arkamikontrolet
New member
Ayasofya, hem Hristiyanhem Müslüman toplumu için pek değerli kabul ediliyor. Ayasofya’nın eski ismi Kutsal Bilgelik Kilisesi olarak biliniyor. 1453 Fatih’in İstanbul’u fethi ötürüsıyla mescide çevrilen bu yapının 1500 yıllık tarihi pek ilgi cazip ve sarsıntılı geçiyor.
Şuan cami bulunmasına karşın Hristiyan turistler tarafınca da ağır ilgi görüyor, hatta dünyanın en epey ziyaret edilen müzelerinden biri olarak kabul edebiliriz.
ilk vakit içinderda; Ayasofya kim tarafınca, ne vakit yapıldı?
Günümüzde ki Ayasofya, Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafınca 4 yıl 10 ay gibi kısacık bir müddetde yaptırıldı. Ayasofya’yı, fizikçi ve matematikçi olan Anthemios ve geometri ve mekanik ustası olan İsodoros’a inşa ettirdiği biliniyor.
En başta bazilika planlı bir patrik katedrali olarak inşaatı tamamlanan Ayasofya, çabucak sonrasındasında 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafınca mescide çevrildi. çabucak sonrasındasında Ayasofya, Mustafa Kemal Atatürk ve bakanlık şurasının onayıyla müzeye çevrilmişti. 2020 yılında ise Recep Tayyip Erdoğan tarafınca yenidendan mescide çevirildi.
Peki Ayasofya’yı dünya tarihi için bu kadar değerli yapan ne?
Dünyanın 8. olağanüstüsü olarak gösterilen Ayasofya, niye dünya tarihi için bu kadar değerli? Aslında bu sorunun yanıtı, Ayasofya’nın yapımından günümüze kadar gelen tarihinde geçiyor.
916 yıl Bizans’ta kilise olan bu yapı Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettiğinde mescide çevrilip 482 yıl cami olarak kullanılıp 1935 yılından 2020 yılına kadar da müze olarak kullanıldı.
Çok fazla kültürün bir ortaya gelmesini sağlayan Ayasofya’yagünümüzde müslümanlar namaz kılabiliyorken görmek isteyen turistler de giriş yapabiliyor.
Ayasofya hakkında daha evvel duymadığınız bilgiler:
Ayasofya’nın birinci ismi Ayasofya değildi. Birinci açılışında Büyük Kilise manasına gelen (Megale Ekklesia) olarak isimlendirildi. Natürel, fetih gerçekleşince ismi Fatih Sultan Mehmet tarafınca Ayasofya olarak değiştirildi. Sanıldığı üzere bu ismin Sophia aldı bir azizeye dayandığı bilgisi yanlış olarak kabul ediliyor. Aya (kutsal) , sophos (bilgelik) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya Ayasofya ismi konuldu.
Tarihi yıkımlarla geçen Ayasofya 3 defa inşa edildi.
Ayasofya, tıpkı yer üstüne tam 3 kere inşa edildi. ilk vakit içinderda II. Konstantin tarafınca yaptırılan ahşap yapı, imalinden 40 yıl daha sonra, isyanlardan kaynaklı çıkan yangın sonucuyla harap oldu.
II. Theodosius, yinedan ahşap çatılı bir biçimde birebir yere inşa ettiriyor. 532 yılında bu yapı Justinianus zıddı çıkan Nika İsyanında isyancılar tarafınca yinedan mahvediliyor. Fakat Jüstinyen dersini almış olacak ki isyanın çabucak akabinde tam 5 yıl 10 ay müddette fazlaca görkemli ve beraberinde daha sağlam bir Ayasofya inşa ettiriyor.
Viking tarafınca yazılan yazı
9.yüzyıla ilişkin olduğu düşünülen bu yazı, Halvdan isimli viking kumandanının yazısı olduğu düşünülüyor. Vikingler her yeri yağmalayarak göç ediyordu. Ama Bizans’a bu gayeyle değil, barışcıl ve ticaret yapma hedefiyle uğraşmışlardı.
Halvdan, Pagan inancına sahip olduğu düşünülen bir komutandı. Ayasofya’dan etkilenip bir Hristiyan ayini yapılırken içeri giren Halvdan’ın Hristiyan olmadığı için bu yazıyı can badiresinden yazdığı düşünülüyor. Yazı Türkçe’ye çevrildiğinde ”Halvdan buradaydı.” olarak çevirebiliriz.
Mermer küpler
Sultan III. Murad devrinde Hellenistik Dönem’e ilişkin bu küpler, 1250 litre sıvı alabiliyordu ve alt kısımlarında bulunan musluklar yardımıyla kandillerde, bayram namazlarında şerbet dağıtılıyordu.
Minareler
Ayasofya, birinci inşa edildiğinde kilise olarak inşa edilmişdi, ötürüsıyla rastgele bir minareye sahip değildi. Fatih, Ayasofya’yı birinci mescide çevirdikten daha sonra, kubbelerin birinin üstüne ahşaptan bir minare yaptırıyor, haliyle bu minare günümüze ulaşmadı.
Günümüzde bulunan minareler, Edirne Selimiye Cami’nin minareleriyle epeyce misal olduğundan, tam olarak bilinmese de Mimar Sinan tarafınca yapıldığı düşünülüyor.
Dilek Sütunu
Bu sütun hakkında bir sürü efsane ve hurafe var. Bu taş vakit arasında insanlar içinde kutsallık kazandı ve bu olayın sebebinin bu sütuna yaslanan imparatorun, başının ağrısının geçme niçininin bu sütuna bağlamış olmasıydı. Vakit geçtikçe beşerler içinde bu sütuna inanış arttı. İnsanlar taşın yanına gidip taştan dilekler dilemeye başladı ve bu inanç hala günümüzde yaygın.
Kubbe
Ayasofya‘nın en büyük özelliklerinden biri mimarisi diyebiliriz. Bir kilise için fazla büyük gözükmesini sağlayan yapılardan biride ayasofyanın ihtişamlı kubbesi diyebiliriz. Bu kubbe 55 metre yüksekliğe ve 31 metre uzunluğa sahip pek büyük bir kubbe.
Mimarlar Ayasofya’nın inşası sırasında bina imalinde, mermer taş ve tuğla, kubbenin imalinde ise, sarsıntılarda kolay kolay yıkılmaması için Rodos toprağından özel olarak üretilen, yavaşça ve sağlam tuğlalar kullanılmış.
İmparatorlar Kapısı
Yalnızca imparatorlar tarafınca kullanıldığı için imparatorlar kapısı olarak isimlendirilen bu kapı, Ayasofya‘da ana yere girişi sağlıyor. Ayasofya’nın en büyük kapısı olan bu kapı, 7 metre yükseliğinde ve bronz çerçeveye sahip.
Bazı kaynaklarda bu kapının Nuh‘un gemisinin tahtalarından yapıldığı sav ediliyor. Üzerinde ki mozaik ise Ayasofya’daki birinci mozaik olarak biliniyor. Yakın vakitte bu kıymetli yapı tahrip edildiğinden dolayı gündeme gelmişti.
Apsis Mozaiği
Aslında Ayasofya’da şuan bulunduğundan daha fazla figürlü mozaik olduğu düşünülüyor. Ama İknoklazm Devri’nde bu cins görsel figürler pek epey kilisede yasaklandı ve kaldırıldı.
İkonoklazmı, bu cins görsel figürlerin dinden yasaklanmasını sağlayan ideoloji olarak isimlendirebiliriz. Bu periyot sonunda yenidendan kiliselere mozaikler eklendi ve Ayasofya’daki en görkemli ve büyük mozaiklerden biri olan Apsis Mozaiği yapıldı. Bu mozaikte; ortada Meryem, süslü bir taht üzerinde oturmuş, kucağında ise çocuk İsa’yı tutuyor.
Payandalar ve Mimar Sinan Ayasofya’yı nasıl ayakta tuttu?
Ayasofya’nın ihtişamlı kubbesinden bahsetmiştik. 55 metre olan bu kubbe büyüklüğü ve yükü sebebiyle oluşan dışa açılmalardan dolayı Osmanlı Dönemi‘nde dışardan kubbeyi sağlamlaştırmak gayesiyle müdahalelerde bulunuldu ancak kubbenin tartısını baskılayamadı. Bu sebeple hem Doğu Romalılar tıpkı vakitte Osmanlı, kubbenin etrafına payandalar yaparak oluşabilcek yıkımlara karşı tedbir almaya çalıştılar.
Her ne kadar tedbir alınmaya çalışılsa da, Ayasofya’nın ihtişamlı kubbesinin yıkılması an sorunuydu. Mimar Sinan kubbeyi taşıyan payeler ve yan duvarlar içindeki boşluğa kemerler ekledi ve ağır kiriçlerle yapıyı destekleyerek bu sorunu çözdü.
Ayasofya‘nın dünya tarihi ve bizim tarihimiz için pek değerli olduğu aşikar. Bu da onun tarihinde zımnî diyebiliriz. Bugün tarihi açıdan sarsıntılı, yapı ve mimari olarak epey değerli bir yapı olan Ayasofya’dan bahsettik, pekala siz Ayasofya’nın tarihi ve mimarisi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Şuan cami bulunmasına karşın Hristiyan turistler tarafınca da ağır ilgi görüyor, hatta dünyanın en epey ziyaret edilen müzelerinden biri olarak kabul edebiliriz.
ilk vakit içinderda; Ayasofya kim tarafınca, ne vakit yapıldı?
Günümüzde ki Ayasofya, Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafınca 4 yıl 10 ay gibi kısacık bir müddetde yaptırıldı. Ayasofya’yı, fizikçi ve matematikçi olan Anthemios ve geometri ve mekanik ustası olan İsodoros’a inşa ettirdiği biliniyor.
En başta bazilika planlı bir patrik katedrali olarak inşaatı tamamlanan Ayasofya, çabucak sonrasındasında 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafınca mescide çevrildi. çabucak sonrasındasında Ayasofya, Mustafa Kemal Atatürk ve bakanlık şurasının onayıyla müzeye çevrilmişti. 2020 yılında ise Recep Tayyip Erdoğan tarafınca yenidendan mescide çevirildi.
Peki Ayasofya’yı dünya tarihi için bu kadar değerli yapan ne?
Dünyanın 8. olağanüstüsü olarak gösterilen Ayasofya, niye dünya tarihi için bu kadar değerli? Aslında bu sorunun yanıtı, Ayasofya’nın yapımından günümüze kadar gelen tarihinde geçiyor.
916 yıl Bizans’ta kilise olan bu yapı Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettiğinde mescide çevrilip 482 yıl cami olarak kullanılıp 1935 yılından 2020 yılına kadar da müze olarak kullanıldı.
Çok fazla kültürün bir ortaya gelmesini sağlayan Ayasofya’yagünümüzde müslümanlar namaz kılabiliyorken görmek isteyen turistler de giriş yapabiliyor.
Ayasofya hakkında daha evvel duymadığınız bilgiler:
- Ayasofya’nın anlamı
- Üç defa inşa edildi
- Viking yazısı
- Mermer küpler
- Minarelerin hikayesi
- Dilek sütunu
- Kubbe
- İmparatorlar Kapısı
- Apsis mozaiği
- Payandalar ve Mimar Sinan Ayasofya’yı nasıl ayakta tuttu?
Ayasofya’nın birinci ismi Ayasofya değildi. Birinci açılışında Büyük Kilise manasına gelen (Megale Ekklesia) olarak isimlendirildi. Natürel, fetih gerçekleşince ismi Fatih Sultan Mehmet tarafınca Ayasofya olarak değiştirildi. Sanıldığı üzere bu ismin Sophia aldı bir azizeye dayandığı bilgisi yanlış olarak kabul ediliyor. Aya (kutsal) , sophos (bilgelik) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya Ayasofya ismi konuldu.
Tarihi yıkımlarla geçen Ayasofya 3 defa inşa edildi.
Ayasofya, tıpkı yer üstüne tam 3 kere inşa edildi. ilk vakit içinderda II. Konstantin tarafınca yaptırılan ahşap yapı, imalinden 40 yıl daha sonra, isyanlardan kaynaklı çıkan yangın sonucuyla harap oldu.
II. Theodosius, yinedan ahşap çatılı bir biçimde birebir yere inşa ettiriyor. 532 yılında bu yapı Justinianus zıddı çıkan Nika İsyanında isyancılar tarafınca yinedan mahvediliyor. Fakat Jüstinyen dersini almış olacak ki isyanın çabucak akabinde tam 5 yıl 10 ay müddette fazlaca görkemli ve beraberinde daha sağlam bir Ayasofya inşa ettiriyor.
Viking tarafınca yazılan yazı
9.yüzyıla ilişkin olduğu düşünülen bu yazı, Halvdan isimli viking kumandanının yazısı olduğu düşünülüyor. Vikingler her yeri yağmalayarak göç ediyordu. Ama Bizans’a bu gayeyle değil, barışcıl ve ticaret yapma hedefiyle uğraşmışlardı.
Halvdan, Pagan inancına sahip olduğu düşünülen bir komutandı. Ayasofya’dan etkilenip bir Hristiyan ayini yapılırken içeri giren Halvdan’ın Hristiyan olmadığı için bu yazıyı can badiresinden yazdığı düşünülüyor. Yazı Türkçe’ye çevrildiğinde ”Halvdan buradaydı.” olarak çevirebiliriz.
Mermer küpler
Sultan III. Murad devrinde Hellenistik Dönem’e ilişkin bu küpler, 1250 litre sıvı alabiliyordu ve alt kısımlarında bulunan musluklar yardımıyla kandillerde, bayram namazlarında şerbet dağıtılıyordu.
Minareler
Ayasofya, birinci inşa edildiğinde kilise olarak inşa edilmişdi, ötürüsıyla rastgele bir minareye sahip değildi. Fatih, Ayasofya’yı birinci mescide çevirdikten daha sonra, kubbelerin birinin üstüne ahşaptan bir minare yaptırıyor, haliyle bu minare günümüze ulaşmadı.
Günümüzde bulunan minareler, Edirne Selimiye Cami’nin minareleriyle epeyce misal olduğundan, tam olarak bilinmese de Mimar Sinan tarafınca yapıldığı düşünülüyor.
Dilek Sütunu
Bu sütun hakkında bir sürü efsane ve hurafe var. Bu taş vakit arasında insanlar içinde kutsallık kazandı ve bu olayın sebebinin bu sütuna yaslanan imparatorun, başının ağrısının geçme niçininin bu sütuna bağlamış olmasıydı. Vakit geçtikçe beşerler içinde bu sütuna inanış arttı. İnsanlar taşın yanına gidip taştan dilekler dilemeye başladı ve bu inanç hala günümüzde yaygın.
Kubbe
Ayasofya‘nın en büyük özelliklerinden biri mimarisi diyebiliriz. Bir kilise için fazla büyük gözükmesini sağlayan yapılardan biride ayasofyanın ihtişamlı kubbesi diyebiliriz. Bu kubbe 55 metre yüksekliğe ve 31 metre uzunluğa sahip pek büyük bir kubbe.
Mimarlar Ayasofya’nın inşası sırasında bina imalinde, mermer taş ve tuğla, kubbenin imalinde ise, sarsıntılarda kolay kolay yıkılmaması için Rodos toprağından özel olarak üretilen, yavaşça ve sağlam tuğlalar kullanılmış.
İmparatorlar Kapısı
Yalnızca imparatorlar tarafınca kullanıldığı için imparatorlar kapısı olarak isimlendirilen bu kapı, Ayasofya‘da ana yere girişi sağlıyor. Ayasofya’nın en büyük kapısı olan bu kapı, 7 metre yükseliğinde ve bronz çerçeveye sahip.
Bazı kaynaklarda bu kapının Nuh‘un gemisinin tahtalarından yapıldığı sav ediliyor. Üzerinde ki mozaik ise Ayasofya’daki birinci mozaik olarak biliniyor. Yakın vakitte bu kıymetli yapı tahrip edildiğinden dolayı gündeme gelmişti.
Apsis Mozaiği
Aslında Ayasofya’da şuan bulunduğundan daha fazla figürlü mozaik olduğu düşünülüyor. Ama İknoklazm Devri’nde bu cins görsel figürler pek epey kilisede yasaklandı ve kaldırıldı.
İkonoklazmı, bu cins görsel figürlerin dinden yasaklanmasını sağlayan ideoloji olarak isimlendirebiliriz. Bu periyot sonunda yenidendan kiliselere mozaikler eklendi ve Ayasofya’daki en görkemli ve büyük mozaiklerden biri olan Apsis Mozaiği yapıldı. Bu mozaikte; ortada Meryem, süslü bir taht üzerinde oturmuş, kucağında ise çocuk İsa’yı tutuyor.
Payandalar ve Mimar Sinan Ayasofya’yı nasıl ayakta tuttu?
Ayasofya’nın ihtişamlı kubbesinden bahsetmiştik. 55 metre olan bu kubbe büyüklüğü ve yükü sebebiyle oluşan dışa açılmalardan dolayı Osmanlı Dönemi‘nde dışardan kubbeyi sağlamlaştırmak gayesiyle müdahalelerde bulunuldu ancak kubbenin tartısını baskılayamadı. Bu sebeple hem Doğu Romalılar tıpkı vakitte Osmanlı, kubbenin etrafına payandalar yaparak oluşabilcek yıkımlara karşı tedbir almaya çalıştılar.
Her ne kadar tedbir alınmaya çalışılsa da, Ayasofya’nın ihtişamlı kubbesinin yıkılması an sorunuydu. Mimar Sinan kubbeyi taşıyan payeler ve yan duvarlar içindeki boşluğa kemerler ekledi ve ağır kiriçlerle yapıyı destekleyerek bu sorunu çözdü.
Ayasofya‘nın dünya tarihi ve bizim tarihimiz için pek değerli olduğu aşikar. Bu da onun tarihinde zımnî diyebiliriz. Bugün tarihi açıdan sarsıntılı, yapı ve mimari olarak epey değerli bir yapı olan Ayasofya’dan bahsettik, pekala siz Ayasofya’nın tarihi ve mimarisi hakkında ne düşünüyorsunuz?