınız çevreci eser reklamları neler? Yorumlarda belirtebilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12