Türkiye’nin Etrafındaki Denizlerin İsimleri Nereden Geliyor?

[arkamikontrolet]

Yaşadığımız ülkenin ne kadar eşsiz bir coğrafyaya sahip olduğunu anlamamız için sırf haritaya bakmamız bile kâfi. Birden fazla ülkenin sadece tek bir denize ulaşımı varken Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili ve dört farklı denize ulaşımı var. Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi; bugün olduğu üzere tarih boyunca da burada hayatış medeniyetler tarafınca önemsenmiş ve isimlendirilmiştir.

Türkiye’nin etrafındaki denizlerin isimleri nereden geliyor sorusunun karşılığı için tarihin tozlu sayfalarında biraz gezinmek gerekiyor. Zira Türkler olarak bu denizlere kendimize özel isimler vermiş olsak bile isimlerin kökeni binlerce yıl öncesine kadar uzanıyor. Gelin Türkiye’nin etrafındaki denizlerin yani Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi’nin isimleri nereden geliyor tüm bilgileriyla inceleyelim.

Türkiye’deki denizler ve isimleri:

• Akdeniz
• Karadeniz
• Ege Denizi
• Marmara Denizi

Batıdaki deniz: Akdeniz

• İngilizce Mediterranean Sea
• Latince Mediterraneustan
• Yunanca Mesogeios
• Arapça El Bahre-l Ebyedu’l-Mutavassit
• Osmanlı periyodunda Farsça Bahr-i Sefid
• Romalılar tarafınca verilen isim Mare Nostrum

Akdeniz’in bir epeyce farklı ülkeye kıyısı olduğu ve bu ülkelerin okyanusa açılan kapısı olduğu için birfazlaca farklı kültür tarafınca benimsenerek özel isimlere sahip olmuştur. Arapça Akdeniz karşılığı olan El Bahre-l Ebyedu’l-Mutavassit ortada yer alan beyaz deniz demektir. Romalılar tarafınca Akdeniz’e verilen isim olan Mare Nostrum ise bizim deniz manasına gelmektedir.

Gelelim Bahr-i Sefid ve Akdeniz isimlerine. Eski Türkler için mavi renk doğuyu, ak yani beyaz renk batıyı, kırmızı renk güneyi ve kara yani siyah renk kuzeyi sembolize ederdi. Eski devirde Ege ve Akdeniz tek bir deniz olarak görüldüğü için bu denize Osmanlı devrinde bir daha Akdeniz manasına gelen Bahr-i Sefid denilmiştir ve bu Türkçemizde Akdeniz olarak kalmıştır.

Kuzeydeki deniz: Karadeniz

• İngilizce Black Sea
• Birinci yazılı kaynaktaki ismi Ahşena
• Yunanca Pelagos o Pontikon ve Pontus Euxinus
• Romalılarda Latince Mare Euxinum, Mare Sarmaticum ve Pontus Tauricus
• Orta Çağ Araplarda Bizans Denizi, Trabzon Denizi, Slav Denizi ve Pontus Denizi
• Marco Polo tarafınca verilen isim Yunan Denizi
• Osmanlı devrinde Farsça Bahr-i Siyah
• 14. yüzyıldan daha sonra Karadeniz

Hırçın dalgalarıyla kıyıdan bakanları bile büyüleyen Karadeniz’in Yunanca ismi, Yunan mitolojisinden geliyor. Bu deniz, Yunan mitolojisinde yeryüzü ilahı olan Gaia’nın oğlu olan denizler ilahı Pontus’un ismi ile anılmıştır. Pontus Axeinus ismi bununla birlikte misafirperver olmayan deniz manasına da gelmektedir.

Bahr-i Siyah ve Karadeniz ismi ise tıpkı Akdeniz ve Bahr-i Sefid isimlerinde olduğu üzere eski Türklerdeki tarafa göre renk sembolizasyonundan gelmektedir. Yaklaşık olarak 14. yüzyıldan daha sonra Karadeniz ismi batı lisanlarında de yaygınlanmış ve bugün İngilizce Black Sea olarak anılmaya başlamıştır.

Adalar denizi: Ege Denizi

• İngilizce Aegean Sea
• Yunanca Aigaíon Pélagos
• Osmanlı devrinde Adalar Denizi ve Adalar Ortası

Ege Denizi’nin ismi, Yunan mitolojisindeki karakterlerden biri olan Aegeus’dan gelmektedir. Öyküsü ise şu biçimdedir, oğlu öldürülen Girit Hükümdarı Minos, yarı insan yarı boğa olan Minotaur’a kurbanlar verilmesini ister. Atina Hükümdarı Aegeus, buna müsaade vermez ve oğlunu Minotaur’u öldürmek için gönderir. vazifesi muvaffakiyetle tamamlayan oğul, dönerken kazara siyah bayrak çeker. Siyah bayrağı goren Aegeus oğlunun başarısız olduğunu düşünerek kendini denize atar ve o günden daha sonra burası Aegeus Denizi olarak anılır.

Ege Denizi ile 1081 yılında tanışan Türkler için bu deniz ve Akdeniz bir bütün olduğu için özel bir isim konulmamıştır. Lakin Piri Reis’in 1519 tarihindeki Kitab-ı Bahriye isimli yapıtına baktığımız vakit burası için Adalar Denizi dendiğini görüyoruz. Birebir biçimde Katip Çelebi’nin 1656 tarihindeki Tuhfetü’l-Kibar Fi Esfari’l-Bihar isimli yapıtında de burası için Adalar Ortası dendiğini görüyoruz.

Adadan ismini alan deniz: Marmara Denizi

• İngilizce Marmara Sea
• Yunanca Propontis

Marmara Denizi’ne Yunanlılar tarafınca verilen isim olan Propontis, pro ve pontis sözlerinin birleşimden oluşuyor. Pro evvel, pontus ise deniz manasına gelmektedir. Marmara Denizi’ni kullanarak Karadeniz’e açıldıkları için bu ismi verdikleri düşünülüyor.

Marmara Denizi ismi ise bir daha Yunanca mermer manasına gelen Mármaron sözünden gelmektedir. Fakat Mármaron deniz için değil, buradaki ada için kullanılan isimdir. Yani birinci vakit içinderda bugün Balıkesir’e bağlı olan Marmara Adası’nın ismi verilmiş, çabucak sonrasında bu ismi Marmara Denizi olarak kullanılmaya başlamıştır.

Türkiye’nin etrafındaki denizlerin yani Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi’nin isimleri nereden geliyor sorusunu yanıtladık ve bu isimlerin tarihi seyahatinden bahsettik. Anlattıklarımız sırf binlerce yıl evvelce bugüne kalan hikayelerdir. Tahminen de daha bize ulaşamadan yok olmuş birçok kıssa vardır.