arkamikontrolet
New member
Özellikle COVID-19 pandemisi ile birlikte ismini sık sık duymaya başladığımız virüsler, en küçük mikroorganizmalardan bir adedidir. Sadece canlı hücreleri enfekte ederek hayatını sürdürdüğü ve bu türlü çoğaldığı için tam olarak bir canlı olup olmadığı tartışılan virüsler, bir fazlaca farklı hastalığa niye oldukları için insanlığın en büyük düşmanıdır fakat hem de hayatın temelini de oluşturmaktadırlar.
Virüsler nasıl çoğalır sorusunun ise tek bir karşılığı yok zira bugüne kadar tespit edilmiş milyonlarca farklı virüs tipi var ve bunların her biri farklı yollarla bulaşıp çoğalma eğilimi gösteriyor. Tıpkı biçimde virüs kaynaklı hastalıklarda da her vakit kolay bir tedavi ya da önleyici aşı olmuyor. Gelin virüsler nasıl çoğalır, nasıl ortaya çıkar yakından bakalım ve bu mikro dünyayı biraz daha yakından tanıyalım.
Öncelikle bir tarif yapalım, virüs nedir?
Canlı hücreleri enfekte ederek bulaşan, yayılan, çoğalan virüsler en küçük mikrorganizmalardan bir adedidir. Bir çeşit casus olarak da tanımlanan virüsler, hayatlarını sürdürmek için hayvanlarda, bitkilerde ya da bakterilerde konakçı olurlar. Tam da bu niçinle virüslerin canlı olup olmadığı bir tartışma konusudur.
Virüsler, yeryüzünde bulunan ve aklınıza gelen gelmeyen tüm ekosistemlerde kendilerine yer bulabilirler. En hayli bulunan biyolojik tıp olarak kabul ediliyorlar. Virüs bilimi olan viroloji; hayvanlarda, bitkilerde, bakterilerde, arkelerde ve daha birçok mikroorganizma ortasında bulunabilen virüsleri incelemektedir.
Mikroskobik canlı denilince aklımıza virüs gelir lakin bakteri mikroskobiktir, virüs ondan da küçüktür. Şöyle ki bir insan hücresi yaklaşık 120 mikrometre, e coli bakterisi 1 mikrometre, çoğu virüs ise en çok 400 nanometredir. Bu yüzden 1940’lı senelerda elektron mikroskobu icat edilene kadar virüsleri tam olarak bakılırsamedik.
Virüsler canlı mı, nasıl ortaya çıktılar?
Milyonlarca yıllık evrimsel süreci inceleyen bilim insanları, virüslerin tam olarak nasıl ortaya çıktığına dair bir orijin öykü bulamadılar. Bazı virüslerin plazmid ismi verilen ve hücreler içinde hareket etme maharetine sahip DNA parçacaklarından evrimleşmiş olabileceği, kimilerinin ise bakterilerden evrimleşmiş olabileceği varsayım ediliyor.
Genetik çeşitliliği arttırdıkları ve yatay gen transferinde büyük rol oynadıkları için virüsler evrimsel sürecin kıymetli bir modülü olarak kabul edilirler. Canlı olup olmadıkları ise tartışma konusudur. Zira genetik malzeme taşıyorlar, ürüyorlar ve doğal seçilime uğruyorlar; yani canlılar. Lakin canlı hücre olmadan yaşayamıyorlar ve hücre yapısına sahip değiller. Bu niçinle virüsler ‘hayatın kıyısındaki organizmalar’ ve ‘ kopyalanıcılar’ üzere farklı tariflere sahiptirler.
Virüsler yüz yıldan uzun mühlet evvel keşfedildi:
Fransız mikrobiyolog Charles Chamberland’ın 1884 yılında bakteriden küçük gözenekleri görmek için bir filtre icat etmesi daha sonrası 1892 yılında Rus biyolog Dmitriy İvanovskiy, tütün bitkisine bulaşan organizmaları bu filtre ile incelemeye başladı. Yayımladığı makalede bakteri olmadığını düşündüğü etkenlerden bahsetti. 1898 yılında Martinus Beijerinck’in tütün mozaik virüsünü keşfetmesi ile bir arada insanlık virüslerle tanışmış oldu.
O günden beri mikrobiyolojinin alt uzmanlık alanı olan viroloji, virüsler üzerinde çalışmalar yapıyor. Bugüne kadar milyonlarca farklı virüs çeşidi olduğu keşfedildi. İlginç olan ise bunların sırf 6 binden biraz fazlasını ayrıntılı olarak tanımlayabiliyoruz. Yani her geçen gün yeni bir virüsle tanışıp da onun ne olduğunu anlamıyor olmamız son derece olağan.
Bugüne kadar keşfedilen virüsler genelde iki biçime sahiptir, çubuk ve küre. Bakteriyofajl olarak isimlendirilen ve bakterileri enfekte eden virüsler ise eşsiz bir halde bir başa ve bir kuyruğa sahiptir. Biçiminden bağımsız olarak tüm virüsler bir protein dış kabuğundan oluşur ve DNA ya da RNA genetik gerecine sahip olur.
Peki bu minnacık virüsler nasıl çoğalır?
Bugüne kadar virüslerin çoğalmak için kullandığı iki farklı metot keşfedildi. Bunlar litik döngü ve lizojenik döngü olarak isimlendirilir. Kimi virüsler bunlardan birini, kimileri ise ikisini birden kullanarak çoğalır.
Litik döngüde virüs birinci vakit içinderda canlı konakçı hücreye bağlanır ve daha sonra kendi DNA’sını ona aktarır. Konağın hücresel metabolizmasını bulan DNA başlar protein oluşturmaya ve bunları kopyalamaya. Sayısı artan virüsler hücreyi modüller, dışarı çıkar ve yeni hücreler bularak döngüyü südürür.
Lizojenik döngüde de birinci vakit içinderda virüs canlı hücreye bağlanarak DNA’sını aktarır. sonrasındasında ise virüsün DNA’sı, konakçı hücrenin DNA’sına dahil olur. bu biçimdece konakçının hücreleri kopyalandıkça virüsün DNA’sı da kopyalanmış olur. En sonunda konakçı büsbütün virüs DNA’sı ile dolu hale gelir.
Çoğalan bu virüsler nasıl yayılır?
Hangi birini sayalım? örneğin bitkilerde bulunan virüsler yayılmak için yaprak bitlerini ve bitkinin kendi özsuyunu kullanarak böceklere geçer, oradan da başka bitkilere yayılır. Hayvanlarda bulunan virüsler kan emici böcekler tarafınca emilerek diyar diyar gezerler. Bu çeşit taşıyıcı haşeratlar vektör olarak isimlendirilir.
Hepimiz yakından tanıdığı grip virüsleri teneffüs yoluyla yayılırlar. Gastroenteritin üzere hastalıklara niye olan norovirüs ve rotavirüs temas yoluyla, su ile ve yiyecek ile bulaşır. AIDS hastalığına niye olan HIV üzere virüsler cinsel yolla ya da kan yoluyla bulaşırlar. Bakterinin sırtında seyahat edebilir, farklı canlılar içinde yayılabilir, yani bir virüs isterse her türlü yayılır.
Virüs kaynaklı hastalıklar nasıl tedavi edilir?
Alırım bir kutu antibiyotik geçer diyorsanız yanılıyorsunuz zira antibiyotik ilaçlar, bakteriyel enfeksiyon kaynaklı hastalıkların tedavisinde kullanılır. Viral enfeksiyonlarda antibiyotik içmekle bonibon yemek birebir tesire sahiptir. Bu niçinle viral enfeksiyonlar evvela aşılar yoluyla önlenmeye çalışılır. Birtakım antiviral ilaçlar da tedavi edici tesir gösterebilir. Kimi kuvvetli antiviral ilaçlar DNA sentezini durdurarak virüsün çoğalmasını maniler.
Virüsler bir gün epey işimize yarayacak:
Lanet olsun virüslere hepsinin kökünü kurutalım diye düşünmeyin zira onları tanıdıkça kendi lehimize kullanmaya başlıyoruz. Bilhassa gen tedavilerinde hayati kıymete sahiptirler. DNA’sını konakçı DNA’sına dahil eden virüsleri kullanarak faydalı genleri taşıyabiliriz. Dahası kanserli hücrelere virüs vererek onların yok edilmesini sağlayabiliriz. hemen çabucak kesin konuşmak için epeyce erken fakat yapılan çalışmalara bakacak olursak yakın gelecekte virüsler hayatımızı kurtarabilir.
İnsan bedeninde bir fazlaca hastalığa niye bulunmasına karşın hayatın temelini oluşturan virüsler nasıl çoğalır, nasıl ortaya çıktılar gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu mikro dünyanın kapılarını biraz aralamaya çalıştık. Canımızı alacak kadar kuvvetli bu minicik organizmalarla hayatımızı kurtaracak çalışmalar yapan bilim dünyasın hürmet duymamak elde değil.
Virüsler nasıl çoğalır sorusunun ise tek bir karşılığı yok zira bugüne kadar tespit edilmiş milyonlarca farklı virüs tipi var ve bunların her biri farklı yollarla bulaşıp çoğalma eğilimi gösteriyor. Tıpkı biçimde virüs kaynaklı hastalıklarda da her vakit kolay bir tedavi ya da önleyici aşı olmuyor. Gelin virüsler nasıl çoğalır, nasıl ortaya çıkar yakından bakalım ve bu mikro dünyayı biraz daha yakından tanıyalım.
Öncelikle bir tarif yapalım, virüs nedir?
Canlı hücreleri enfekte ederek bulaşan, yayılan, çoğalan virüsler en küçük mikrorganizmalardan bir adedidir. Bir çeşit casus olarak da tanımlanan virüsler, hayatlarını sürdürmek için hayvanlarda, bitkilerde ya da bakterilerde konakçı olurlar. Tam da bu niçinle virüslerin canlı olup olmadığı bir tartışma konusudur.
Virüsler, yeryüzünde bulunan ve aklınıza gelen gelmeyen tüm ekosistemlerde kendilerine yer bulabilirler. En hayli bulunan biyolojik tıp olarak kabul ediliyorlar. Virüs bilimi olan viroloji; hayvanlarda, bitkilerde, bakterilerde, arkelerde ve daha birçok mikroorganizma ortasında bulunabilen virüsleri incelemektedir.
Mikroskobik canlı denilince aklımıza virüs gelir lakin bakteri mikroskobiktir, virüs ondan da küçüktür. Şöyle ki bir insan hücresi yaklaşık 120 mikrometre, e coli bakterisi 1 mikrometre, çoğu virüs ise en çok 400 nanometredir. Bu yüzden 1940’lı senelerda elektron mikroskobu icat edilene kadar virüsleri tam olarak bakılırsamedik.
Virüsler canlı mı, nasıl ortaya çıktılar?
Milyonlarca yıllık evrimsel süreci inceleyen bilim insanları, virüslerin tam olarak nasıl ortaya çıktığına dair bir orijin öykü bulamadılar. Bazı virüslerin plazmid ismi verilen ve hücreler içinde hareket etme maharetine sahip DNA parçacaklarından evrimleşmiş olabileceği, kimilerinin ise bakterilerden evrimleşmiş olabileceği varsayım ediliyor.
Genetik çeşitliliği arttırdıkları ve yatay gen transferinde büyük rol oynadıkları için virüsler evrimsel sürecin kıymetli bir modülü olarak kabul edilirler. Canlı olup olmadıkları ise tartışma konusudur. Zira genetik malzeme taşıyorlar, ürüyorlar ve doğal seçilime uğruyorlar; yani canlılar. Lakin canlı hücre olmadan yaşayamıyorlar ve hücre yapısına sahip değiller. Bu niçinle virüsler ‘hayatın kıyısındaki organizmalar’ ve ‘ kopyalanıcılar’ üzere farklı tariflere sahiptirler.
Virüsler yüz yıldan uzun mühlet evvel keşfedildi:
Fransız mikrobiyolog Charles Chamberland’ın 1884 yılında bakteriden küçük gözenekleri görmek için bir filtre icat etmesi daha sonrası 1892 yılında Rus biyolog Dmitriy İvanovskiy, tütün bitkisine bulaşan organizmaları bu filtre ile incelemeye başladı. Yayımladığı makalede bakteri olmadığını düşündüğü etkenlerden bahsetti. 1898 yılında Martinus Beijerinck’in tütün mozaik virüsünü keşfetmesi ile bir arada insanlık virüslerle tanışmış oldu.
O günden beri mikrobiyolojinin alt uzmanlık alanı olan viroloji, virüsler üzerinde çalışmalar yapıyor. Bugüne kadar milyonlarca farklı virüs çeşidi olduğu keşfedildi. İlginç olan ise bunların sırf 6 binden biraz fazlasını ayrıntılı olarak tanımlayabiliyoruz. Yani her geçen gün yeni bir virüsle tanışıp da onun ne olduğunu anlamıyor olmamız son derece olağan.
Bugüne kadar keşfedilen virüsler genelde iki biçime sahiptir, çubuk ve küre. Bakteriyofajl olarak isimlendirilen ve bakterileri enfekte eden virüsler ise eşsiz bir halde bir başa ve bir kuyruğa sahiptir. Biçiminden bağımsız olarak tüm virüsler bir protein dış kabuğundan oluşur ve DNA ya da RNA genetik gerecine sahip olur.
Peki bu minnacık virüsler nasıl çoğalır?
Bugüne kadar virüslerin çoğalmak için kullandığı iki farklı metot keşfedildi. Bunlar litik döngü ve lizojenik döngü olarak isimlendirilir. Kimi virüsler bunlardan birini, kimileri ise ikisini birden kullanarak çoğalır.
Litik döngüde virüs birinci vakit içinderda canlı konakçı hücreye bağlanır ve daha sonra kendi DNA’sını ona aktarır. Konağın hücresel metabolizmasını bulan DNA başlar protein oluşturmaya ve bunları kopyalamaya. Sayısı artan virüsler hücreyi modüller, dışarı çıkar ve yeni hücreler bularak döngüyü südürür.
Lizojenik döngüde de birinci vakit içinderda virüs canlı hücreye bağlanarak DNA’sını aktarır. sonrasındasında ise virüsün DNA’sı, konakçı hücrenin DNA’sına dahil olur. bu biçimdece konakçının hücreleri kopyalandıkça virüsün DNA’sı da kopyalanmış olur. En sonunda konakçı büsbütün virüs DNA’sı ile dolu hale gelir.
Çoğalan bu virüsler nasıl yayılır?
Hangi birini sayalım? örneğin bitkilerde bulunan virüsler yayılmak için yaprak bitlerini ve bitkinin kendi özsuyunu kullanarak böceklere geçer, oradan da başka bitkilere yayılır. Hayvanlarda bulunan virüsler kan emici böcekler tarafınca emilerek diyar diyar gezerler. Bu çeşit taşıyıcı haşeratlar vektör olarak isimlendirilir.
Hepimiz yakından tanıdığı grip virüsleri teneffüs yoluyla yayılırlar. Gastroenteritin üzere hastalıklara niye olan norovirüs ve rotavirüs temas yoluyla, su ile ve yiyecek ile bulaşır. AIDS hastalığına niye olan HIV üzere virüsler cinsel yolla ya da kan yoluyla bulaşırlar. Bakterinin sırtında seyahat edebilir, farklı canlılar içinde yayılabilir, yani bir virüs isterse her türlü yayılır.
Virüs kaynaklı hastalıklar nasıl tedavi edilir?
Alırım bir kutu antibiyotik geçer diyorsanız yanılıyorsunuz zira antibiyotik ilaçlar, bakteriyel enfeksiyon kaynaklı hastalıkların tedavisinde kullanılır. Viral enfeksiyonlarda antibiyotik içmekle bonibon yemek birebir tesire sahiptir. Bu niçinle viral enfeksiyonlar evvela aşılar yoluyla önlenmeye çalışılır. Birtakım antiviral ilaçlar da tedavi edici tesir gösterebilir. Kimi kuvvetli antiviral ilaçlar DNA sentezini durdurarak virüsün çoğalmasını maniler.
Virüsler bir gün epey işimize yarayacak:
Lanet olsun virüslere hepsinin kökünü kurutalım diye düşünmeyin zira onları tanıdıkça kendi lehimize kullanmaya başlıyoruz. Bilhassa gen tedavilerinde hayati kıymete sahiptirler. DNA’sını konakçı DNA’sına dahil eden virüsleri kullanarak faydalı genleri taşıyabiliriz. Dahası kanserli hücrelere virüs vererek onların yok edilmesini sağlayabiliriz. hemen çabucak kesin konuşmak için epeyce erken fakat yapılan çalışmalara bakacak olursak yakın gelecekte virüsler hayatımızı kurtarabilir.
İnsan bedeninde bir fazlaca hastalığa niye bulunmasına karşın hayatın temelini oluşturan virüsler nasıl çoğalır, nasıl ortaya çıktılar gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu mikro dünyanın kapılarını biraz aralamaya çalıştık. Canımızı alacak kadar kuvvetli bu minicik organizmalarla hayatımızı kurtaracak çalışmalar yapan bilim dünyasın hürmet duymamak elde değil.