arkamikontrolet
New member
İnsanlık var olduğu günden beri kendini ve çevreyi sorgulayan bir canlı olmuştur. İdeoloji de bu tıp bir arayışın kararıdur. Bilgi, ömrün temeli olarak düşünüldüğü için bilgiyi nasıl elde ettiğimiz her vakit ideolojinin öncelikli konusu olmuştur. Kimileri bilgiyi doğuştan bildiğimizi, kimileri düşünerek bulduğumuzu, empirizm ise var olan tüm bilginin kişinin tecrübeleri kararı edinildiğini anlatmaktadır.
Empirizm, akılcılık olarak bilinen rasyonalizmden farklıdır. Zira empiristler düşünerek değil, tecrübeler ve duyumlar yoluyla bilgiyi edindiğimizi söylerler. Tarih boyunca bir epey temsilcisi olan bu felsefi görüş, kimilerine bakılırsa ateizmin bile temelini oluşturmaktadır. Biraz karışık görünüyor olabilir. Gelin her insanın anlayabileceği biçimde empirizm nedir, temsilcileri kimlerdir, neleri savunurlar tüm bilgileriyla gorelim.
Empirizm nedir, neyi savunur, temsilcileri kimlerdir?
Empirizm nedir?
Empirizm neyi savunur?
Empirizm temsilcileri ve öncüleri kimlerdir?
Empirizmi formülize eden isim, John Locke
Modern empirizm
Empirizm ve rasyonalizm farkları nelerdir?
Temelden başlayalım, empirizm nedir?
Deneycilik ve ampirizm üzere isimlerle da anılan empirizm; bilginin duyular ve tecrübeler yoluyla elde edildiğini söyleyen felsefi bir görüştür. Bilgi tecrübeler ve duyumlar yoluyla elde edilidiği için insan birinci doğduğu anda tabula rasa yani boş bir levhadır. Yaşadıkça bu levha dolar ve insan bilgi sahibi bir kişi haline gelir.
Evet, bilgiyi tecrübeler kararı elde ederiz ne var bunda diyorsanız bekleyin, empirizmin bilgi hakkında ince bir fikri daha var. Bilginin tecrübe yoluyla elde edilmesi yetmiyor, o bilginin hakikat olup olmadığı da deneyle ölçülüyor. Yani ben duyumlarıma ve tecrübelerime göre bu biçimde bir bilgi sahibiyim derseniz, empiristler gelir ve haydi göster bakalım derler. Bu noktada akılcılıkla ortalarında büyük bir fark vardır.
Empirizm ideolojisinin etimolojik kökeni, bir fazlaca gibisi üzere Yunancaya dayanmaktadır. Yunanca tecrübe manasındaki empiric kökünden gelen empirizm, bu biçimdelar eğitim almadığı biçimde pratik yapması yardımıyla bir uzmana dönüşen doktoru anlatmaktaydı. Zaman ortasında bu tarif gelişerek tüm toplumsal bilimler ve hatta ömrün kendisi için uygulanabilir hale geldi.
Empirizm neyi savunur?
Empirizm sezgileri, akılcılığı ve vahiy yoluyla gelen bilgiyi reddeder. Bilginin temelinde tecrübe olduğunu ve elde edilen bilginin doğruluğunun da fakat deney yoluyla ispatlanacağını savunur. Bu niçinle bilim deneye dayalı bir alan olduğu için başlı başına empirik olarak kabul edilir.
Empiristler için bilginin nasıl elde edildiği son derece değerlidir. Ben düşündüm ve bunu buldum üzere bir açıklama kâfi değildir. Nasıl buldun göster, biz de nazaranlim ve kabul edelim düşüncesi baskındır. Bilginin elde edildiği duyum bir his olmamalı, herkes tarafınca da duyu organları ile anlaşılacak bir durum olmalıdır.
Empirizm temsilcileri ve öncüleri kimlerdir?
Empirizm temsilcilerini sıradan bir liste olarak vermek, onlara haksızlık olacaktır. Zira birinci çağlarda ortaya çıkmış empirizm hakkında her birinin yaptığı eşsiz katkılar vardır. Empirizmin temelleri birinci çağda Demokritos ve Epikuros tarafınca atılmıştır. Her ikisi de niyetlerini, o dönemki bilimin ispatları üzerinden sunmuşlardır.
Empirizmin temel kavramlarından bir tanesi olan tabula rasa, 11. yüzyılda İranlı filozof Avicenna tarafınca ortaya atılmıştır. 12. yüzyılda Arap filozof İbn Tufail, tabula rasa kavramını bir deney ile ispat etmiştir. Bu deney kararında, ıssız bir adada yaşayan bir yetişkin ile küçük bir çocuğun misal bir zihinsel yapıda olduğunu yani bilginin tecrübeyle kazanıldığını ortaya koymuştur.
Empirizmin bir metodoloji haline gelmesi ise İngiliz Okulu tarafınca gerçekleştirilmiştir. 17. ve 18. yüzyılda ortaya çıkan bu akımda John Locke, George Berkeley ve David Hume üzere isimler vardır. Bu isimler Descartes, Leibniz ve Spinoza üzere akılcılara meydan okuyarak empirizmi savunmuşlardır.
Empirizmi formülize eden isim, John Locke:
İngiliz filozof John Locke için başka bir başlık açmak gerekiyor zira kendisi empirizmi 1690 yılında kaleme aldığı İnsan Anlayışına Ait Bir Deneme isimli yazısında formülize etmiştir. Tabula rasa kavramını savunan Locke, bir tecrübeye atıfta bulunmadan rastgele bir şeyin bilinebilir olduğunu reddetti. İlah varlığı bilgisi de dahil.
İrlandalı filozof ve piskopos George Berkeley ise Locke’un bu görüşünün ateizme taban hazırlayacağından kaygı ederek 1710 yılında İnsan Bilgisinin Prensipleri Üzerine İnceleme isimli yazısında farklı bir empirizm biçimi ele aldı. Tecrübenin, deneyin ve duyumun bile şahsen rabbin ispatı olduğunu sav eden Berkeley’in bu yaklaşımı çabucak sonrasında öznel idealizm olarak isimlendirilmiştir.
İskoçlu filozof David Hume, Locke ve Berkeley’in fikirlerini geliştirerek empirizm niyetine şüpheciliği de ekledi. Hume, bilgiyi fikir ve olgu olarak ikiye ayırdı. Olgular tecrübeyle kolay bir biçimde elde edilebilirdi. Fakat fikirler bu biçimde değildi. Benliğin varlığı üzere temel kanılar bile akılla kesin olarak kurulmayacağı için onları içgüdülerimizle kabul ettiğimizi savundu.
Modern empirizm:
17. ve 18. yüzyılda yapılan çalışmalar ile formülize edilen empirizm, 19. ve 20. yüzyılda olgunlaştı. John Stuart Mill, 19. yüzyılda ortaya koyduğu çalışmalarla Hume ve Berkeley’in fikirlerini bir adım daha ileri götürerek matematik dahil tüm tümevarımsal akıl yürütmelerin duyumun kalıcı bir mümkünlüğü olduğunu savundu. Bu fikir fenomenalizm yani çok empirizm olarak isimlendirilir.
19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, pragmatizm ismi altında birleşen fikir biçimleri ortaya çıktı. Pragmatik kanılar, birbirine zıt iki niyet olan empirizm ve rasyonalizmin ortak yanlarına odaklanıyordu. CS Peirce ve William James üzere isimler, radikal empirizm olarak isimlendirilen kimi fikir biçimlerini ortaya çıkardılar.
20. yüzyılda empirizm üzerine çalışmalar yapan İngiliz deneyciliği yeni anlayışlar kazandı. Mantıksal pozitivizm olarak da isimlendirilen mantıksal deneycilik bu periyodun eseridir. Gottlob Frege, Bertrand Russell ve Ludwig Wittgenstein üzere isimler genel kabul görmeyen kimi çok empirik fikirler ortaya koydular.
Empirizm ve rasyonalizm farkları nelerdir?
Empirizm, bilginin duyu ve tecrübe ile kazanıldığını savunurken, rasyonalizm, bilginin sezgisel olarak ve akıl yoluyla kazanılacağını söyler. Radikal olmadığı sürece rasyonalistler duyu ve tecrübesi inkar etmezler fakat bunların yaşandığı sırada bilginin elde edilme sürecinde sezginin ve aklın rolünü ön plana çıkarırlar. Pragmatizm, her iki niyetin de yanlışsız yanları olduğu söyleyerek orta yol bulmaktadır.
Bilginin duyum ve tecrübe ile elde edilerek deney yoluyla ispatlanacağını savunan empirizm nedir, neyi savunur, temsilcileri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bahis hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Empirizm ideolojisi hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Empirizm, akılcılık olarak bilinen rasyonalizmden farklıdır. Zira empiristler düşünerek değil, tecrübeler ve duyumlar yoluyla bilgiyi edindiğimizi söylerler. Tarih boyunca bir epey temsilcisi olan bu felsefi görüş, kimilerine bakılırsa ateizmin bile temelini oluşturmaktadır. Biraz karışık görünüyor olabilir. Gelin her insanın anlayabileceği biçimde empirizm nedir, temsilcileri kimlerdir, neleri savunurlar tüm bilgileriyla gorelim.
Empirizm nedir, neyi savunur, temsilcileri kimlerdir?
Empirizm nedir?
Empirizm neyi savunur?
Empirizm temsilcileri ve öncüleri kimlerdir?
Empirizmi formülize eden isim, John Locke
Modern empirizm
Empirizm ve rasyonalizm farkları nelerdir?
Temelden başlayalım, empirizm nedir?
Deneycilik ve ampirizm üzere isimlerle da anılan empirizm; bilginin duyular ve tecrübeler yoluyla elde edildiğini söyleyen felsefi bir görüştür. Bilgi tecrübeler ve duyumlar yoluyla elde edilidiği için insan birinci doğduğu anda tabula rasa yani boş bir levhadır. Yaşadıkça bu levha dolar ve insan bilgi sahibi bir kişi haline gelir.
Evet, bilgiyi tecrübeler kararı elde ederiz ne var bunda diyorsanız bekleyin, empirizmin bilgi hakkında ince bir fikri daha var. Bilginin tecrübe yoluyla elde edilmesi yetmiyor, o bilginin hakikat olup olmadığı da deneyle ölçülüyor. Yani ben duyumlarıma ve tecrübelerime göre bu biçimde bir bilgi sahibiyim derseniz, empiristler gelir ve haydi göster bakalım derler. Bu noktada akılcılıkla ortalarında büyük bir fark vardır.
Empirizm ideolojisinin etimolojik kökeni, bir fazlaca gibisi üzere Yunancaya dayanmaktadır. Yunanca tecrübe manasındaki empiric kökünden gelen empirizm, bu biçimdelar eğitim almadığı biçimde pratik yapması yardımıyla bir uzmana dönüşen doktoru anlatmaktaydı. Zaman ortasında bu tarif gelişerek tüm toplumsal bilimler ve hatta ömrün kendisi için uygulanabilir hale geldi.
Empirizm neyi savunur?
Empirizm sezgileri, akılcılığı ve vahiy yoluyla gelen bilgiyi reddeder. Bilginin temelinde tecrübe olduğunu ve elde edilen bilginin doğruluğunun da fakat deney yoluyla ispatlanacağını savunur. Bu niçinle bilim deneye dayalı bir alan olduğu için başlı başına empirik olarak kabul edilir.
Empiristler için bilginin nasıl elde edildiği son derece değerlidir. Ben düşündüm ve bunu buldum üzere bir açıklama kâfi değildir. Nasıl buldun göster, biz de nazaranlim ve kabul edelim düşüncesi baskındır. Bilginin elde edildiği duyum bir his olmamalı, herkes tarafınca da duyu organları ile anlaşılacak bir durum olmalıdır.
Empirizm temsilcileri ve öncüleri kimlerdir?
Empirizm temsilcilerini sıradan bir liste olarak vermek, onlara haksızlık olacaktır. Zira birinci çağlarda ortaya çıkmış empirizm hakkında her birinin yaptığı eşsiz katkılar vardır. Empirizmin temelleri birinci çağda Demokritos ve Epikuros tarafınca atılmıştır. Her ikisi de niyetlerini, o dönemki bilimin ispatları üzerinden sunmuşlardır.
Empirizmin temel kavramlarından bir tanesi olan tabula rasa, 11. yüzyılda İranlı filozof Avicenna tarafınca ortaya atılmıştır. 12. yüzyılda Arap filozof İbn Tufail, tabula rasa kavramını bir deney ile ispat etmiştir. Bu deney kararında, ıssız bir adada yaşayan bir yetişkin ile küçük bir çocuğun misal bir zihinsel yapıda olduğunu yani bilginin tecrübeyle kazanıldığını ortaya koymuştur.
Empirizmin bir metodoloji haline gelmesi ise İngiliz Okulu tarafınca gerçekleştirilmiştir. 17. ve 18. yüzyılda ortaya çıkan bu akımda John Locke, George Berkeley ve David Hume üzere isimler vardır. Bu isimler Descartes, Leibniz ve Spinoza üzere akılcılara meydan okuyarak empirizmi savunmuşlardır.
Empirizmi formülize eden isim, John Locke:
İngiliz filozof John Locke için başka bir başlık açmak gerekiyor zira kendisi empirizmi 1690 yılında kaleme aldığı İnsan Anlayışına Ait Bir Deneme isimli yazısında formülize etmiştir. Tabula rasa kavramını savunan Locke, bir tecrübeye atıfta bulunmadan rastgele bir şeyin bilinebilir olduğunu reddetti. İlah varlığı bilgisi de dahil.
İrlandalı filozof ve piskopos George Berkeley ise Locke’un bu görüşünün ateizme taban hazırlayacağından kaygı ederek 1710 yılında İnsan Bilgisinin Prensipleri Üzerine İnceleme isimli yazısında farklı bir empirizm biçimi ele aldı. Tecrübenin, deneyin ve duyumun bile şahsen rabbin ispatı olduğunu sav eden Berkeley’in bu yaklaşımı çabucak sonrasında öznel idealizm olarak isimlendirilmiştir.
İskoçlu filozof David Hume, Locke ve Berkeley’in fikirlerini geliştirerek empirizm niyetine şüpheciliği de ekledi. Hume, bilgiyi fikir ve olgu olarak ikiye ayırdı. Olgular tecrübeyle kolay bir biçimde elde edilebilirdi. Fakat fikirler bu biçimde değildi. Benliğin varlığı üzere temel kanılar bile akılla kesin olarak kurulmayacağı için onları içgüdülerimizle kabul ettiğimizi savundu.
Modern empirizm:
17. ve 18. yüzyılda yapılan çalışmalar ile formülize edilen empirizm, 19. ve 20. yüzyılda olgunlaştı. John Stuart Mill, 19. yüzyılda ortaya koyduğu çalışmalarla Hume ve Berkeley’in fikirlerini bir adım daha ileri götürerek matematik dahil tüm tümevarımsal akıl yürütmelerin duyumun kalıcı bir mümkünlüğü olduğunu savundu. Bu fikir fenomenalizm yani çok empirizm olarak isimlendirilir.
19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, pragmatizm ismi altında birleşen fikir biçimleri ortaya çıktı. Pragmatik kanılar, birbirine zıt iki niyet olan empirizm ve rasyonalizmin ortak yanlarına odaklanıyordu. CS Peirce ve William James üzere isimler, radikal empirizm olarak isimlendirilen kimi fikir biçimlerini ortaya çıkardılar.
20. yüzyılda empirizm üzerine çalışmalar yapan İngiliz deneyciliği yeni anlayışlar kazandı. Mantıksal pozitivizm olarak da isimlendirilen mantıksal deneycilik bu periyodun eseridir. Gottlob Frege, Bertrand Russell ve Ludwig Wittgenstein üzere isimler genel kabul görmeyen kimi çok empirik fikirler ortaya koydular.
Empirizm ve rasyonalizm farkları nelerdir?
Empirizm, bilginin duyu ve tecrübe ile kazanıldığını savunurken, rasyonalizm, bilginin sezgisel olarak ve akıl yoluyla kazanılacağını söyler. Radikal olmadığı sürece rasyonalistler duyu ve tecrübesi inkar etmezler fakat bunların yaşandığı sırada bilginin elde edilme sürecinde sezginin ve aklın rolünü ön plana çıkarırlar. Pragmatizm, her iki niyetin de yanlışsız yanları olduğu söyleyerek orta yol bulmaktadır.
Bilginin duyum ve tecrübe ile elde edilerek deney yoluyla ispatlanacağını savunan empirizm nedir, neyi savunur, temsilcileri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bahis hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Empirizm ideolojisi hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.