arkamikontrolet
New member
Geçmişten günümüze insanların kendi ortasında ayrıştığı sayısız durum gördük. Bunlar din ve ideoloji üzere alanlardan cinsiyet ayrımına kadar çok geniş bir alanı kapsıyor. Bu mevzuların içinde, tesirini hâlâ sürdürdüğünü gördüğümüz, beyaz cilt renginin siyah olana üstünlüğü tartışması bulunuyor.
Dışarıdan bakınca bile ırkçılığın ne kadar insanlık dışı bir durum olduğu anlaşılabiliyor ancak hâliyle, buna maruz kalmadan tam olarak nasıl bir şey olduğunu bilmek güç. Buradan yola çıkan ve vaktinde ilkokul öğretmenliği yapan Jane Elliott da öğrencilerine ırkçılığın nasıl sonuçlar ortaya koyabildiğini göstermek için bölünmüş sınıf deneyini gerçekleştirdi. Gelin bilgilerina bir arada bakalım.
Deneyin ortaya çıkmasına Martin Luther King Jr. suikastı niye oldu:
Martin Luther King Jr. dünya genelinde barışı ve ırkların eşitliğini savunuyordu. Bilhassa 1900’lü yılların ortaları ve sonlarından bahsetmiş olduğumiz için bu vakit içinderın ırkçılık üzere mevzuların en şiddetli olduğu periyotlardan olduğunu bilmekte yarar var. King, 4 Nisan 1968 tarihinde suikaste uğradı.
Bundan daha sonraki gün ise ilkokul öğretmeni Jane Elliott okula gidecek ve öğrencilerin sorularıyla karşı karşıya kalacaktı. Ek olarak belli tarihî figürlerin işlendiği ve her ay ortalarından birinin kahraman ilan edildiği bir sınıftan bahsediyoruz, ki o ayın kahramanı suikaste uğrayan King’in ta kendisiydi.
Elliott, hem King’in vefatına dair gelecek sorulara nasıl karşılık vereceğini birebir vakitte ırkçılığın ne kadar berbat olabileceğini göstermek istiyordu:
Sonraki gün derse gitti ve tam da beklediği üzere King’in vefatına dair sorular almaya başladı. Bu soruları cevaplamanın daha da ötesine geçerek daha tesirli bir tahlil sunmak isteyen Elliott, buradan daha sonra denebir daha geçti.
Lakin eğitim verdiği okul, siyahilerin pek ağır olmadığı Iowa eyaletindeydi. Yani ayrımcılığın tesirini göstermek için öteki bir farklılık bulmak gerekecekti:
Bunun kararında beyaz cilt renkli öğrencilerden oluşan sınıfı kahverengi ve mavi renkli gözlüler olarak iki kümeye ayıran Elliott, birinci gün ortalarında hangi farklılıkların olduğunu deklare etti. Bu açıklamalara nazaran mavi gözlü öğrenciler, kahverengi gözlü olanlardan daha pak, daha başarılı ve her alanda daha üst düzeydeydi.
elbette buna kimi öğrencilerden yansılar geldi ama öğretmen, bunun bilimsel (!) gerçekler olduğunu söyleyerek işin ortasından çıkabildi. Bu farkları daha da hissedilebilir kılmak ismine Elliott, teneffüs mühletini mavi gözlüler için 5 dakika daha uzun hâle getirdi. Buna ek olarak mavi gözlülere yemek sırasında öncelik tanındı.
Daha evvel bu biçimde bir şeyden haberleri olmamasına karşın mavi gözlü öğrenciler, kısa müddette başkalarından üstün oldukları fikrini benimseyip onlardan uzaklaştı. Bu noktada birtakım öğrenciler içinde hengameler bile meydana geldi.
Günün sonunda bir de imtihan yapıldı. Bu imtihanın neticelerina bakıldığında ise el üstünde tutulan mavi gözlülerin düzgün notlar aldığı, kahverengi gözlü olanların ise düşük düzeylerde kaldığı görüldü. Akabinde birinci gün bu türlü kapandı.
İkinci gün işler bilakis dönüyor:
Deneyin ikinci kısmına geçen Elliott bir süre daha sonra bir daha öğrencileriyle karşı karşıya geldi. Evvelki günün tesiriyle mavi gözlülerin özgüveni fark edilebiliyordu. Ama o, onlarla konuşması gereken bir sorun olduğunu, üstün olan tarafın aslında kahverengi gözlüler olduğunu ve bu bağlamda bir kusur yaptığını söylemiş oldu.
Bunun akabinde mavi gözlülere verilen tüm ayrıcalıklar kahverengi gözlü olan çocuklara aktarıldı.
Pekala bir fark gözlemlendi mi?
Katiyen. Birinci gün mavi gözlü olanların kahverengi gözlü olanlara berbat gözle baktığını ve kendilerini onlardan üstün gördüklerini söylemiştik. Ancak ayrıcalıklar kahverengi gözlü olanlara verildiğinde bu kadar acımasız olmadıkları gözlemlendi. Bunun niçiniyse onların, bu kadar bir ayrımcılığa maruz kalmanın nasıl bir şey olduğunu biliyor olmalarıydı.
Bundan daha sonra bunun yalnızca bir deney olduğu öğrencilere anlatıldı ve çabucak sonrasında iki küme da birbirine sarıldı.
Deneyin gerçekleştirildiği 1968 yılından bu günlere kadar rastgele bir ilerleme oldu mu?
Elliott, okul hudutlarını aşan bu deneyini farklı yerlerde farklı kümelerle da gerçekleştirdi. 2002’de verdiği bir röportajda üzücü bir biçimde, 1968 yılında ABD’deki çocuklardan aldığı sonuçlarla 2002’de, İskoçya ve Avustralya’daki yetişkinlerden aldığı sonuçların birebir olduğunu söylemiş oldu.
“Kırılgan egoları hakkında hayli endişelendiğimiz beyaz çocuklar, bu kurmaca ayrımcılığa yalnızca bir günlüğüne, hatta birkaç saatliğine maruz kaldılar. Siyahiler hayatlarının her gününü bu türlü geçiriyor”
Elliott, kabaca özetlediğimiz bu yanıtı, katıldığı bir programda aldığı bir soruya verdi. Kelam konusu soruda çocuklara ne cüretle bu biçimde bir deney yaptığı, siyahi çocukların bu biçim bir davranışa alışık olduğu lakin beyaz çocukların bunu hiç bir biçimde anlamayacağı söylenmişti.
Kelam konusu deney iddia edilebileceği üzere bu biçimdelar Elliott’a pek de düzgün bir geri dönüş sağlamadı. Ama ortadan geçen vakitte bu deney, birfazlaca farklı çalışmanın esin kaynağı oldu ve Elliott’ın sesini duyurdu.
Kaynaklar: Front Line, Smithsonian Erbey Psikoloji, Gelişim Gelecek, Medium
Dışarıdan bakınca bile ırkçılığın ne kadar insanlık dışı bir durum olduğu anlaşılabiliyor ancak hâliyle, buna maruz kalmadan tam olarak nasıl bir şey olduğunu bilmek güç. Buradan yola çıkan ve vaktinde ilkokul öğretmenliği yapan Jane Elliott da öğrencilerine ırkçılığın nasıl sonuçlar ortaya koyabildiğini göstermek için bölünmüş sınıf deneyini gerçekleştirdi. Gelin bilgilerina bir arada bakalım.
Deneyin ortaya çıkmasına Martin Luther King Jr. suikastı niye oldu:
Martin Luther King Jr. dünya genelinde barışı ve ırkların eşitliğini savunuyordu. Bilhassa 1900’lü yılların ortaları ve sonlarından bahsetmiş olduğumiz için bu vakit içinderın ırkçılık üzere mevzuların en şiddetli olduğu periyotlardan olduğunu bilmekte yarar var. King, 4 Nisan 1968 tarihinde suikaste uğradı.
Bundan daha sonraki gün ise ilkokul öğretmeni Jane Elliott okula gidecek ve öğrencilerin sorularıyla karşı karşıya kalacaktı. Ek olarak belli tarihî figürlerin işlendiği ve her ay ortalarından birinin kahraman ilan edildiği bir sınıftan bahsediyoruz, ki o ayın kahramanı suikaste uğrayan King’in ta kendisiydi.
Elliott, hem King’in vefatına dair gelecek sorulara nasıl karşılık vereceğini birebir vakitte ırkçılığın ne kadar berbat olabileceğini göstermek istiyordu:
Sonraki gün derse gitti ve tam da beklediği üzere King’in vefatına dair sorular almaya başladı. Bu soruları cevaplamanın daha da ötesine geçerek daha tesirli bir tahlil sunmak isteyen Elliott, buradan daha sonra denebir daha geçti.
Lakin eğitim verdiği okul, siyahilerin pek ağır olmadığı Iowa eyaletindeydi. Yani ayrımcılığın tesirini göstermek için öteki bir farklılık bulmak gerekecekti:
Bunun kararında beyaz cilt renkli öğrencilerden oluşan sınıfı kahverengi ve mavi renkli gözlüler olarak iki kümeye ayıran Elliott, birinci gün ortalarında hangi farklılıkların olduğunu deklare etti. Bu açıklamalara nazaran mavi gözlü öğrenciler, kahverengi gözlü olanlardan daha pak, daha başarılı ve her alanda daha üst düzeydeydi.
elbette buna kimi öğrencilerden yansılar geldi ama öğretmen, bunun bilimsel (!) gerçekler olduğunu söyleyerek işin ortasından çıkabildi. Bu farkları daha da hissedilebilir kılmak ismine Elliott, teneffüs mühletini mavi gözlüler için 5 dakika daha uzun hâle getirdi. Buna ek olarak mavi gözlülere yemek sırasında öncelik tanındı.
Daha evvel bu biçimde bir şeyden haberleri olmamasına karşın mavi gözlü öğrenciler, kısa müddette başkalarından üstün oldukları fikrini benimseyip onlardan uzaklaştı. Bu noktada birtakım öğrenciler içinde hengameler bile meydana geldi.
Günün sonunda bir de imtihan yapıldı. Bu imtihanın neticelerina bakıldığında ise el üstünde tutulan mavi gözlülerin düzgün notlar aldığı, kahverengi gözlü olanların ise düşük düzeylerde kaldığı görüldü. Akabinde birinci gün bu türlü kapandı.
İkinci gün işler bilakis dönüyor:
Deneyin ikinci kısmına geçen Elliott bir süre daha sonra bir daha öğrencileriyle karşı karşıya geldi. Evvelki günün tesiriyle mavi gözlülerin özgüveni fark edilebiliyordu. Ama o, onlarla konuşması gereken bir sorun olduğunu, üstün olan tarafın aslında kahverengi gözlüler olduğunu ve bu bağlamda bir kusur yaptığını söylemiş oldu.
Bunun akabinde mavi gözlülere verilen tüm ayrıcalıklar kahverengi gözlü olan çocuklara aktarıldı.
Pekala bir fark gözlemlendi mi?
Katiyen. Birinci gün mavi gözlü olanların kahverengi gözlü olanlara berbat gözle baktığını ve kendilerini onlardan üstün gördüklerini söylemiştik. Ancak ayrıcalıklar kahverengi gözlü olanlara verildiğinde bu kadar acımasız olmadıkları gözlemlendi. Bunun niçiniyse onların, bu kadar bir ayrımcılığa maruz kalmanın nasıl bir şey olduğunu biliyor olmalarıydı.
Bundan daha sonra bunun yalnızca bir deney olduğu öğrencilere anlatıldı ve çabucak sonrasında iki küme da birbirine sarıldı.
Deneyin gerçekleştirildiği 1968 yılından bu günlere kadar rastgele bir ilerleme oldu mu?
Elliott, okul hudutlarını aşan bu deneyini farklı yerlerde farklı kümelerle da gerçekleştirdi. 2002’de verdiği bir röportajda üzücü bir biçimde, 1968 yılında ABD’deki çocuklardan aldığı sonuçlarla 2002’de, İskoçya ve Avustralya’daki yetişkinlerden aldığı sonuçların birebir olduğunu söylemiş oldu.
“Kırılgan egoları hakkında hayli endişelendiğimiz beyaz çocuklar, bu kurmaca ayrımcılığa yalnızca bir günlüğüne, hatta birkaç saatliğine maruz kaldılar. Siyahiler hayatlarının her gününü bu türlü geçiriyor”
Elliott, kabaca özetlediğimiz bu yanıtı, katıldığı bir programda aldığı bir soruya verdi. Kelam konusu soruda çocuklara ne cüretle bu biçimde bir deney yaptığı, siyahi çocukların bu biçim bir davranışa alışık olduğu lakin beyaz çocukların bunu hiç bir biçimde anlamayacağı söylenmişti.
Kelam konusu deney iddia edilebileceği üzere bu biçimdelar Elliott’a pek de düzgün bir geri dönüş sağlamadı. Ama ortadan geçen vakitte bu deney, birfazlaca farklı çalışmanın esin kaynağı oldu ve Elliott’ın sesini duyurdu.
Kaynaklar: Front Line, Smithsonian Erbey Psikoloji, Gelişim Gelecek, Medium