arkamikontrolet
New member
13 Mayıs 2014’te Soma’da yaşanan maden faciasını yerinde deneyimlemiş biri olarak, gerisinde ne derece acılar bıraktığını biliyorum. Son olarak Bartın’daki bu facia da, bize iş sıhhati ve güvenliğinin, bilhassa kömür madenleri kelam konusu olduğunda ne kadar değerli olduğunu bir daha hatırlatıyor.
Peki Türkiye, aslında gündemimizden düşmemesi ve yalnızca bu biçimde kazalar yaşandığında değil de hep hatırlamamız gereken iş sıhhati ve güvenliği konusunda ne durumda? niçin başka ülkelerde maden dalında kayıplar daha azken bizde daha fazla? bu biçimde kazaların önüne geçmek için ne yapmalı ve hangi dersleri çıkarmalıyız? Mevzunun uzmanlarına da danışarak, bu soruları cevaplandırmaya çalıştık.
Bartın’da yaşanan kazanın niçini, ‘Grizu patlaması’ olarak belirtildi. Aslında grizu, büyük kısmı saf metan olan, basitçe tutuşabilme ve patlama özelliklerine sahip bir gaz.
Bu gazın oluşturduğu risk, yaşlı kömür damarlarında daha epey artıyor. Kömür madeninde grizunun oranı %1’in üzerine çıkarsa, yasalar gereği acilen tedbir alınması gerekiyor. Bartın’daki kaza ve grizu hakkında Webtekno’ya konuşan Maden mühendisi ve B Sınıfı İş Güvenlik Uzmanı Davet Sırıklı, grizunun kömür ocakları açısından son derece riskli olduğuna şu sözlerle değiniyor:
”Bartın’daki kaza için peşinen bir sebep belirtmek, bilimle karşıt düşen bir olay. Her madenin lisanı ve her iş kazasının rengi farklı. Bunların tam olarak ortaya çıkabilmesi, yapılacak kök-niçin tahliline bağlı. Fakat öngörü olarak söylemek gerekirse bu kaza, kömür madenlerinin yıllardır süren büyük sorunu metan gazı patlaması yani grizudur. her insanın anlayabileceği lisanda söylemek gerekirse, mutfaklarımızda kullanılan gazın açık unutulduğu bir ortamda gaz birikmesi kararı nasıl en ufak bir kıvılcımla patlama meydana geliyorsa; yer altındaki metan kaynaklı grizu patlaması da buna emsal bir olaydır. Metan kolaylıkla tutuşabilen ve patlamaya yol açabilen bir gazdır. Ortamdaki konsantrasyonun fazlaca uygun takip edilmesi gerekir. Bunlar esasen otomasyon sistemlerle takip edilir.”
2014 yılında Soma’da büyük bir maden faciası yaşadık. 301 emekçimiz hayatını kaybederken, 88 çalışanımız yaralandı. Bu kazanın niçini de grizu patlamasıydı. O günden bugüne geçen 8 yılda ülkemizde 20 maden kazası daha meydana geldi.
1941 yılından bu yana gerçekleşen maden kazalarına baktığımız vakit ise, 3 binden çok insan hayatını kaybederken, 100 binden çok insan ise yaralandı. bir daha Euronews’in 1996–2006 yılları içindeki SGK bilgilerine dayandırarak aktardığı bilgiye bakılırsa, iş kazalarının %8,71’i, meslek hastalığı hadiselerinin %49,20’si, daima iş goremezlik vakalarının %26,76’sı, mevt hadiselerinin ise %10,05’i madencilik kesiminde meydana geldi. Pekala bu kazalar niye bu kadar sık yaşanıyor? Maden Mühendisi Sırıklı’ya göre bu kazalarda yetkisiz ve mevzuyla ilgili teknik eğitimi olmayan insanların alanlarda nazaranv alması da büyük rol oynuyor:
‘Düzeltilmesi gereken temel sorunlardan biri…’
”Yer altı maden mühendisi olarak çalıştığım ocaklarda yaşadığım en büyük kahırlardan biri yetkisiz, bahisle ilgili teknik eğitimi olmayan ve ocak şefi olarak tabir edilen insanların, mühendislerin de üzerinde amir olarak vazife almasıydı. Bu insanların verdiği kararlar, bir mühendis kadar yetkili olamayacakları için daima tartışma konusu olmuştur. Aslında kanun koyucu maddelerle bunun önüne geçilmiştir ama alanda 3 vardiya amiri sıfatıyla çalışan, hele küçük çaplı yer altı maden işletmelerinde mühendisler daima bu insanların nazaranv bakımından astı olarak çalışmaktadır. esasen yaşanan son iş kazalarında günah keçisi olarak mühendis ve iş güvenliği uzmanlarının suçlanması, alanında uzman ve güzel eğitim almış insanları bu kesimden uzaklaştırmaya başlamıştır. İşte bu sebeple düzelmesi gereken temel problemlerden biri de budur.”
Türkiye, maden kazaları kararında yaşanan ölümlerde birinci sırada yer alıyor. Vikipedi’de yer alan bilgilere bakılırsa, Çin’de, 2008 yılında 100 milyon ton başına 127 kişi ömrünü kaybederken; ülkemizde ise bu sayı maalesef 722.
Kayıp oranın en düşük olduğu Amerika’da çalışan birkaç madenci
Ayrıca Çin, 2013 yılına geldiğinde ömrünü kaybeden kişi sayısını 37’ye indirmeyi başarmış. Çin’in akabinde gelen, dünyanın en büyük kömür üreticisi ülkelerinden biri olan Amerika Birleşik Devletleri’nde ise 100 milyon ton üretim başına 1 ile 6 kişi hayatını yitirmiş. Bir başka konuğumuz Maden Mühendisi ve A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Erdinç Günay, öteki ülkelere göre bu kadar fazla kayıp vermemizin niçinini ”Çin’de kömür üretim ölçüsünün hayli fazla olması niçiniyle, Çin’deki kömür madenlerinde ölümlü iş kazaları pek fazladır. tıpkı zamanda Avrupa Birliği üyeleri içinde en fazla ölümlü iş kazasının ülkemizde olması, teknolojik önlemlerin eksikliğinden değil, alınan tedbirlerin uygulanmasının gereğince denetim edilmemesinden kaynaklandığı kararı çıkmaktadır” kelamlarıyla açıklıyor.
Peki grizu patlamaları engellenebilir mi?
Maden Mühendisi Günay, ”Tüm işletmelerde merkezi gaz izleme istasyonu ile yer altındaki tüm üretim ve hazırlık noktalarında açığa çıkan gazları tespit ve takip etmek için sensörler bulunmaktadır. Kazanın meydana geldiği TTK Amasra Müessesi’nde de ayrıyeten, metan (CH4) gazı tehlike hudut bedellerine ulaştığında da (ODK) otomatik devre kesiciler ile gücünü keserek riskin oluşmasını önlemek için gerekli teknolojik önlemler yer alıyor. Metan (CH4) ölçüsü %1’e geldiğinde, tali pervanelerin elektriği ODK’lar tarafınca kesilerek, muhtemel grizu patlaması engellenmeye çalışılır.
‘Metan miktarı %2’ye ulaştığında ocaklar boşaltılır’
Ayrıca yer altında hafriyat ve ilerleme için kimi vakit dinamitlerle patlayıcı husus ateşlemesi yapılması gerekmektedir. Patlayıcı unsur kullanması yapılacak arında metan ölçüsü %1’e geldiğinde, ateşleme yapılmaz ve ateşleme iptal edilir. Metan (CH4) ölçüsü %1,5’a geldiğinde yer altında kömür nakliyatı için kullanılan zincirli konveyörlerin elektriği kesilerek muhtemel grizu patlaması engellenmeye çalışılır. Ocak ortasında metan ölçüsü (CH4) %2’ye ulaştığında, ocakta çalışan personeller dışarıya çıkartılarak ocaklar boşaltılır” kelamlarıyla grizu patlamalarının nasıl engellenebileceğini aktarıyor.
Peki tekrar bu tip kazaların yaşanmaması için hangi kontroller yapılmalı, ne gibi dersler çıkarmalıyız?
‘Daha evvelki kazaların tamamı önlenebilirdi’
Grizunun gerekli itina ve kıymet verilmezse en büyük tehdit olduğuna dikkat çeken Erdinç Günay, ”Eğer yangına müsait kömür damarlarında yangınla çabayı kâfi seviyede yapamazsanız, yahut grizulu ocaklarda CH4 drenajını kâfi hassasiyette yapamaz, sondaj çalışmalarına gerekli itina ve değeri veremezseniz, ocak yangınları ve grizu patlamaları bir tehdit olarak her vakit karşımıza çıkabilecektir. Bu niçinle geçmişteki büyük maden kazalarının tamamı önlenebilir kazalardı diyebiliriz” biçiminde konuşuyor.
‘Yasada olup hangi uygulamada noksan kalındığı tespit edilmeli’
Bir öbür maden mühendisi Sıkrıklı ise, maden alanlarında deneyimli insanların nazaranv alması gerektiğini hatırlatıyor ve ekliyor: ”Her kazada farklı bir öngörü, başka bir müddetç işler. Risk tahlili kesinlikle uygulanmalı. Kazanın temeli ve kazaya sebep olan süreçler uygun incelenmeli. Maddede olup hangi uygulamada noksan kalındığı tespit edilmeli. Yer altını hiç görmemiş biri bilirkişi olursa, rapor da gerçek çıkmayacaktır”
Sözü son olarak yaklaşık 10 yıldır yer altında çalışan bir maden teknikerine bırakıyoruz. Kendisi, ismini vermemeyi tercih etti ancak kelamları, kulağa küpe olacak cinsten:
”Yer atına inişimde daha evvel endişe ve heyecan hissederken, bunlar vakit içinde gidiyor. Sonuçta yaşadığımız bölgede madencilik yıllardır sürmekte, benim de baba mesleğim. Dünyanın en sıkıntı mesleği olarak kabul edilen bir işle uğraşıyoruz. Ben de bir çalışan olarak bunun farkındayım ve diğer meslek kümelerinden farklı olduğumuzu düşünüyorum. Önceliğimiz her vakit yer altı çalışanlarının emniyeti bir biçimde çalışması. Bunların içinde çalışanlara uymaları gereken kuralları kesinlikle hatırlatmak, onlara gözetici gereç ve ekipman sağlamak yer alıyor. Her vakit yapılan tatbikat ve iş sağlığı-güvenliği konusunda kurslarımızla bu kazalara hazırlıklı olmalıyız. Yaşanan her kazada niçin-sonuç münasebeti kurup, yaşanmaması için gerekli çalışmaları sürdürmeliyiz. Unutmayalım ki yaşanan her küçük kaza bile, büyük kazaları doğurabilir”
Maden kazalarında ömrünü kaybeden tüm çalışanlarımıza rahmet, ailelerine baş sıhhati diliyoruz. Tüm güvenlik tedbirleri ve önlemlerin alınarak, tekrar hiç bu biçimde kazaların yaşanmadığı günlerin dileğiyle…
Peki Türkiye, aslında gündemimizden düşmemesi ve yalnızca bu biçimde kazalar yaşandığında değil de hep hatırlamamız gereken iş sıhhati ve güvenliği konusunda ne durumda? niçin başka ülkelerde maden dalında kayıplar daha azken bizde daha fazla? bu biçimde kazaların önüne geçmek için ne yapmalı ve hangi dersleri çıkarmalıyız? Mevzunun uzmanlarına da danışarak, bu soruları cevaplandırmaya çalıştık.
Bartın’da yaşanan kazanın niçini, ‘Grizu patlaması’ olarak belirtildi. Aslında grizu, büyük kısmı saf metan olan, basitçe tutuşabilme ve patlama özelliklerine sahip bir gaz.
Bu gazın oluşturduğu risk, yaşlı kömür damarlarında daha epey artıyor. Kömür madeninde grizunun oranı %1’in üzerine çıkarsa, yasalar gereği acilen tedbir alınması gerekiyor. Bartın’daki kaza ve grizu hakkında Webtekno’ya konuşan Maden mühendisi ve B Sınıfı İş Güvenlik Uzmanı Davet Sırıklı, grizunun kömür ocakları açısından son derece riskli olduğuna şu sözlerle değiniyor:
”Bartın’daki kaza için peşinen bir sebep belirtmek, bilimle karşıt düşen bir olay. Her madenin lisanı ve her iş kazasının rengi farklı. Bunların tam olarak ortaya çıkabilmesi, yapılacak kök-niçin tahliline bağlı. Fakat öngörü olarak söylemek gerekirse bu kaza, kömür madenlerinin yıllardır süren büyük sorunu metan gazı patlaması yani grizudur. her insanın anlayabileceği lisanda söylemek gerekirse, mutfaklarımızda kullanılan gazın açık unutulduğu bir ortamda gaz birikmesi kararı nasıl en ufak bir kıvılcımla patlama meydana geliyorsa; yer altındaki metan kaynaklı grizu patlaması da buna emsal bir olaydır. Metan kolaylıkla tutuşabilen ve patlamaya yol açabilen bir gazdır. Ortamdaki konsantrasyonun fazlaca uygun takip edilmesi gerekir. Bunlar esasen otomasyon sistemlerle takip edilir.”
2014 yılında Soma’da büyük bir maden faciası yaşadık. 301 emekçimiz hayatını kaybederken, 88 çalışanımız yaralandı. Bu kazanın niçini de grizu patlamasıydı. O günden bugüne geçen 8 yılda ülkemizde 20 maden kazası daha meydana geldi.
1941 yılından bu yana gerçekleşen maden kazalarına baktığımız vakit ise, 3 binden çok insan hayatını kaybederken, 100 binden çok insan ise yaralandı. bir daha Euronews’in 1996–2006 yılları içindeki SGK bilgilerine dayandırarak aktardığı bilgiye bakılırsa, iş kazalarının %8,71’i, meslek hastalığı hadiselerinin %49,20’si, daima iş goremezlik vakalarının %26,76’sı, mevt hadiselerinin ise %10,05’i madencilik kesiminde meydana geldi. Pekala bu kazalar niye bu kadar sık yaşanıyor? Maden Mühendisi Sırıklı’ya göre bu kazalarda yetkisiz ve mevzuyla ilgili teknik eğitimi olmayan insanların alanlarda nazaranv alması da büyük rol oynuyor:
‘Düzeltilmesi gereken temel sorunlardan biri…’
”Yer altı maden mühendisi olarak çalıştığım ocaklarda yaşadığım en büyük kahırlardan biri yetkisiz, bahisle ilgili teknik eğitimi olmayan ve ocak şefi olarak tabir edilen insanların, mühendislerin de üzerinde amir olarak vazife almasıydı. Bu insanların verdiği kararlar, bir mühendis kadar yetkili olamayacakları için daima tartışma konusu olmuştur. Aslında kanun koyucu maddelerle bunun önüne geçilmiştir ama alanda 3 vardiya amiri sıfatıyla çalışan, hele küçük çaplı yer altı maden işletmelerinde mühendisler daima bu insanların nazaranv bakımından astı olarak çalışmaktadır. esasen yaşanan son iş kazalarında günah keçisi olarak mühendis ve iş güvenliği uzmanlarının suçlanması, alanında uzman ve güzel eğitim almış insanları bu kesimden uzaklaştırmaya başlamıştır. İşte bu sebeple düzelmesi gereken temel problemlerden biri de budur.”
Türkiye, maden kazaları kararında yaşanan ölümlerde birinci sırada yer alıyor. Vikipedi’de yer alan bilgilere bakılırsa, Çin’de, 2008 yılında 100 milyon ton başına 127 kişi ömrünü kaybederken; ülkemizde ise bu sayı maalesef 722.
Kayıp oranın en düşük olduğu Amerika’da çalışan birkaç madenci
Ayrıca Çin, 2013 yılına geldiğinde ömrünü kaybeden kişi sayısını 37’ye indirmeyi başarmış. Çin’in akabinde gelen, dünyanın en büyük kömür üreticisi ülkelerinden biri olan Amerika Birleşik Devletleri’nde ise 100 milyon ton üretim başına 1 ile 6 kişi hayatını yitirmiş. Bir başka konuğumuz Maden Mühendisi ve A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Erdinç Günay, öteki ülkelere göre bu kadar fazla kayıp vermemizin niçinini ”Çin’de kömür üretim ölçüsünün hayli fazla olması niçiniyle, Çin’deki kömür madenlerinde ölümlü iş kazaları pek fazladır. tıpkı zamanda Avrupa Birliği üyeleri içinde en fazla ölümlü iş kazasının ülkemizde olması, teknolojik önlemlerin eksikliğinden değil, alınan tedbirlerin uygulanmasının gereğince denetim edilmemesinden kaynaklandığı kararı çıkmaktadır” kelamlarıyla açıklıyor.
Peki grizu patlamaları engellenebilir mi?
Maden Mühendisi Günay, ”Tüm işletmelerde merkezi gaz izleme istasyonu ile yer altındaki tüm üretim ve hazırlık noktalarında açığa çıkan gazları tespit ve takip etmek için sensörler bulunmaktadır. Kazanın meydana geldiği TTK Amasra Müessesi’nde de ayrıyeten, metan (CH4) gazı tehlike hudut bedellerine ulaştığında da (ODK) otomatik devre kesiciler ile gücünü keserek riskin oluşmasını önlemek için gerekli teknolojik önlemler yer alıyor. Metan (CH4) ölçüsü %1’e geldiğinde, tali pervanelerin elektriği ODK’lar tarafınca kesilerek, muhtemel grizu patlaması engellenmeye çalışılır.
‘Metan miktarı %2’ye ulaştığında ocaklar boşaltılır’
Ayrıca yer altında hafriyat ve ilerleme için kimi vakit dinamitlerle patlayıcı husus ateşlemesi yapılması gerekmektedir. Patlayıcı unsur kullanması yapılacak arında metan ölçüsü %1’e geldiğinde, ateşleme yapılmaz ve ateşleme iptal edilir. Metan (CH4) ölçüsü %1,5’a geldiğinde yer altında kömür nakliyatı için kullanılan zincirli konveyörlerin elektriği kesilerek muhtemel grizu patlaması engellenmeye çalışılır. Ocak ortasında metan ölçüsü (CH4) %2’ye ulaştığında, ocakta çalışan personeller dışarıya çıkartılarak ocaklar boşaltılır” kelamlarıyla grizu patlamalarının nasıl engellenebileceğini aktarıyor.
Peki tekrar bu tip kazaların yaşanmaması için hangi kontroller yapılmalı, ne gibi dersler çıkarmalıyız?
‘Daha evvelki kazaların tamamı önlenebilirdi’
Grizunun gerekli itina ve kıymet verilmezse en büyük tehdit olduğuna dikkat çeken Erdinç Günay, ”Eğer yangına müsait kömür damarlarında yangınla çabayı kâfi seviyede yapamazsanız, yahut grizulu ocaklarda CH4 drenajını kâfi hassasiyette yapamaz, sondaj çalışmalarına gerekli itina ve değeri veremezseniz, ocak yangınları ve grizu patlamaları bir tehdit olarak her vakit karşımıza çıkabilecektir. Bu niçinle geçmişteki büyük maden kazalarının tamamı önlenebilir kazalardı diyebiliriz” biçiminde konuşuyor.
‘Yasada olup hangi uygulamada noksan kalındığı tespit edilmeli’
Bir öbür maden mühendisi Sıkrıklı ise, maden alanlarında deneyimli insanların nazaranv alması gerektiğini hatırlatıyor ve ekliyor: ”Her kazada farklı bir öngörü, başka bir müddetç işler. Risk tahlili kesinlikle uygulanmalı. Kazanın temeli ve kazaya sebep olan süreçler uygun incelenmeli. Maddede olup hangi uygulamada noksan kalındığı tespit edilmeli. Yer altını hiç görmemiş biri bilirkişi olursa, rapor da gerçek çıkmayacaktır”
Sözü son olarak yaklaşık 10 yıldır yer altında çalışan bir maden teknikerine bırakıyoruz. Kendisi, ismini vermemeyi tercih etti ancak kelamları, kulağa küpe olacak cinsten:
”Yer atına inişimde daha evvel endişe ve heyecan hissederken, bunlar vakit içinde gidiyor. Sonuçta yaşadığımız bölgede madencilik yıllardır sürmekte, benim de baba mesleğim. Dünyanın en sıkıntı mesleği olarak kabul edilen bir işle uğraşıyoruz. Ben de bir çalışan olarak bunun farkındayım ve diğer meslek kümelerinden farklı olduğumuzu düşünüyorum. Önceliğimiz her vakit yer altı çalışanlarının emniyeti bir biçimde çalışması. Bunların içinde çalışanlara uymaları gereken kuralları kesinlikle hatırlatmak, onlara gözetici gereç ve ekipman sağlamak yer alıyor. Her vakit yapılan tatbikat ve iş sağlığı-güvenliği konusunda kurslarımızla bu kazalara hazırlıklı olmalıyız. Yaşanan her kazada niçin-sonuç münasebeti kurup, yaşanmaması için gerekli çalışmaları sürdürmeliyiz. Unutmayalım ki yaşanan her küçük kaza bile, büyük kazaları doğurabilir”
Maden kazalarında ömrünü kaybeden tüm çalışanlarımıza rahmet, ailelerine baş sıhhati diliyoruz. Tüm güvenlik tedbirleri ve önlemlerin alınarak, tekrar hiç bu biçimde kazaların yaşanmadığı günlerin dileğiyle…