arkamikontrolet
New member
Her yıl dünyada 1,3 milyar ton besin israf ediliyor. Bu ölçü o kadar büyük ki dünyada üretilen toplam besin ölçüsünün 3’te 1’ine denk geliyor. Besin üretimi, tüm dünyadaki sera gazı emisyonlarının dörtte birinden sorumlu olduğu için gezegenimize önemli bir ziyanı oluyor.
Bu yüzden israf konusunda daha şuurlu olmak gerekiyor. Bu hususta çok hassas olan Canan Günaştı, israf etmediği üzere oburunun israf ettiği hâlâ kullanılabilir besinleri toplayarak onlardan faydalanıyor. O bir “modern toplayıcı”.
Ekonomik değil ekolojik sebeplerle market, manav, pazarlarda çöpe atılan zerzevat ve meyveleri toplayıp yemek yapıyor.
Adana’da doğup büyüyen 31 yaşındaki Canan, liseyi bitirince 1 yıl değişim programı ile Almanya’da yaşadı. daha sonra üniversite için İstanbul’a yerleşti. Pandemi sürecinde Adana’da daha sık bulunmaya başladı ve resmi olarak çiftçi oldu, bir fazlaca zerzevat ve meyve yetiştiriyor.
Biroldukça bölümde farklı işler yaptı. Şu anda da biroldukça farklı işi birebir anda yapmaya devam ediyor. Oyunculuk ve çiftçilik bunlardan kimileri. Ayrıyeten bir müddetdir vegan ve bunun aktivizmini de yürütüyor. Çöpten yiyecek toplamaya ise 10 yıl evvel başladı.
Kendisine birtakım sorular yönelttik ve samimiyetle cevapladı:
Çöpten yiyecek toplamanın istifçilikten farkı nedir?
“İstifçilik bildiğim kadarıyla eşyaları ayırt etmeden alıp onları atmama durumu. Konutumda hayli az eşya var ve biriktirme üzere bir huyum yok genel olarak. Minimalist bir hayatım var. Uzun yıllardır yemek dışı epeyce az alışveriş yapıyorum. Arkadaşlarımızla kıyafet değişimi yapıyoruz, dokuma eserleri satın almamaya çalışıyorum.
Market, pazar, manavlarda atılan zerzevat ve meyveleri seçerek alıyorum. Marketlerden atılan paketli besinleri almıyorum zira mümkün olduğunca paketli besin tüketmemeye çalışıyorum. Topladığım zerzevat meyveleri de en kısa müddette tüketiyorum.
Biçimi bozuk örneğin kıvrık bir havuç alıyorum, o akşam soyup salataya doğruyorum. Zerzevat ve meyveler market çöplerinde üst üste atıldığı için -ezilmeden atılmış olsa bile- ezilip ıslanabiliyor. Bu yüzden süratlice temizleyip tüketmeye itina gösteriyorum.
Soldaki fotoğraf Adana’da bir manavın önü, buradan epey şey bulmuştum yenebilecek durumda.
Sağdaki fotoğraf, çok kıymetli zerzevat meyve satan zincir bir market. Pancar saplarını daima ayırıyorlar, ne vakit görsem alıyorum. Konutuma fazlaca yakın ve buradan bulduğum her şey daima fazlaca taze oluyor. Ufak bir çizik olsa ayırıyorlar.”
Hijyen konusunda dert duyuyor musun?
“Kendi yetiştirmediğim zerzevat ve meyveler için paklık sürecim birebirdir. Kabuklarını soyarım, soymayacaksam evvel karbonatlı suda, daha sonra da hayli kısa mühlet sirkeli suda bekletirim. Market ve manav zerzevat meyve atıklarına öteki çöpler karışmamış oluyor genelde. Bu yüzden hijyen ile ilgili bir sorun görmüyorum. Pazarlarda da tıpkı biçimde zerzevat ve meyveler üst üste atılıyor ortaya diğer çöp karıştığını pek görmedim. Yıkayınca sorun olmadığını düşünüyorum.”
Ekonomik durumunla ilgisi var mı?
“kimi vakit büyük bir alışveriş yaptıktan daha sonra marketten çıkarken zerzevat ve meyve atık çöpüne bakıyorum. Ekonomik durumumla ilgili olmadığını söyleyebilirim. Ama ekonomik olarak olumlu tesir ettiğine dair şu biçimde bir örnek verebilirim. Üç hafta evvel pazardan havuç almayı unuttum. Konutuma dönerken bir marketin çöpüne baktım ve bir poşet muhtemelen formu bozuk olduğu için atılmış havuç gördüm. Yaklaşık iki kilo kadardı.
ötürüsıyla ekonomik sebeplerle yapmıyor olsam da bu durum üç haftadır havuçlara para harcamamama niye olduğu için ekonomimi olumlu etkiledi.
Bilhassa pazarlarda zerzevat meyve toplayan diğerleri var ise, ben toplamıyorum. Öbür birinin ekonomik sebeplerle toplama ihtimaline karşı geri duruyorum. O denli durumlarda bekliyorum, sona kullanılabilir zerzevat ve meyve kalırsa alıyorum.”
Arkadaşların çöpten bulduğun yiyeceklerle yaptığın yemekleri yiyor mu?
“Mutlaka yiyecek şahıslara söylüyorum. Şu ana kadar yemem diyen kimseye rastlamadım. Sanırım bulduğum elmanın çürük kısmını attığıma ve gereğince yıkadığıma herkes güveniyor.
”
Yaşadığın en farklı deneyim neydi?
“Genelde ekonomik sebeplerle aldığım düşünülebiliyor. Bir defa Adana’da pazarcıları ikna etmek zorunda kaldım uzun bir süre. Yerdekileri almamı istemedikleri için tezgâhtan vermek istediler. İkna edemedim bir kısmını ve almak zorunda kaldım.
İstanbul’da da bir markette biri ‘ne almak istiyorsan ben ödeyeceğim, atıkların içinden alma’ dedi. İkna etmek için hayli uğraştım. En son, paramı görmezse ikna olmayacağını söylemiş oldu. Yanımda nakit param yoktu, banka kartımı gösterdim, ikna olmuyor. ‘Ben alacağım sana’ diye zerzevat reyonundan şeffaf poşetlere zerzevat dolduruyor. ‘Plastik kullanmıyorum, işte bu biçimde çevresel sebepler’ diye anlatmaya çalıştım. En son online bankacılıktan banka hesabıma girip param olduğunu gösterdim ve ikna ettim.”
Etraf için diğer neler yapıyorsun?
“Hayvan yemiyorum. Hayvansal bir eser kullanmıyorum. Veganım, bitkisel besleniyorum. Kendi yetiştirdiğim eserleri yemeye ihtimam gösteriyorum. Yapamıyorsam direkt üreticiden alıyorum.
Genelde konutumda yiyeceklerin ve içeceklerin büyük bir kısmı Adana’dan bildiğimiz üreticilerden aldığımız şeyler oluyor. Gidip geldiğim her seferinde -pek kıyafet taşımadığım için de- bavulumda salça, bakliyat vb. getiriyorum İstanbul’daki konutuma. Adana’da da direkt üreticiden alıyoruz. Tanıdığımız biri meskeninde salça yapıyor ya da kendi zeytin ağaçlarımızdan zeytin toplayıp kuruyoruz.
Mümkün olduğunca kargo kullanmamaya çalışıyorum. Online alışveriş neredeyse yapmıyorum. Lokal olmayan ve mevsiminde olmayan yiyecekleri tüketmiyorum. Bilhassa alternatifi olan yiyeceklerin mahallî olanını tercih ediyorum, pirinç üzere. Mevsim dışı yiyecekleri kendim turşusunu kurduysam ya da dondurduysam tüketiyorum.”
“Adana ve Mersin’de ulaşım için yalnızca bisiklet kullanıyorum. İstanbul’da toplu taşıma, bisiklet kullanıyorum ya da yürüyorum.”
“Paketli besinleri satın almamaya çalışıyorum. Plastik kullanmamaya çalışıyorum. Buzdolabı poşeti yıllardır kullanmıyorum. yıllardır pazarda da markette de bez çanta kullanıyorum. Eserleri tarttırırken de bez çanta ile tarttırıyorum. Ben yalınayak da yaşıyorum bir müddetdir örneğin. Fakat giydiğim sandalet Türkiye’de olmadığı için ben Hollanda’dan sipariş verdim ve o markanın Türkiye temsilcisiyim.
“Yiyecek dışı neredeyse hiç alışveriş yapmıyorum. Kıyafet değişimi yapıyoruz aile ortasında ve arkadaşlarımla.”
Koşu müsabakasında elde ettiği 3.lük
“Neredeyse hiç bir kıyafet almıyorum. 1 yıldır neredeyse ayakkabı giymedim. Yalınayak uyumlu sandalet giyiyorum yalnızca. Tıpkı sandalet ile koşuyorum. Koşu yarışlarına da sandaletle katılıyorum.
Yalınayak uyumlu bir sandalet üreticisi bulsaydım Türkiye’de ondan alırdım ancak bulamadım. bakılırsace daha ünlü bir marka vardı, öteki markalar vardı. En yakın yerden sipariş edeyim dedim ve Hollanda’dan sipariş ettim. Bu benim içimi rahatlatmıyor, bilakis verdiğim ziyanı fark ediyorum. Fark ettiğim an azaltmaya başlıyorum.”
“Ayakları, parmakları kapatmamanın sağlıklı olduğunu düşünüyorum.”
Ayakları ellerimiz üzere kullanabiliriz lakin onları çabucak kapatmayı seçiyoruz. Birfazlaca kas ve hudut var ayak tabanımızda. Bunları kullanmak dünyayı keşfetmenin bir yolu. Biroldukça bedensel meselelerin sebebinin duruş bozuklukları olduğunu biliyoruz ve burada ayağımıza giydiğimiz ayakkabıya bağlayıp spor ayakkabı üzere bir kesim yaratıyoruz.
Araştırdığım kadarını barefoot yazıp daha fazlaca İngilizce kaynaklardan herkes bulabilir ben tecrübemle şunu söyleyebilirim ki ayağımda hiç keşfetmediğim kaslar olduğunu gördüm, duruşum daha düzgün olmaya başladı ve kendimi daha kuvvetli daha sağlıklı hissediyorum.
Bu ortalar her bir parmak için başka ayrı yapısı olan parmaklı çorap giyiyorum. Giydiğim şey bir yalınayak uyumlu sandalet ya da hiç bir şey yani rastgele bir terlik ya da sandalet değil. Parmaklarımı açabileceğim, ayağımı doğal halinden sıkıştırmayan bir sandalet.
Toplumsal medyada bu durumdan bahsetmiş olduğunde olumsuz reaksiyonlar alıyor musun?
“Instagram’da bunu iğrenç bulanlar olmuştu. Meyve, zerzevat toplamam haricinde ayak görmekten rahatsız olanlar olmuştu. Soğukta, yağmurda sandaletle çorapsız ya da parkta yalınayak dolaştığım için rahatsız olduğunu söyleyip takipten çıkanlar oldu.
‘Paylaşma, maddi durumun fazlaca makûs sanacaklar’ diyenler oldu. Çöpten bulduğumu pişirip yediğimi paylaştığım için bundan fazlaca rahatsız olup çıkanlar oldu. Ama takipten çıkanlardan fazlaca dayanak var. ‘Ben de topladım, topluyorum’ diyenler oldu. Gittiği parkta yalınayak fotoğrafını atanlar oldu.
“Doğaya ahenk sağlamak için çabalıyorum.”
“yaşamımda yeni bir gelişme de şu biçimde; kahveyi ve kakaoyu bırakmaya karar verdim. Daha evvel denemiştim ancak geri dönmüştüm. Şu an etrafa verdiği ziyanlar, çalışma şartlarıyla insanlara ve insan dışı hayvanlara verdiği ziyanlar sebebiyle kahve, çikolata, kakao ve hindistan cevizi kullanmayı bıraktım.
Her gün etrafa daha az ziyan verebileceğim bir fikirle uyanıyorum. Yapabildiğim kadarıyla tabiata ahenk göstermeye çalışıyorum.”
Canan’ın görüşleri böyleydi. Pekala siz bu bahis hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bu yüzden israf konusunda daha şuurlu olmak gerekiyor. Bu hususta çok hassas olan Canan Günaştı, israf etmediği üzere oburunun israf ettiği hâlâ kullanılabilir besinleri toplayarak onlardan faydalanıyor. O bir “modern toplayıcı”.
Ekonomik değil ekolojik sebeplerle market, manav, pazarlarda çöpe atılan zerzevat ve meyveleri toplayıp yemek yapıyor.
Adana’da doğup büyüyen 31 yaşındaki Canan, liseyi bitirince 1 yıl değişim programı ile Almanya’da yaşadı. daha sonra üniversite için İstanbul’a yerleşti. Pandemi sürecinde Adana’da daha sık bulunmaya başladı ve resmi olarak çiftçi oldu, bir fazlaca zerzevat ve meyve yetiştiriyor.
Biroldukça bölümde farklı işler yaptı. Şu anda da biroldukça farklı işi birebir anda yapmaya devam ediyor. Oyunculuk ve çiftçilik bunlardan kimileri. Ayrıyeten bir müddetdir vegan ve bunun aktivizmini de yürütüyor. Çöpten yiyecek toplamaya ise 10 yıl evvel başladı.
Kendisine birtakım sorular yönelttik ve samimiyetle cevapladı:
Çöpten yiyecek toplamanın istifçilikten farkı nedir?
“İstifçilik bildiğim kadarıyla eşyaları ayırt etmeden alıp onları atmama durumu. Konutumda hayli az eşya var ve biriktirme üzere bir huyum yok genel olarak. Minimalist bir hayatım var. Uzun yıllardır yemek dışı epeyce az alışveriş yapıyorum. Arkadaşlarımızla kıyafet değişimi yapıyoruz, dokuma eserleri satın almamaya çalışıyorum.
Market, pazar, manavlarda atılan zerzevat ve meyveleri seçerek alıyorum. Marketlerden atılan paketli besinleri almıyorum zira mümkün olduğunca paketli besin tüketmemeye çalışıyorum. Topladığım zerzevat meyveleri de en kısa müddette tüketiyorum.
Biçimi bozuk örneğin kıvrık bir havuç alıyorum, o akşam soyup salataya doğruyorum. Zerzevat ve meyveler market çöplerinde üst üste atıldığı için -ezilmeden atılmış olsa bile- ezilip ıslanabiliyor. Bu yüzden süratlice temizleyip tüketmeye itina gösteriyorum.
Soldaki fotoğraf Adana’da bir manavın önü, buradan epey şey bulmuştum yenebilecek durumda.
Sağdaki fotoğraf, çok kıymetli zerzevat meyve satan zincir bir market. Pancar saplarını daima ayırıyorlar, ne vakit görsem alıyorum. Konutuma fazlaca yakın ve buradan bulduğum her şey daima fazlaca taze oluyor. Ufak bir çizik olsa ayırıyorlar.”
Hijyen konusunda dert duyuyor musun?
“Kendi yetiştirmediğim zerzevat ve meyveler için paklık sürecim birebirdir. Kabuklarını soyarım, soymayacaksam evvel karbonatlı suda, daha sonra da hayli kısa mühlet sirkeli suda bekletirim. Market ve manav zerzevat meyve atıklarına öteki çöpler karışmamış oluyor genelde. Bu yüzden hijyen ile ilgili bir sorun görmüyorum. Pazarlarda da tıpkı biçimde zerzevat ve meyveler üst üste atılıyor ortaya diğer çöp karıştığını pek görmedim. Yıkayınca sorun olmadığını düşünüyorum.”
Ekonomik durumunla ilgisi var mı?
“kimi vakit büyük bir alışveriş yaptıktan daha sonra marketten çıkarken zerzevat ve meyve atık çöpüne bakıyorum. Ekonomik durumumla ilgili olmadığını söyleyebilirim. Ama ekonomik olarak olumlu tesir ettiğine dair şu biçimde bir örnek verebilirim. Üç hafta evvel pazardan havuç almayı unuttum. Konutuma dönerken bir marketin çöpüne baktım ve bir poşet muhtemelen formu bozuk olduğu için atılmış havuç gördüm. Yaklaşık iki kilo kadardı.
ötürüsıyla ekonomik sebeplerle yapmıyor olsam da bu durum üç haftadır havuçlara para harcamamama niye olduğu için ekonomimi olumlu etkiledi.
Arkadaşların çöpten bulduğun yiyeceklerle yaptığın yemekleri yiyor mu?
“Mutlaka yiyecek şahıslara söylüyorum. Şu ana kadar yemem diyen kimseye rastlamadım. Sanırım bulduğum elmanın çürük kısmını attığıma ve gereğince yıkadığıma herkes güveniyor.
”Yaşadığın en farklı deneyim neydi?
“Genelde ekonomik sebeplerle aldığım düşünülebiliyor. Bir defa Adana’da pazarcıları ikna etmek zorunda kaldım uzun bir süre. Yerdekileri almamı istemedikleri için tezgâhtan vermek istediler. İkna edemedim bir kısmını ve almak zorunda kaldım.
İstanbul’da da bir markette biri ‘ne almak istiyorsan ben ödeyeceğim, atıkların içinden alma’ dedi. İkna etmek için hayli uğraştım. En son, paramı görmezse ikna olmayacağını söylemiş oldu. Yanımda nakit param yoktu, banka kartımı gösterdim, ikna olmuyor. ‘Ben alacağım sana’ diye zerzevat reyonundan şeffaf poşetlere zerzevat dolduruyor. ‘Plastik kullanmıyorum, işte bu biçimde çevresel sebepler’ diye anlatmaya çalıştım. En son online bankacılıktan banka hesabıma girip param olduğunu gösterdim ve ikna ettim.
”Etraf için diğer neler yapıyorsun?
“Hayvan yemiyorum. Hayvansal bir eser kullanmıyorum. Veganım, bitkisel besleniyorum. Kendi yetiştirdiğim eserleri yemeye ihtimam gösteriyorum. Yapamıyorsam direkt üreticiden alıyorum.
Genelde konutumda yiyeceklerin ve içeceklerin büyük bir kısmı Adana’dan bildiğimiz üreticilerden aldığımız şeyler oluyor. Gidip geldiğim her seferinde -pek kıyafet taşımadığım için de- bavulumda salça, bakliyat vb. getiriyorum İstanbul’daki konutuma. Adana’da da direkt üreticiden alıyoruz. Tanıdığımız biri meskeninde salça yapıyor ya da kendi zeytin ağaçlarımızdan zeytin toplayıp kuruyoruz.
Mümkün olduğunca kargo kullanmamaya çalışıyorum. Online alışveriş neredeyse yapmıyorum. Lokal olmayan ve mevsiminde olmayan yiyecekleri tüketmiyorum. Bilhassa alternatifi olan yiyeceklerin mahallî olanını tercih ediyorum, pirinç üzere. Mevsim dışı yiyecekleri kendim turşusunu kurduysam ya da dondurduysam tüketiyorum.”
“Adana ve Mersin’de ulaşım için yalnızca bisiklet kullanıyorum. İstanbul’da toplu taşıma, bisiklet kullanıyorum ya da yürüyorum.”
“Paketli besinleri satın almamaya çalışıyorum. Plastik kullanmamaya çalışıyorum. Buzdolabı poşeti yıllardır kullanmıyorum. yıllardır pazarda da markette de bez çanta kullanıyorum. Eserleri tarttırırken de bez çanta ile tarttırıyorum. Ben yalınayak da yaşıyorum bir müddetdir örneğin. Fakat giydiğim sandalet Türkiye’de olmadığı için ben Hollanda’dan sipariş verdim ve o markanın Türkiye temsilcisiyim.
“Yiyecek dışı neredeyse hiç alışveriş yapmıyorum. Kıyafet değişimi yapıyoruz aile ortasında ve arkadaşlarımla.”
Koşu müsabakasında elde ettiği 3.lük
“Neredeyse hiç bir kıyafet almıyorum. 1 yıldır neredeyse ayakkabı giymedim. Yalınayak uyumlu sandalet giyiyorum yalnızca. Tıpkı sandalet ile koşuyorum. Koşu yarışlarına da sandaletle katılıyorum.
Yalınayak uyumlu bir sandalet üreticisi bulsaydım Türkiye’de ondan alırdım ancak bulamadım. bakılırsace daha ünlü bir marka vardı, öteki markalar vardı. En yakın yerden sipariş edeyim dedim ve Hollanda’dan sipariş ettim. Bu benim içimi rahatlatmıyor, bilakis verdiğim ziyanı fark ediyorum. Fark ettiğim an azaltmaya başlıyorum.”
“Ayakları, parmakları kapatmamanın sağlıklı olduğunu düşünüyorum.”
Ayakları ellerimiz üzere kullanabiliriz lakin onları çabucak kapatmayı seçiyoruz. Birfazlaca kas ve hudut var ayak tabanımızda. Bunları kullanmak dünyayı keşfetmenin bir yolu. Biroldukça bedensel meselelerin sebebinin duruş bozuklukları olduğunu biliyoruz ve burada ayağımıza giydiğimiz ayakkabıya bağlayıp spor ayakkabı üzere bir kesim yaratıyoruz.
Araştırdığım kadarını barefoot yazıp daha fazlaca İngilizce kaynaklardan herkes bulabilir ben tecrübemle şunu söyleyebilirim ki ayağımda hiç keşfetmediğim kaslar olduğunu gördüm, duruşum daha düzgün olmaya başladı ve kendimi daha kuvvetli daha sağlıklı hissediyorum.
Bu ortalar her bir parmak için başka ayrı yapısı olan parmaklı çorap giyiyorum. Giydiğim şey bir yalınayak uyumlu sandalet ya da hiç bir şey yani rastgele bir terlik ya da sandalet değil. Parmaklarımı açabileceğim, ayağımı doğal halinden sıkıştırmayan bir sandalet.
Toplumsal medyada bu durumdan bahsetmiş olduğunde olumsuz reaksiyonlar alıyor musun?
“Instagram’da bunu iğrenç bulanlar olmuştu. Meyve, zerzevat toplamam haricinde ayak görmekten rahatsız olanlar olmuştu. Soğukta, yağmurda sandaletle çorapsız ya da parkta yalınayak dolaştığım için rahatsız olduğunu söyleyip takipten çıkanlar oldu.
‘Paylaşma, maddi durumun fazlaca makûs sanacaklar’ diyenler oldu. Çöpten bulduğumu pişirip yediğimi paylaştığım için bundan fazlaca rahatsız olup çıkanlar oldu. Ama takipten çıkanlardan fazlaca dayanak var. ‘Ben de topladım, topluyorum’ diyenler oldu. Gittiği parkta yalınayak fotoğrafını atanlar oldu.
“Doğaya ahenk sağlamak için çabalıyorum.”
“yaşamımda yeni bir gelişme de şu biçimde; kahveyi ve kakaoyu bırakmaya karar verdim. Daha evvel denemiştim ancak geri dönmüştüm. Şu an etrafa verdiği ziyanlar, çalışma şartlarıyla insanlara ve insan dışı hayvanlara verdiği ziyanlar sebebiyle kahve, çikolata, kakao ve hindistan cevizi kullanmayı bıraktım.
Her gün etrafa daha az ziyan verebileceğim bir fikirle uyanıyorum. Yapabildiğim kadarıyla tabiata ahenk göstermeye çalışıyorum.”
Canan’ın görüşleri böyleydi. Pekala siz bu bahis hakkında ne düşünüyorsunuz?