arkamikontrolet
New member
Bir standa, müzeye yahut fizikî olarak sanat yapıtlarının ya da tarihi kalıntıların bulunduğu bir yere gittiğinizde, genelde etrafta fotoğraf çekmenin yasak olduğunu belirten tabelalar görürsünüz. Bunun niçinini orada bulunan gorevlilere sorduğunuzda ise alacağınız karşılık aşikardır: Flaş, tabloya zarar veriyor.
bu biçimde bir durumda birdenbire kabaca düşünürsünüz ve “Evet parlak ışık, tablodaki renklerin sbulunmasına sebep olabilir” üzere fikirlere varabilirsiniz. Lakin görünüşe bakılırsa işler düşündüğümüzden pek farklı. Gelin süratlice yayılan ve bir anda bilimsel kural olarak belirlenen bu sözün gerisine bakalım.
Başta müzelerin bu sonucunın gerisinde fazlaca da sağlam olmayan bir destek vardı:
Ve biz bu destekten başta bahsettik. her insanın aklına gelen ‘ışığın tabloya ziyan vermesi’ fikri, National Gallery’nin 1995 yılında yaptığı bir deneyle ortaya çıktı. Bu deneyden özetlemek gerekirse bahsedelim. Sulu boya paletinde birbirinden farklı renkler düşünün. Burada da 22 artistin en çok kullandığı renklerden bir palet oluşturuluyor ve renklerin dizildiği bu setler farklı ışıklandırma senaryolarında test ediliyor.
Bu ışıklandırmalardan biri, hassas biçimde hazırlanan müze ışıklarıydı. İkincisinde ise ultraviyole filtresi bulunan pek kuvvetli bir flaş makinesi kullanıldı. Yakınlardaki bir galeriye yerleştirilen üçüncü sette halojen lambalar kullanıldı. Bu set, hem gün ışığına tıpkı vakitte lambaya maruz kalıyordu.
Dördüncü sette yalnızca halojen lambalar kelam konusuydu. Beşinci set ise ultraviyole filtresi bulunmayan bir fotoğraf makinesi flaşıyla karşı karşıyaydı. Flaşlı olan setlere karşı her 7 saniyede bir flaşlar patlıyordu.
Belli bir müddetnin akabinde da tüm setler toplandı ve pigmentler üstündeki kıymetler karşılaştırıldı:
Bir sürü grafiği ve ayrıntılı datayı buraya yığmak yerine özetlemek gerekirse en çok değişimin yüzde 10 ile 15 içinde olmak üzere ultraviyole filtresi olmayan kamera flaşında görüldüğünü belirtelim. Milyonlarca defa flaş verilmesiyle ortaya çıkan bu kıymet, aslında çok küçük ancak fark edilebilir. şüphesiz bunun için fazlaca dikkatli bakmak gerek. Öbür setlerde de pek minimal, hatta fark etmesi sıkıntı olan solmalar görüldü.
Fakat bu deneyi duyan müzeler, hatta National Gallery’nin kendisi bile, o devirde sonuçları aşağıdaki üzere okudu:
hemen sonrasında Cambridge Üniversitesinden Dr. Martin Evans, bu bilgilerin bilgilerina inmek istedi ve değişimin pek minimal olduğunu gördü:
Özellikle de bu farkın pek kuvvetli flaşlarla ortaya çıktığını söyleyen Evans, fotoğraf makinelerindeki flaşların eserler için temelde zararlı olmadığını da belirtti. Bunun niçini de aslına bakarsanız bu aygıtlarda flaşın yanında UV filtresinin de olması.
bahsetmiş olduğumiz deneyde yakın uzaklıktan kuvvetli flaşlar veriliyordu. Gerçek hayat senaryosuna baktığımızda sanat yapıtlarıyla ortamızda daha uzun aralıklar olur. Hatta kimi stantlarda bu olmasa bile cep telefonlarımızın kamerası bu yapıtlara ziyan verecek kadar kuvvetli değildir. her insanın akın ettiği ve uzaktan bakmak istediği sanat yapıtlarında bile pigmentlerde solma gorebilmek için milyarlarca kez telefon flaşı kullanmak gerekir. Bunun akabinde gözle görülür bir fark elde edilebilir.
Yani bir bakıma ağızdan ağıza dolaşan bu bilgi, bir noktada müze vazifelileri içinde bir kural olarak belirlenmiş üzere görünüyor:
Öncelikle fark yüzde 1’in altında olsaydı bile “Solma, solmadır” diyerek flaşı yasaklarlardı.
Çünkü burada odaklandıkları şey oranın yüksekliği değil, farkın olup olmaması.
Bundan da değerlisi var.
Müzeye gelen herkes fotoğraf çekmek istediğinde, bilhassa de yeni açılan yahut ilgi odağı olan pozisyonlarda sıralar ilerlemeyebiliyor. Müze sırasında beklerken içeride olanların onlarca fotoğraf çekme denemelerini görmek de ziyaretçileri sıkıyor ve müzenin trafiğini azaltıyor. Bu, müzenin gelir elde etmesinin yanında ziyaretçilerin keyifli bir tecrübe yaşamasının da önüne geçiyor.
Bir de amatör fotoğrafçılar var.
Çıkarımlarına yer verdiğimiz Dr. Evans’ın da belirttiği üzere flaşın yoğunluğundan hayli, süresi eser üstündeki solmalarda rol oynar. Yani yüksek yoğunluktaki anlık flaş, düşük yoğunluktaki sürekli flaştan daha az hasar vericidir. Ama kullandığı makiniçin haberi olmayan turistler ya da ziyaretçiler, flaş müddetini istemeyerek de olsa abartarak müze idaresini bu biçimde tedbirler almaya itebilir. Bu noktada da idaresi suçlayamayız.
her neyse ki kimi yerlerde bu durum kısmen de olsa aşıldı:
Bu yerlerde ya yalnızca profesyonellerin flaşla fotoğraf çekmesine müsaade veriliyor ya da yalnızca flaşsız fotoğraf çekimine müsaade ediliyor. Sonuç olarak aşikâr yerlerde müzenin gelirini kısıtlaması (belki fotoğraf yardımıyla ikramlık almaya gerek kalmamasıyla) ve telif hakkı ihlali riski üzere sebeplerle fotoğraf çekimi yasaklanabilir.
Ama bu yasağı “Flaş, yapıta ziyan veriyor” nedeni öne sürülerek koymak pek de mantıklı olmayacaktır.
bu biçimde bir durumda birdenbire kabaca düşünürsünüz ve “Evet parlak ışık, tablodaki renklerin sbulunmasına sebep olabilir” üzere fikirlere varabilirsiniz. Lakin görünüşe bakılırsa işler düşündüğümüzden pek farklı. Gelin süratlice yayılan ve bir anda bilimsel kural olarak belirlenen bu sözün gerisine bakalım.
Başta müzelerin bu sonucunın gerisinde fazlaca da sağlam olmayan bir destek vardı:
Ve biz bu destekten başta bahsettik. her insanın aklına gelen ‘ışığın tabloya ziyan vermesi’ fikri, National Gallery’nin 1995 yılında yaptığı bir deneyle ortaya çıktı. Bu deneyden özetlemek gerekirse bahsedelim. Sulu boya paletinde birbirinden farklı renkler düşünün. Burada da 22 artistin en çok kullandığı renklerden bir palet oluşturuluyor ve renklerin dizildiği bu setler farklı ışıklandırma senaryolarında test ediliyor.
Bu ışıklandırmalardan biri, hassas biçimde hazırlanan müze ışıklarıydı. İkincisinde ise ultraviyole filtresi bulunan pek kuvvetli bir flaş makinesi kullanıldı. Yakınlardaki bir galeriye yerleştirilen üçüncü sette halojen lambalar kullanıldı. Bu set, hem gün ışığına tıpkı vakitte lambaya maruz kalıyordu.
Dördüncü sette yalnızca halojen lambalar kelam konusuydu. Beşinci set ise ultraviyole filtresi bulunmayan bir fotoğraf makinesi flaşıyla karşı karşıyaydı. Flaşlı olan setlere karşı her 7 saniyede bir flaşlar patlıyordu.
Belli bir müddetnin akabinde da tüm setler toplandı ve pigmentler üstündeki kıymetler karşılaştırıldı:
Bir sürü grafiği ve ayrıntılı datayı buraya yığmak yerine özetlemek gerekirse en çok değişimin yüzde 10 ile 15 içinde olmak üzere ultraviyole filtresi olmayan kamera flaşında görüldüğünü belirtelim. Milyonlarca defa flaş verilmesiyle ortaya çıkan bu kıymet, aslında çok küçük ancak fark edilebilir. şüphesiz bunun için fazlaca dikkatli bakmak gerek. Öbür setlerde de pek minimal, hatta fark etmesi sıkıntı olan solmalar görüldü.
Fakat bu deneyi duyan müzeler, hatta National Gallery’nin kendisi bile, o devirde sonuçları aşağıdaki üzere okudu:
hemen sonrasında Cambridge Üniversitesinden Dr. Martin Evans, bu bilgilerin bilgilerina inmek istedi ve değişimin pek minimal olduğunu gördü:
Özellikle de bu farkın pek kuvvetli flaşlarla ortaya çıktığını söyleyen Evans, fotoğraf makinelerindeki flaşların eserler için temelde zararlı olmadığını da belirtti. Bunun niçini de aslına bakarsanız bu aygıtlarda flaşın yanında UV filtresinin de olması.
bahsetmiş olduğumiz deneyde yakın uzaklıktan kuvvetli flaşlar veriliyordu. Gerçek hayat senaryosuna baktığımızda sanat yapıtlarıyla ortamızda daha uzun aralıklar olur. Hatta kimi stantlarda bu olmasa bile cep telefonlarımızın kamerası bu yapıtlara ziyan verecek kadar kuvvetli değildir. her insanın akın ettiği ve uzaktan bakmak istediği sanat yapıtlarında bile pigmentlerde solma gorebilmek için milyarlarca kez telefon flaşı kullanmak gerekir. Bunun akabinde gözle görülür bir fark elde edilebilir.
Yani bir bakıma ağızdan ağıza dolaşan bu bilgi, bir noktada müze vazifelileri içinde bir kural olarak belirlenmiş üzere görünüyor:
- “Muhafaza sebepleri niçiniyle lütfen Londra Müzesinde flaş kullanmaktan kaçınınız.“
Öncelikle fark yüzde 1’in altında olsaydı bile “Solma, solmadır” diyerek flaşı yasaklarlardı.
Çünkü burada odaklandıkları şey oranın yüksekliği değil, farkın olup olmaması.
Bundan da değerlisi var.
Müzeye gelen herkes fotoğraf çekmek istediğinde, bilhassa de yeni açılan yahut ilgi odağı olan pozisyonlarda sıralar ilerlemeyebiliyor. Müze sırasında beklerken içeride olanların onlarca fotoğraf çekme denemelerini görmek de ziyaretçileri sıkıyor ve müzenin trafiğini azaltıyor. Bu, müzenin gelir elde etmesinin yanında ziyaretçilerin keyifli bir tecrübe yaşamasının da önüne geçiyor.
Bir de amatör fotoğrafçılar var.
Çıkarımlarına yer verdiğimiz Dr. Evans’ın da belirttiği üzere flaşın yoğunluğundan hayli, süresi eser üstündeki solmalarda rol oynar. Yani yüksek yoğunluktaki anlık flaş, düşük yoğunluktaki sürekli flaştan daha az hasar vericidir. Ama kullandığı makiniçin haberi olmayan turistler ya da ziyaretçiler, flaş müddetini istemeyerek de olsa abartarak müze idaresini bu biçimde tedbirler almaya itebilir. Bu noktada da idaresi suçlayamayız.
her neyse ki kimi yerlerde bu durum kısmen de olsa aşıldı:
Bu yerlerde ya yalnızca profesyonellerin flaşla fotoğraf çekmesine müsaade veriliyor ya da yalnızca flaşsız fotoğraf çekimine müsaade ediliyor. Sonuç olarak aşikâr yerlerde müzenin gelirini kısıtlaması (belki fotoğraf yardımıyla ikramlık almaya gerek kalmamasıyla) ve telif hakkı ihlali riski üzere sebeplerle fotoğraf çekimi yasaklanabilir.
Ama bu yasağı “Flaş, yapıta ziyan veriyor” nedeni öne sürülerek koymak pek de mantıklı olmayacaktır.
- Kaynaklar: The National Gallery, Arka History News, Imaging Resource
- Görsel Kaynakları: Denver Sanat Müzesi, MiStay, Şahin Doğan, Meysam Jarahkar