arkamikontrolet
New member
Bilimsel kaynakları incelediğimiz vakit Türk ismi ile birinci kere milattan evvel 3. yüzyıla tarihlenen Çin kaynaklarında karşılaşıyoruz. 6. yüzyıla tarihlenen kaynaklar Türk ismini katılaştırırken 8. yüzyıla tarihlenen Orhun Yazıtları ise Türklerin en eski ve kadim milletlerden bir tanesi olduğunu açık bir biçimde ortaya koyuyor. Binlerce yıllık geçmişe sahip milletimiz tarih boyunca sayısız devlet kurmuş ve dünya tarihinde kıymetli izler bırakmıştır.
16 büyük Türk devleti kavramı ise birinci sefer 1969 yılında haritacı Akib Özbek tarafınca ortaya atılmıştır. Nihal Atsız üzere birtakım tarihçiler bu devletlerin Türklüğü konusunda birtakım kuşkular olduğundan bahsetseler bile Kenan Cihan periyodu ile bir arada bu kavram kabul edilir hale gelmiştir. şüphesiz gerçek sayı fazlaca daha fazladır lakin birinci Türk devletleri içinde 16 büyük Türk devleti son derece değerlidir.
Tarihte kurulan birinci Türk devletlerinden 16 büyük Türk devleti ve özellikleri:
Asya Hun İmparatorluğu olarak da bilinen Büyük Hun İmparatorluğu, Avrasya bozkırlarında Teoman tarafınca milattan evvel 220 yılında kurulmuştur. Teoman devrinde Doğu Asya’nın büyük bir kısmını elinde tutmuş, Çinlilere kaygı salmış ve göçebe bir ömür sürmüşlerdir. En kıymetli kağanlarından bir tanesi Mete Han’dır. Milattan evvel 58 yılında Çin oyunları niçiniyle dağılmıştır.
Kısa bir ömrü oldu: Batı Hun İmparatorluğu
Büyük Hun İmparatorluğu dağıldıktan daha sonra kimi Hunlar Çin egemenliği altına girmek isteyince Panu, milattan evvel 56 yılında Batı Hun İmparatorluğu’nu kurmuştur. Milattan evvel 36 yılında dağılan devletin ömrü kısa olmuştur.
Avrupa’yı şekillendirdi: Avrupa Hun İmparatorluğu
Orta Asya karmaşasından uzaklaşmak isteyen bir küme Türk, atını batıya sürmüş, Doğu Avrupa’nın büyük bir kısımını ele geçirerek 376 yılında Balamir liderliğinde Avrupa Hun İmparatorluğu’nu kurmuştur. Atilla devrinde Avrupa’nın tüm siyasi yapısını değiştiren, Kavimler Göçü’nü başlatan ve Batı Roma İmparatorluğu’nu yıkan Avrupa Hun İmparatorluğu 469 yılında dağılmıştır.
Hazar Denizi kıyılarına hükmettiler: Ak Hun İmparatorluğu
Avarlara bağlı bir küme Türk, 440 yılında bugün Kırgızistan hudutları içerisinde bulunan Isığ Gölü etrafında Ak Hun İmparatorluğu’nu kurdular. Aksuvar liderliğinde kurulan devlet, Hazar Denizi kıyılarına ve Hindistan’a kadar yayıldı. Ak Hun İmparatorluğu 710 yılında dağıldı.
Türk tarihinin en kıymetli devleti: Göktürk Kağanlığı
KökTürk Kağanlığı olarak da bilinen Göktürk Kağanlığı, Bumin Kağan tarafınca 551 yılında kurulan Ötüken merkezli bir devlettir. Tarihte Türk ismini kullanan birinci devlettir. 744 yılında dağılana kadar doğu, batı, birinci, ikinci üzere farklı isimlerle anılan bir epeyce farklı devlet kurulmuştur. Göktürk Kağanlığı, Türk tarihi ve kültürü açısından en değerli devlet yapılarından bir adedidir.
Bir çeşit ittifak: Avar Kağanlığı
Öz Türkçe Apar olarak bilinen Avar Kağanlığı I. Bayan tarafınca 565 yılında kurulmuş bir devletten çok bir çeşit göçebe ittifakı olarak kıymetlendirilir. Egemenlik devri boyunca Kuzeydoğu Asya’da karar sürmüşlerdir. Cermen ve Slav kabileleri üzerinde büyük tesir sahibi olmuşlardır. Avar Kağanlığı 835 yılında dağılmıştır.
Musevi Türkler: Hazar Kağanlığı
651 yılında Böri Şad tarafınca kurulan Hazar Kağanlığı; Hazar Denizi, Van Gölü, Karadeniz, Kiev, Macaristan üzere geniş topraklara hükmetmiştir. Batı Göktürklerin uzantısıdırlar. Bizans kaynaklarında Hazar değil, Türk olarak bahsedilirler. Birden fazla Musevi dinini benimsemiştir. Hazarların bugün bir epeyce Doğu Avrupa halkının atası olduğu düşünülüyor. Hazar Kağanlığı 983 yılında dağılmıştır.
Göktürklerden daha sonra en değerli devlet: Uygur Kağanlığı
Kutluk Bilge Kül Kağan tarafınca 744 yılında kurulan Uygur Kağanlığı, Çinliler tarafınca Dokuz Klan yani Oğuzlar olarak bilinir. Göktürklerden daha sonra Türk tarihi ve kültürü için en değerli devletlerden bir tanesi olarak kabul edilir ki aslına bakarsan Göktürk siyasi yapısının bir uzantısıdırlar. Uygur Kağanlığı 847 yılında dağılmıştır.
İlk Müslüman Türk devleti: Karahanlı Devleti
Orta Asya’daki birinci Müslüman Türk devleti olarak kabul edilen Karahanlı Devleti, Bilge Kül Kadir Han tarafınca 840 yılında kurulmuştur. Karlukların bir kolu olan Karahanlıların uzun bir karar periyodu vardır ve bu devir boyunca bölgelerinin hakim gücü olmuşlardır. Karahanlı Devleti 1212 yılında dağılmıştır.
Hindistan’da İslamiyeti yaydılar: Gazne Devleti
962 yılında Alp Tigin tarafınca kurulan Gazne Devleti, Afganistan ve Hindistan bölgesinde karar sürmüştür. Devlet, Sultan Gazneli Mahmut devrinde altın çağını hayatış ve sonlarını genişletmiştir. İslamiyetin Hindistan içlerinde yayılmasını sağlayan Gazne Devleti 1183 yılında dağılmıştır.
Anadolu’unun kapısını Türklere açtı: Büyük Selçuklu İmparatorluğu
Tuğrul Beyefendi tarafınca 1040 yılında kurulan Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Haçlı Seferleri sırasında değerli rol oynamıştır. Sultan Alp Arslan devrinde yaşanan Malazgirt Savaşı kararında Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Büyük Selçuklu İmparatorluğu 1212 yılında dağılmıştır.
İran tesiri vardır: Harzemşahlar Devleti
Harezmşahlar olarak da bilinen Harzemşahlar Devleti, Kutbeddin Muhammed tarafınca 1097 yılında Orta Asya’nın Harezm bölgesinde kurulmuştur. İran etkisinin ve geleneklerinin görüldüğü bir Türk devletidir. Bölgesinde hakim bir güç olan Harzemşahlar Devleti 1231 yılında dağılmıştır.
Cengiz Han’ın torunu tarafınca kuruldu: Altın Orda Devleti
Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın torunlarından biri olan Batu Han tarafınca 1236 yılında kurulan Altın Orda Devleti, Orda olarak isimlendirilen idarelerden en kuvvetlisüdür. İlk vakit içinder Gök Orda olarak anılan devlet, Berke Han periyodunda İslamiyeti benimsemiş ve hem İlhanlılarla tıpkı vakitte Bizanslılarla çaba etmiştir. Altın Orda Devleti 1502 yılında dağılmıştır.
Türk Rönesansı: Timur İmparatorluğu
Emir Timur tarafınca 1368 yılında kurulan Timur İmparatorluğu hem Türk – İran geleneklerine birebir vakitte Türk – Moğol devlet ve askeri yapısına sahiptir. Türkistan’da kurulan en büyük Türk devletlerindendir. bir epey tarihçiye nazaran Türk dünyası bu vakitte kendi Rönesansını hayatıştır. Timur İmparatorluğu 1501 yılında dağılmıştır.
Hindistan’da Türk hakimiyeti: Babür İmparatorluğu
1526 yılında bir Çağatay Türkü ve Timur hanedanı üyesi olan Babür Şah tarafınca kurulan Babür İmparatorluğu, Türk – Moğol geleneklerine sahiptir. Hindistan’ın büyük bir kısmına hakim olmuştur. Şah Cihan periyodunda Tac Mahal yaptırılmıştır. Babür İmparatorluğu 1858 yılında dağılınca bölge İngilizlerin denetimine geçmiştir.
En uzun ömürlü Türk devletlerinden: Osmanlı İmparatorluğu
Büyük Hun İmparatorluğu’ndan daha sonra en uzun mühlet karar süren Türk devleti olan Osmanlı İmparatorluğu, 1299 yılında Osman Gazi tarafınca küçük bir beylik olarak kurulmuş ve evvel devlet, çabucak sonrasında da büyük bir imparatorluk haline gelmiştir. Türk ve İslam dünyasının en kıymetli devleti olan Osmanlı İmparatorluğu 1922 yılında dağılmıştır.
Ve şüphesiz Türkiye Cumhuriyeti:
Osmanlı İmparatorluğu’nun işgal edilmesinin akabinde Mustafa Kemal Paşa liderliğinde başlatılan Kurtuluş Savaşı daha sonrası işgalciler kovulmuş ve Anadolu topraklarında 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyet ilan edilerek Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti, binlerce yıllık kadim Türk tarihi ve külçeşidini sürdüren gerçek manada bağımsız kalmış az sayıdaki Türk devletinden bir adedidir.
Binlerce yıllık kadim bir tarihe sahip olan milletimiz tarafınca tarihte kurulan ilk Türk devletlerinden 16 büyük Türk devletini listeledik ve özetlemek gerekirse bu devletlerin öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Uzmanlar tarafınca temel bir sınıflandırma yapılsa da aslında tarihte Türkler tarafınca kurulmuş daha bir epey beylik, devlet ve imparatorluk vardır.
16 büyük Türk devleti kavramı ise birinci sefer 1969 yılında haritacı Akib Özbek tarafınca ortaya atılmıştır. Nihal Atsız üzere birtakım tarihçiler bu devletlerin Türklüğü konusunda birtakım kuşkular olduğundan bahsetseler bile Kenan Cihan periyodu ile bir arada bu kavram kabul edilir hale gelmiştir. şüphesiz gerçek sayı fazlaca daha fazladır lakin birinci Türk devletleri içinde 16 büyük Türk devleti son derece değerlidir.
Tarihte kurulan birinci Türk devletlerinden 16 büyük Türk devleti ve özellikleri:
- Büyük Hun İmparatorluğu
- Batı Hun İmparatorluğu
- Avrupa Hun İmparatorluğu
- Ak Hun İmparatorluğu
- Göktürk Kağanlığı
- Avar Kağanlığı
- Hazar Kağanlığı
- Uygur Kağanlığı
- Karahanlı Devleti
- Gazne Devleti
- Büyük Selçuklu İmparatorluğu
- Harzemşahlar Devleti
- Altın Orda Devleti
- Timur İmparatorluğu
- Babür İmparatorluğu
- Osmanlı İmparatorluğu
Asya Hun İmparatorluğu olarak da bilinen Büyük Hun İmparatorluğu, Avrasya bozkırlarında Teoman tarafınca milattan evvel 220 yılında kurulmuştur. Teoman devrinde Doğu Asya’nın büyük bir kısmını elinde tutmuş, Çinlilere kaygı salmış ve göçebe bir ömür sürmüşlerdir. En kıymetli kağanlarından bir tanesi Mete Han’dır. Milattan evvel 58 yılında Çin oyunları niçiniyle dağılmıştır.
Kısa bir ömrü oldu: Batı Hun İmparatorluğu
Büyük Hun İmparatorluğu dağıldıktan daha sonra kimi Hunlar Çin egemenliği altına girmek isteyince Panu, milattan evvel 56 yılında Batı Hun İmparatorluğu’nu kurmuştur. Milattan evvel 36 yılında dağılan devletin ömrü kısa olmuştur.
Avrupa’yı şekillendirdi: Avrupa Hun İmparatorluğu
Orta Asya karmaşasından uzaklaşmak isteyen bir küme Türk, atını batıya sürmüş, Doğu Avrupa’nın büyük bir kısımını ele geçirerek 376 yılında Balamir liderliğinde Avrupa Hun İmparatorluğu’nu kurmuştur. Atilla devrinde Avrupa’nın tüm siyasi yapısını değiştiren, Kavimler Göçü’nü başlatan ve Batı Roma İmparatorluğu’nu yıkan Avrupa Hun İmparatorluğu 469 yılında dağılmıştır.
Hazar Denizi kıyılarına hükmettiler: Ak Hun İmparatorluğu
Avarlara bağlı bir küme Türk, 440 yılında bugün Kırgızistan hudutları içerisinde bulunan Isığ Gölü etrafında Ak Hun İmparatorluğu’nu kurdular. Aksuvar liderliğinde kurulan devlet, Hazar Denizi kıyılarına ve Hindistan’a kadar yayıldı. Ak Hun İmparatorluğu 710 yılında dağıldı.
Türk tarihinin en kıymetli devleti: Göktürk Kağanlığı
KökTürk Kağanlığı olarak da bilinen Göktürk Kağanlığı, Bumin Kağan tarafınca 551 yılında kurulan Ötüken merkezli bir devlettir. Tarihte Türk ismini kullanan birinci devlettir. 744 yılında dağılana kadar doğu, batı, birinci, ikinci üzere farklı isimlerle anılan bir epeyce farklı devlet kurulmuştur. Göktürk Kağanlığı, Türk tarihi ve kültürü açısından en değerli devlet yapılarından bir adedidir.
Bir çeşit ittifak: Avar Kağanlığı
Öz Türkçe Apar olarak bilinen Avar Kağanlığı I. Bayan tarafınca 565 yılında kurulmuş bir devletten çok bir çeşit göçebe ittifakı olarak kıymetlendirilir. Egemenlik devri boyunca Kuzeydoğu Asya’da karar sürmüşlerdir. Cermen ve Slav kabileleri üzerinde büyük tesir sahibi olmuşlardır. Avar Kağanlığı 835 yılında dağılmıştır.
Musevi Türkler: Hazar Kağanlığı
651 yılında Böri Şad tarafınca kurulan Hazar Kağanlığı; Hazar Denizi, Van Gölü, Karadeniz, Kiev, Macaristan üzere geniş topraklara hükmetmiştir. Batı Göktürklerin uzantısıdırlar. Bizans kaynaklarında Hazar değil, Türk olarak bahsedilirler. Birden fazla Musevi dinini benimsemiştir. Hazarların bugün bir epeyce Doğu Avrupa halkının atası olduğu düşünülüyor. Hazar Kağanlığı 983 yılında dağılmıştır.
Göktürklerden daha sonra en değerli devlet: Uygur Kağanlığı
Kutluk Bilge Kül Kağan tarafınca 744 yılında kurulan Uygur Kağanlığı, Çinliler tarafınca Dokuz Klan yani Oğuzlar olarak bilinir. Göktürklerden daha sonra Türk tarihi ve kültürü için en değerli devletlerden bir tanesi olarak kabul edilir ki aslına bakarsan Göktürk siyasi yapısının bir uzantısıdırlar. Uygur Kağanlığı 847 yılında dağılmıştır.
İlk Müslüman Türk devleti: Karahanlı Devleti
Orta Asya’daki birinci Müslüman Türk devleti olarak kabul edilen Karahanlı Devleti, Bilge Kül Kadir Han tarafınca 840 yılında kurulmuştur. Karlukların bir kolu olan Karahanlıların uzun bir karar periyodu vardır ve bu devir boyunca bölgelerinin hakim gücü olmuşlardır. Karahanlı Devleti 1212 yılında dağılmıştır.
Hindistan’da İslamiyeti yaydılar: Gazne Devleti
962 yılında Alp Tigin tarafınca kurulan Gazne Devleti, Afganistan ve Hindistan bölgesinde karar sürmüştür. Devlet, Sultan Gazneli Mahmut devrinde altın çağını hayatış ve sonlarını genişletmiştir. İslamiyetin Hindistan içlerinde yayılmasını sağlayan Gazne Devleti 1183 yılında dağılmıştır.
Anadolu’unun kapısını Türklere açtı: Büyük Selçuklu İmparatorluğu
Tuğrul Beyefendi tarafınca 1040 yılında kurulan Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Haçlı Seferleri sırasında değerli rol oynamıştır. Sultan Alp Arslan devrinde yaşanan Malazgirt Savaşı kararında Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Büyük Selçuklu İmparatorluğu 1212 yılında dağılmıştır.
İran tesiri vardır: Harzemşahlar Devleti
Harezmşahlar olarak da bilinen Harzemşahlar Devleti, Kutbeddin Muhammed tarafınca 1097 yılında Orta Asya’nın Harezm bölgesinde kurulmuştur. İran etkisinin ve geleneklerinin görüldüğü bir Türk devletidir. Bölgesinde hakim bir güç olan Harzemşahlar Devleti 1231 yılında dağılmıştır.
Cengiz Han’ın torunu tarafınca kuruldu: Altın Orda Devleti
Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın torunlarından biri olan Batu Han tarafınca 1236 yılında kurulan Altın Orda Devleti, Orda olarak isimlendirilen idarelerden en kuvvetlisüdür. İlk vakit içinder Gök Orda olarak anılan devlet, Berke Han periyodunda İslamiyeti benimsemiş ve hem İlhanlılarla tıpkı vakitte Bizanslılarla çaba etmiştir. Altın Orda Devleti 1502 yılında dağılmıştır.
Türk Rönesansı: Timur İmparatorluğu
Emir Timur tarafınca 1368 yılında kurulan Timur İmparatorluğu hem Türk – İran geleneklerine birebir vakitte Türk – Moğol devlet ve askeri yapısına sahiptir. Türkistan’da kurulan en büyük Türk devletlerindendir. bir epey tarihçiye nazaran Türk dünyası bu vakitte kendi Rönesansını hayatıştır. Timur İmparatorluğu 1501 yılında dağılmıştır.
Hindistan’da Türk hakimiyeti: Babür İmparatorluğu
1526 yılında bir Çağatay Türkü ve Timur hanedanı üyesi olan Babür Şah tarafınca kurulan Babür İmparatorluğu, Türk – Moğol geleneklerine sahiptir. Hindistan’ın büyük bir kısmına hakim olmuştur. Şah Cihan periyodunda Tac Mahal yaptırılmıştır. Babür İmparatorluğu 1858 yılında dağılınca bölge İngilizlerin denetimine geçmiştir.
En uzun ömürlü Türk devletlerinden: Osmanlı İmparatorluğu
Büyük Hun İmparatorluğu’ndan daha sonra en uzun mühlet karar süren Türk devleti olan Osmanlı İmparatorluğu, 1299 yılında Osman Gazi tarafınca küçük bir beylik olarak kurulmuş ve evvel devlet, çabucak sonrasında da büyük bir imparatorluk haline gelmiştir. Türk ve İslam dünyasının en kıymetli devleti olan Osmanlı İmparatorluğu 1922 yılında dağılmıştır.
Ve şüphesiz Türkiye Cumhuriyeti:
Osmanlı İmparatorluğu’nun işgal edilmesinin akabinde Mustafa Kemal Paşa liderliğinde başlatılan Kurtuluş Savaşı daha sonrası işgalciler kovulmuş ve Anadolu topraklarında 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyet ilan edilerek Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti, binlerce yıllık kadim Türk tarihi ve külçeşidini sürdüren gerçek manada bağımsız kalmış az sayıdaki Türk devletinden bir adedidir.
Binlerce yıllık kadim bir tarihe sahip olan milletimiz tarafınca tarihte kurulan ilk Türk devletlerinden 16 büyük Türk devletini listeledik ve özetlemek gerekirse bu devletlerin öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Uzmanlar tarafınca temel bir sınıflandırma yapılsa da aslında tarihte Türkler tarafınca kurulmuş daha bir epey beylik, devlet ve imparatorluk vardır.