arkamikontrolet
New member
Günümüzde yüzlerce kişinin, kendilerini görmek uğruna saatlerce sıra beklediği epeyce sayıda tablo bulunuyor. Bu eserler medyada kendilerine hayli fazla yer buldukları için de aşağı üst herkes, onlara aşina. Lakin bunlardan fazlaca azımız, yapıtların gerisinde gelişen ve adeta tamamlayıcı niteliği olan yaşanmışlıklara hâkimiz.
Bu eksiği giderebilmek ismine, ünlü çizimlerin bilgilerinı ve öykülerini sizlere aktarıyoruz. Daha evvel internetin her köşesinde rastladığımız Kanagawa Dalgası’nın ve Christina’nın Dünyası’nın bilgilerinı sizlere anlatmıştık. Şimdiyse Çığlık tablosuna bakıyoruz.
Ağzı açık olan bir karakteri barındıran ve Çığlık ismiyle anılan bu yapıtta, işler göründüğünden farklı
Çünkü burada bize bakan figür, kahrolmuş bir biçimde çığlık atmıyor. Tersine, öbür bir çığlık duyuyor ve buna karşı kulaklarını kapatarak kendini korumaya çalışıyor.
Bunun desteğine birazdan geçeceğiz lakin evvela Edvard Munch tarafınca oluşturulan yapıtın bilgilerina göz atalım.
sıradançe 3 element var karşımızda
Bunları gökyüzü, fiyort ve köprü olarak gösterebiliriz. Köprünün en azından art taraflarında gerçekçi bir görüntü bulunurken tablonun geri kalanının gerçek dışı öğelerle dolu olduğunu görüyoruz.
Gökyüzünde kırmızı, turuncu, mavi ve sarıların birbirine girmesi dikkat çekiyor. Fiyortta ise dikkatli bakıldığında geride gemiler görülebiliyor.
Köprüde ise direkt bize bakan ve biçimi adeta bükülerek art plana karışmış olan ana karakter ve art planda ana karakterimizden pek de haberi yokmuş üzere görünen iki figür var.
Ayrıca bu yapıtın köşesinde, gizemi yıllar daha sonra çözülen bir yazı da var
Söz konusu ifadeyi başta Munch’u sevmeyen birinin yazdığı düşünülüyordu. Lakin bir süre daha sonra bunu yazanın Munch’un kendisi olduğu ortaya çıktı.
Bunun kararında sanatkarın da bu biçimde ironik bir ifadeyi resme eklediği düşünülüyor. Zira mental sorunlar, Munch’un adeta kabusuydu ve bu çeşit damgalar da kendisini üzmüyor değildi.
Ama daha sonrasında bunu kucakladı diyebiliriz
Munch, 1863 yılında Norveç’te doğdu. 1800’ler ve 1900’lerde hayat, değişen teknolojinin inanılmaz süratli gelişimi yüzünden güçlü ve yoksul ayrımını derinleştiriyordu.
Bu bağlamda zenginler servetine servet katarken fakirler, yalnızca tutunacak bir şey arıyorlardı ve bu bağlamda hayat, nüfusun büyük çoğunluğu için fazlaca zordu.
Fakat Munch’un baş etmesi gereken çok daha büyük meseleleri vardı
Maalesef verem yüzünden Munch da sevdiklerini erken yaşta kaybetti. 5 yaşındayken annesi, 14 yaşındayken de kız kardeşi hayata gözlerini yumdu.
yaşamın suratına yetişmenin aslına bakarsan insanı zorladığı periyotta bir de bunlarla baş etmesi gerekti
Babası demişken…
Bunun yanında aile üyelerinin başına gelenleri de bu üzere günahlara karşılık verilen cezalar olarak nitelendiriyordu.
elbet birinin çıkıp, çok karmaşa ortasında büyüyen Munch’a bir yol göstermesi gerekecekti
aslına bakarsanız bunun dışında de bir aktivisttir kendisi. Dahil olduğu kümenin maksadıysa kabaca, vaktin burjuvasına sanatında ortasında bulunduğu biroldukca alanda “çıkarın şu at gözlüklerini” demekti.
Bu noktadan daha sonra sanatkarın sert fırça darbeleri ve ağır his transferi, vaktin varlıklı bölümü tarafınca sertçe eleştirilmişti. Ancak Munch, bu yoldan devam etti.
Birtakım iniş çıkışların akabinde artık yolumuz Çığlık yapıtıyla kesişiyor
Fransa dışında Almanya’da da mesleğini etkileyen kıymetli tenkitler aldı.
Çığlık tablosunun da ortasında bulunduğu The Frieze of Life koleksiyonunu burada, yani Fransa’da oluşturdu
Bu koleksiyonda aşk, endişe ve mevt üzere temalar anlatılıyor. Koleksiyondaki yapıtlarda yaşanmışlığı da nazaranbiliyorsunuz.
Çığlık da yaşanmış olayları anlatan bu yapıtlardan yalnızca biri
Munch ‘Çığlık’ yapıtını 1893 yılında ortaya çıkardı. Günlüğündeki 22 Ocak 1892 tarihindeki şu yazıya kulak verince başımızda her şey netleşecek:
“Güneş batarken iki arkadaşımla yolda yürüyordum. Bir anda gökyüzü kan kırmızısına büründü. Arkadaşlarım yürümeye devam etti, ben ise telaşla orada kalakaldım ve güya tabiatın ortasından güçlü, sonu gelmez bir çığlık geçiyormuş üzere hissettim”
Bu çığlığın ne kadar doğru olup olmadığını bilemeyeceğiz ama Munch’u derin biçimde etkilediği ortada.
Günlükten alınan bu kısım sebebiyle de ortadaki figürün, Munch’u temsil ettiğine inanılıyor
Peki niye direkt kendini değil de bu biçimdesine düz bir karakteri çizdi?
Bunun için ortak bir doğruya varılmış değil ama büyük çoğunluğun katıldığı (ve şahsi olarak benim de katıldığım) bir fikir bulunuyor.
Bu fikre nazaran Munch, cinsiyet belirtisi göstermeyen ve biroldukca ayırt edici insan özelliğinden mahrum bu karakteri, tasa üzere hislerin yalnızca kendine yahut belirli bir kümeye ilişkin olmadığını, her yerden insanın bununla karşı karşıya kalabileceğini göstermek için kullandı.
Yani tasa, baskı, kaygı ve sevgi üzere hislerin kozmikliğini gösterebilmek ismine bu biçimde bir karakter seçimi yaptı da diyebiliriz. elbette farklı çıkarımlar yapılabilir.
Çünkü hepimiz, vakit fark etmeksizin kalabalığın ortasında de yalnız hissedebiliriz. Bu yalnızlık hissi farklı hislerle birleştiğinde ise, zihinde Munch’un yapıtlarında olduğu üzere bir yabancılaşma durumu gerçekleşir.
Yani zihnimiz, etrafımızdaki insanlardan ayrışır ve çevremize karışır. Çığlık’taki ana karakterin başına dikkatli bakarsanız akıntıya yanlışsız bir istikamet izlediğini ve bunun gökyüzüne kadar gittiğini fark edebilirsiniz. Tıpkı bahsetmiş olduğumiz durumda olduğu üzere.
Eser ve sanatçı hakkında birkaç değişik bilgi:
Bu eksiği giderebilmek ismine, ünlü çizimlerin bilgilerinı ve öykülerini sizlere aktarıyoruz. Daha evvel internetin her köşesinde rastladığımız Kanagawa Dalgası’nın ve Christina’nın Dünyası’nın bilgilerinı sizlere anlatmıştık. Şimdiyse Çığlık tablosuna bakıyoruz.
Ağzı açık olan bir karakteri barındıran ve Çığlık ismiyle anılan bu yapıtta, işler göründüğünden farklı
Çünkü burada bize bakan figür, kahrolmuş bir biçimde çığlık atmıyor. Tersine, öbür bir çığlık duyuyor ve buna karşı kulaklarını kapatarak kendini korumaya çalışıyor.
Bunun desteğine birazdan geçeceğiz lakin evvela Edvard Munch tarafınca oluşturulan yapıtın bilgilerina göz atalım.
sıradançe 3 element var karşımızda
Bunları gökyüzü, fiyort ve köprü olarak gösterebiliriz. Köprünün en azından art taraflarında gerçekçi bir görüntü bulunurken tablonun geri kalanının gerçek dışı öğelerle dolu olduğunu görüyoruz.
Gökyüzünde kırmızı, turuncu, mavi ve sarıların birbirine girmesi dikkat çekiyor. Fiyortta ise dikkatli bakıldığında geride gemiler görülebiliyor.
Köprüde ise direkt bize bakan ve biçimi adeta bükülerek art plana karışmış olan ana karakter ve art planda ana karakterimizden pek de haberi yokmuş üzere görünen iki figür var.
Ayrıca bu yapıtın köşesinde, gizemi yıllar daha sonra çözülen bir yazı da var
- Eserde gizlenen yazının kızılötesi kamerayla görünümü
Söz konusu ifadeyi başta Munch’u sevmeyen birinin yazdığı düşünülüyordu. Lakin bir süre daha sonra bunu yazanın Munch’un kendisi olduğu ortaya çıktı.
- Edvard Munch
Bunun kararında sanatkarın da bu biçimde ironik bir ifadeyi resme eklediği düşünülüyor. Zira mental sorunlar, Munch’un adeta kabusuydu ve bu çeşit damgalar da kendisini üzmüyor değildi.
Ama daha sonrasında bunu kucakladı diyebiliriz
- Edvard Munch
Munch, 1863 yılında Norveç’te doğdu. 1800’ler ve 1900’lerde hayat, değişen teknolojinin inanılmaz süratli gelişimi yüzünden güçlü ve yoksul ayrımını derinleştiriyordu.
Bu bağlamda zenginler servetine servet katarken fakirler, yalnızca tutunacak bir şey arıyorlardı ve bu bağlamda hayat, nüfusun büyük çoğunluğu için fazlaca zordu.
Fakat Munch’un baş etmesi gereken çok daha büyük meseleleri vardı
- Edvard Munch
Maalesef verem yüzünden Munch da sevdiklerini erken yaşta kaybetti. 5 yaşındayken annesi, 14 yaşındayken de kız kardeşi hayata gözlerini yumdu.
- Munch’un verem yüzünden ölen kardeşi Sophie’yi anlatan The Sick Child (Hasta Çocuk) çizimi
yaşamın suratına yetişmenin aslına bakarsan insanı zorladığı periyotta bir de bunlarla baş etmesi gerekti
- Christian Munch on the Couch (Christian Munch koltukta)
Babası demişken…
- Munch’un babazını çizdiği yapıtı (Christian Munch with a Pipe)
Bunun yanında aile üyelerinin başına gelenleri de bu üzere günahlara karşılık verilen cezalar olarak nitelendiriyordu.
elbet birinin çıkıp, çok karmaşa ortasında büyüyen Munch’a bir yol göstermesi gerekecekti
- Hans Jæger
aslına bakarsanız bunun dışında de bir aktivisttir kendisi. Dahil olduğu kümenin maksadıysa kabaca, vaktin burjuvasına sanatında ortasında bulunduğu biroldukca alanda “çıkarın şu at gözlüklerini” demekti.
Bu noktadan daha sonra sanatkarın sert fırça darbeleri ve ağır his transferi, vaktin varlıklı bölümü tarafınca sertçe eleştirilmişti. Ancak Munch, bu yoldan devam etti.
Birtakım iniş çıkışların akabinde artık yolumuz Çığlık yapıtıyla kesişiyor
- Starry Night (Vincent Van Gogh)
Fransa dışında Almanya’da da mesleğini etkileyen kıymetli tenkitler aldı.
Çığlık tablosunun da ortasında bulunduğu The Frieze of Life koleksiyonunu burada, yani Fransa’da oluşturdu
- Melancholy (The Frieze of Life koleksiyonundan)
Bu koleksiyonda aşk, endişe ve mevt üzere temalar anlatılıyor. Koleksiyondaki yapıtlarda yaşanmışlığı da nazaranbiliyorsunuz.
Çığlık da yaşanmış olayları anlatan bu yapıtlardan yalnızca biri
Munch ‘Çığlık’ yapıtını 1893 yılında ortaya çıkardı. Günlüğündeki 22 Ocak 1892 tarihindeki şu yazıya kulak verince başımızda her şey netleşecek:
“Güneş batarken iki arkadaşımla yolda yürüyordum. Bir anda gökyüzü kan kırmızısına büründü. Arkadaşlarım yürümeye devam etti, ben ise telaşla orada kalakaldım ve güya tabiatın ortasından güçlü, sonu gelmez bir çığlık geçiyormuş üzere hissettim”
Bu çığlığın ne kadar doğru olup olmadığını bilemeyeceğiz ama Munch’u derin biçimde etkilediği ortada.
Günlükten alınan bu kısım sebebiyle de ortadaki figürün, Munch’u temsil ettiğine inanılıyor
Peki niye direkt kendini değil de bu biçimdesine düz bir karakteri çizdi?
Bunun için ortak bir doğruya varılmış değil ama büyük çoğunluğun katıldığı (ve şahsi olarak benim de katıldığım) bir fikir bulunuyor.
Bu fikre nazaran Munch, cinsiyet belirtisi göstermeyen ve biroldukca ayırt edici insan özelliğinden mahrum bu karakteri, tasa üzere hislerin yalnızca kendine yahut belirli bir kümeye ilişkin olmadığını, her yerden insanın bununla karşı karşıya kalabileceğini göstermek için kullandı.
Yani tasa, baskı, kaygı ve sevgi üzere hislerin kozmikliğini gösterebilmek ismine bu biçimde bir karakter seçimi yaptı da diyebiliriz. elbette farklı çıkarımlar yapılabilir.
- Anxiety (Endişe)
Çünkü hepimiz, vakit fark etmeksizin kalabalığın ortasında de yalnız hissedebiliriz. Bu yalnızlık hissi farklı hislerle birleştiğinde ise, zihinde Munch’un yapıtlarında olduğu üzere bir yabancılaşma durumu gerçekleşir.
Yani zihnimiz, etrafımızdaki insanlardan ayrışır ve çevremize karışır. Çığlık’taki ana karakterin başına dikkatli bakarsanız akıntıya yanlışsız bir istikamet izlediğini ve bunun gökyüzüne kadar gittiğini fark edebilirsiniz. Tıpkı bahsetmiş olduğumiz durumda olduğu üzere.
Eser ve sanatçı hakkında birkaç değişik bilgi:
- Çığlık’ın tam 4 farklı versiyonu bulunuyor. Bunun niçini olarak sanatçının, elindeki The Frieze of Life koleksiyonunu öldükten daha sonra Oslo’da bir müzeye bağışlamak istemesi gösteriliyor. Bunun için de farklı vakit içinderda birebir yapıtların farklı versiyonlarını oluşturdu ve koleksiyonu daima ‘tam’ tuttu
- Bu 4 versiyondan ikisi, daha evvel çalındı ve tekrar kurtarıldı.
- Farklı tekniklerle çizilen bu versiyonlardan pastelle çizileni, 2012 yılında neredeyse 120 milyon dolara açık artırmayla satıldı.
- Munch’un yapıtları Nazi Almanya’sında güzel görülmüyor ve stantlarda gösterilmiyordu.
- Fakat 1944 yılında öldü ve cenazesini nazilerin yapması, (o periyotta Norveç, Almanya hakimiyetindeydi) birtakım kuşkuları birlikteinde getirdi. Ama bunun, onun imajını zedelemek için naziler tarafınca özellikle yapıldığı söyleniyor.
- aslına bakarsanız sanatını ‘yozlaşmış‘ olarak nitelendiren bu kümenin, Munch’un uğruna cenaze merasimi düzenlemesi gereğince garip.
- Maalesef ülkesinin nazi belasından kurtuluşunu goremedi.
- Kaynaklar: Smart History, Great Arka Explained, EdvardMunch.org, Mozart Cultures, Tidsskriftet, CNN, Sue Prideaux, Totally History, Sons of Norway, Britannica, MUNCH
- Görsel Kaynakları: Smart History, Sanatın Öyküsü