arkamikontrolet
New member
Lohusa periyodundaki bayanlar, anne olmanın heyecanını yaşarken, bir yandan da duygusal değişimlerle baş etmeye çalışabiliyor. Bu sürecin içerisinde olan birden fazla bayan, yakınlarındaki insanların davranışlarının, kendilerine güzel gelmediğini lisana getirebiliyor. Hatta toplum yapısında bu devrin ‘korkutuculuğu’ üzerine çeşitli musallat öyküleri uydurulabiliyor.
Ki bunlar, bir anne için sürecin sahiden de fecî seyretmesine yol açabiliyor. Çoğunlukla lohusa evresinin, toplumda doğru bilinen yanlışlar üzerine heyeti olması, mevzuyu uzmanına sormanın değerli olduğunu gösteriyor. Bunun üzerine bu yazımızda, bayan hastalıkları uzmanı Dr. Müjdegül Karaca ve klinik psikolog Kemale Günhan ile görüşerek sıkıntıyı hem tıbbi tıpkı vakitte ruhsal ve toplumsal açıdan değerlendirdik.
İşte bayan hastalıkları uzmanı Dr. Müjdegül Karaca’nın karşılıkları…
Lohusalık ya da puerperium; gebelikte oluşan fizyolojik değişikliklerin, gebelik öncesi haline döndüğü müddete verilen isimdir.
Bu durum, 6 haftalık bir müddetyi söz ediyor. Aslında bu, yüklü olarak rahim ve vajina dokularının gebelik öncesine dönüşü üzere düşünülse de gebeliğin, kadın vücudunda saçların süratli uzamasından, ayak bileklerinin kalınlaşmasına kadar biroldukça tesiri olmuştur. Yani eskiye dönen tek şeyin rahim ve vajina dokuları olmadığına vurgu yapıyorum.
Bu niçinle bütün her şeyin gebelik öncesindeki haline geri dönmesi bir yılı bulabilir. Postpartum blues sendromu ise lohusa hüznü ismi verilen depresif bir periyottur. Her bayanda olacak diye bir kural yoktur lakin neredeyse bayanların %80’inde görülebilir.
Bulguları depresyona epeyce benzeridir. Yalnızca uykusuzluk, yorgunluk üzere semptomları açıklayacak bir niye olarak düşünebilirsiniz bu sendromu. Bunlara ek olarak ağlama ve hüzün hali kelam konusudur. Çoğunlukla hafifçetir ve çabucak ebediyen bizatihi geçer. Bu niçinle hakkında gereğince bilimsel araştırma da yapılmamıştır. Lohusa hüznü der geçilir lakin kalıcı meselelere niye olabilir. Yapılacak müdahalelerin en değerlisi, lohusanın sosyal takviyeden yoksun bırakılmamasıdır.
Lohusalık, hanımın kendini hiç önemsemediği bir periyottur.
Karnında ya da vajinasında kocaman bir dikiş bulunan lohusanın odasına vizit yaptığımda, bana asla kendisiyle ilgili bir şey sormaz. Lohusalar çabucak hep bebekle ilgili bir şey sorar. Bebeğin ya kakası yeşildir ya çişi kırmızı ya da yüzünde isilik üzere şeyler çıkmıştır. “Onları çocuk tabibine sormalısınız” derim. “Ben sizin doktorunuzum, bana kendinizle ilgili sormak istediğiniz bir şey var mı?” Lakin bu soruyu sorduğum zaman, anesteziye ya da dikiş alanına dair geceden beri canlarını sıkan sorunu lisana getirmek akıllarına gelir.
Lohusalık periyodunda bayana kendisini hatırlatmak gerekir.
Çoğu bayan önemsemez lakin “nasıl korunacaksınız?” deyince gebelik önleyici prosedür kullanmaya başlamadığı aklına gelir. Her lohusa, 6 hafta ortasında doğum denetimine başlamalıdır örneğin. Doğumda kaybedilen kanı yerine koyabilmek için demir takviyesi ve D vitamini desteği değerlidir. Bunu çoklukla gebelik vitaminlerine devam etme halinde öneriyoruz. Bir de az evvel söylemiş olduğim üzere, toplumsal dayanağının olması değerlidir lohusa bayanın.
kimi vakit kalabalıklar ortasında yalnız olur anne. Kayınvalidesi, annesi, eltileri ve bir sürü kişi yanına gelmiştir halbuki. Ev kalabalıktır lakin kimse bayana dayanak olmuyordur. “Biraz bebeği ben oyalayayım sen gir banyonu yap” demek gerekir. bu biçimde bir dayanağın eksikliğini, en azından fark etmek, tıbbi açıdan da yanlışsız bir yaklaşımdır. Sessiz çığlıkları duymalıyız.
bu vakitte en sık karşılaştığımız şikayet, kanamadır.
Sezaryenle doğumda daha az olmakla birlikte, birinci 1-2 hafta canlı kırmızı renkli, daha sonra pembemsi ve giderek açılan renkte kanamalar görülür. Bu kanama akıntı üzere olur ve toplam 4-6 hafta boyunca sürebilir. Yani ekseriyetle kanama ağır değilse bunun beklenen bir şey olduğunu lohusaya belirtiriz. Şayet berbat kokulu akıntı ve ateş eşlik ediyorsa müdahale etmemiz gerekir. En sık olan bir öteki lohusalık periyodu şikayeti de göğüs ile ilgili olanlar. Bunun niçini de emzirme ile ilgili yanlışsız bilinen yanlışların epeyce fazla olması.
Çoğunlukla emzirmeyi kesmesini gerektirmeyen bir niçinle (üst teneffüs yolu enfeksiyonu, antibiyotik yahut sonraki gün hapı üzere bir ilaç kullanması ya da aşı olmak), emzirmeyi kesmiş bayanların, göğsünde biriken sütün yol açtığı meseleler oluyor. Bunların şifası da bir daha emzirme diyebiliriz. kimi vakit de ilaç kullanmamız gerekiyor. Yahut lohusayı hastaneye yatırmamız gerekirse anne-bebek bir ortada olacak biçimde yatırıyoruz. Bir refakatçi daha alırsak o da anneye bakmak için gelir, bebeğe kendi annesi bakar.
Lohusalık periyodunda bir bayan için her şey zordur.
Bebeğin kısa uyku ve uyanıklık döngüsünde, ne vakit güneş doğduğunu, kaç günün geçtiğini bile anlayamayan bir bayan, nizamlı olarak kendisine 3 öğün yemek hazırlayıp yiyemez. Bebeğin tam olarak beslenmesi için sağlıklı süt üretimini sağlamak emeliyle bayanın değil 3, günde 4 öğün beslenmesi gerekir. Duş almak, tırnakları kesmek, kapıyı açmak, konuklarla oturup sohbet zordur. Zordur yani lohusalık. En epey uykusuzluk zorluyor sanırım lohusa bayanı. Süt üretimini de en epey artıran şey, uykudur. bir daha bahsedeceğim lakin bunun için iyi bir toplumsal dayanak koşul.
Anne-bebek münasebetinde bir alışma vakit içinderıdır birinci aylar. Bu sürecin travmatik olmaması için çalışmak lazımdır.
Bu devir, anne için hayal kırıklığı olabilir. Bu süreçte kadın, kendini yalnızca emme hizmeti sağlayan ve alt değiştiren bir makine üzere hissediyor olabilir. Zira yenidoğan, anne ile en ufak bir toplumsal temas kurmuyordur. Yalnızca göğse bakıyor olabilir bir süre. Bir kelam vardır, bence biraz cinsiyetçi lakin bir daha de söyleyeceğim: “Kız bebeğe 40 gün bak, 40’ından daha sonra o sana kendini baktırır.” derler.
Yani bence kız veya erkek, her bebek 40’ından daha sonra toplumsal alakası çoğaldığı için daha zevkli bakılıyor. Ancak ilk haftalar, sahiden kendisiyle hiç bir bağlantı kurmayan yenidoğana bakım vermek anneyi zorluyor. bir süre daha sonra bebek, göğsün ucunun bağlandığı bir bayan olduğunu fark ediyor ve ona gülümsüyor. O ana kadar sabretmek lazım. O vakitten daha sonra ise gerçek bir anne bebek münasebeti de gelişiyor aslına bakarsanız. bu biçimdelara kadar travmatize olmamaya çalışmak kıymetli.
”Ağlama, bebeğin hisseder ve emmez, sütün kesilir”, “Sırtını üşütme, sütün üşür!”, “Aynaya bakma, çabucak bir daha hamile kalırsın!”, “Lohusa kapı açmaz, sen geç içeride bekle!”, “Kimse yokken kocanın ceketini üzerine al ört, al basmaz!” ve daha kacını hiç duydunuz mu? Dolu hurafe var lohusalık devri ile ilgili.
Bunların birçok, kollayıcı hurafeler. Eskilerin kadim öğretileri. Çoğu cinsiyetçi. Tahminen güzel niyetli ve muhafazacı olsalar da nihayetinde bayanı toplumsal hayattan kısıtlayan mitler bunlar. Bunların annelerinizi üzmeyecek kadarına kulaklarınızı tıkayın diyorum. ”Annecim artık sizin vaktiniz üzere değil bu işler”, diyerek biraz görmezden gelin. Yoksa olumsuz tesirler kişiyi natürel ki bunlar.
Emzirme acemiliği ve bunun yol açtığı göğüs başı hasarı, sanırım istisnasız her birinci anne olmuş kişide gözlediğim bir durum.
Bebek, göğüs başını damağına tam olarak oturtmaz ve yalnızca ucunu emerse göğüs başı yaralanıyor. Göğüs başının güzelleşmesine yetecek vakit da bir daha sonraki emme müddeti hayli geç olmadığı için asla yok. Tıbbi kremler öneriyoruz ve çözülüyor ekseriyetle lakin birkaç gün oralar sızlıyor. Doğumun üzerinden bir iki hafta geçtikten daha sonra ise en hayli “ya bir kahve içecek vaktim yok!” yakınması duyuyorum. Bebeğin bakımı, tek başına üstlenildiğinde oldukça ağır bir iş. İnsanın partneriyle bunu paylaşabilmesi lazım.
Herkese bir pompa alıp, sütünü uygun vakit içinderda sağıp saklamasını öneriyorum. Babası bir sağım sütü, cezvede cızlatıp bebeğe biberonla verebilir. Bu ortada da bayan, sarfiyat bir arkadaşı ile iki sohbet eder örneğin. Lohusalık devriyle ilgili beni fazlaca etkileyen hasta hikayelerim oldu bu pandemi devrinde. Çok üzücü kıssalar. Anlatmayayım, bana kalsın.
Lohusa devrindeki bayanın etrafındakilerin, bayandan beklediği enerjik, uygun ve memnun olma durumu gerçekçi bir beklenti değil.
Aklı başında kimsenin bu biçimde bir beklenti içine girmeyeceğini düşünüyorum. Lohusadan mutlu ve enerjik olmasını bekleyen de var ise derhal titreyip kendine gelsin. Yeni doğum yaptığı devir, sanırım bir bayanın ömründe en muhtaç olduğu devirdir. Bayanlar epeyce kuvvetlidür ve her işi yardımsız yapabilir. Lakin lohusalık periyodu hakikaten içten halde yardıma gereksinim duyulan bir zaman. En büyük yardımcı da partner olacaktır. hanımın annesi ya da kayınvalidesinden yardım beklemek haksızlık.
bayanın partneri, onun muhtaçlığı olan her çeşit dayanağı sağlamaya muktedirdir. İçten yardımcı olan bir partner de bayandan enerjik olmasını beklemez asla. Farkındadır zira durumun. Ayağı kırık birine ”kalk yürü” denmez, lohusaya da ”gül, eğlen” diyemeyiz. Ona yalnızca yardım edebiliriz. ”Hadi bebeğin gazını ben çıkarayım, sen uyuyabilirsen uyu”, demeliyiz.
Şimdi de klinik psikolog Kemale Günhan’ın karşılıklarına bakalım…
bu vakitte hanımın yoğun olarak yaşadığı fizikî, ruhsal ve toplumsal değişim, onun zayıf, şımarık, nazlı ve psikolojisinin bozuk olması ile ilgili değildir.
bu vakitte depresyon ve duygusal dalgalanmalar artış gösterir. Ayrıca kadın, “anne” dediğimiz yeni bir toplumsal rol edinme yolunda ikinci değerli adımını atmıştır. bu biçimdece role ahenk sağlama, birlikteinde yeni bir yük ve sorumluluk getirecektir. Tüm bunların tıpkı devirde gerçekleşmesi de hem bireyin tıpkı vakitte kişinin çevresinin, krize açık olmasını sağlar.
ötürüsıyla bireyin ve etrafının kriz idaresi becerisi, bu vakitte kendini test ettirecektir. Yani lohusa devri, hem hanımın tıpkı vakitte yakın çevrenin (eş, öbür çocuk, aile gibi) birfazlaca değişimi birebir anda yaşadığı bir periyottur. bu biçimde olduğu için de ahenk süreci gerektirir diyebiliriz.
Bedensel değişimler başlı başına, insanın güçsüz olduğu ve duygusal olarak da kendini savunmasız hissettiği periyotlardır. bu vakitteki bayanların yaşadığı da tam olarak budur.
Bu sebeple de lohusa olan bayan, etrafında tehdit oluşturabilecek hiç bir durum yahut kişi istemez; tersine güvenli bir ortama muhtaçlık duyar. Kişi, hayati derecede gerilim yaratabilecek durum ve ortamlardan kaçınmalıdır.
Genel olarak çalışma alanım yetişkin bayanlar ve çiftler. Bu niçinle birfazlaca lohusa bayan ile ruhsal sağlamlık sürecinde çalıştığımızı söyleyebilirim.
Çoğunlukla gelen şikayetler, Türk aile yapısının ortaya çıkardığı “işgal” sıkıntıları oluyor. Yeni doğan bebeğin ve annenin alanı veya bedeni, kayınvalide, görümce, anne ve komşular tarafınca işgal edilebiliyor. Yeni çağın anneleri, bebek bakımını jenerasyondan nesile aktarılan bilgiler ve tecrübeler yerine daha farklı metotlarla yapıyor. örneğin bunlar okuma, öğrenme ve bilimsel ayrıntıları takip etme üzere şeyler olabiliyor. Bunun yanı sıra büyüklerinden, mesken işlerini ve diğer misal yükleri üstlenme konusunda yardım isteyebiliyorlar.
halbuki geçmişte birtakım adetlere ve ritüellere alışmış olan büyükler, kendi bildikleri biçimleri genç ebeveynlere dayatabiliyor. Daha da ötesi, lohusa savunmasızlığından yararlanarak genç çifti denetim etmeye, yönetmeye çalışabiliyor. Bu çarpık yardımlaşma alışkanlıkları, lohusa bayanın üzerinde önemli stres kaynağı yaratıyor.
Ek olarak gebelik ve lohusa periyodundaki bayanın hormonal değişimleri, daha evvel var olan yahut yatkınlığı olan ruhsal bozuklukları geri çağırabiliyor.
Hem gerilim ortamı hem hormon düzeylerindeki değişimler, his durum bozukluğu, telaş bozukluğu, panik atak, takıntı- zorlantı bozuklukları ve öteki rastgele bir ruhsal bozukluğu tetikleyebilir. bu biçimdece bayan, ferdî olarak psikoterapi dayanağı almak için başvurur.
Ülkemizde yapılan araştırmalar, evlilik ahenginin ve eş dayanağının, lohusa devrinde yaşanan depresyonu ve kaygıyı azalttığını tabir ediyor. Ek olarak hanımın bu vakitte alacağı danışmanlıklar ve eğitimler de anneye uygun gelebilir. Ayrıca sağlık kuruluşlarının ölçülü yaklaşımları ve ilgileri de yaşanabilecek postpartum durumunu azaltır diyebiliriz. bu vakitte annelerin bedensel gereksinimleri ile birlikte duygusal gereksinimleri da vardır. Ancak birçok vakit bunları kendileri de yok sayarlar.
Özellikle annenin birinci bebeği ise bebeğin, bu derece hayatında yer kaplaması anneyi korkutabilir. Bu kademede sosyal dayanak ağları devreye girer. Deneyimli olan ablalar, yakın arkadaşlar, büyük ebeveynler lohusa anneye kendi tecrübelerini anlatarak onu yatıştırır.
Lohusa hanımın etrafındaki bireylerin, kendi geçmiş deneyimleri yahut duydukları hakkında olumsuz olarak söylemiş oldukleri tüm bilgiler bayana ziyan veriyor.
Çevremizin, toplumsal ağlarımızın yararlı fonksiyonları vardır. Korktuğumuzda bizi yatıştırmaları, gerildiğimizde bizi sakinleştirmeleri üzere örneğin. Hatta kimi zaman bize olumlu sonuçları ve deneyimleri hatırlatmaları da buna dahildir. bu biçimdece bizleri motive ederler. Tabii ki bu niçinle etraftan gerçekçi olması beklenen bilgiler edinmek, bilgiyi alan kişi için önemlidir.
Anne ile bebeğin birinci ayları değerlidir çünkü kişiliğimizin yapı taşı olan bağlanma biçimi bu aylarda, temel tuğlalarını yerleştirir.
Bağlanmanın sağlıklı olması için de annenin sakinliği ve huzuru gereklidir. Bunun manası lohusa hanımı keyifli etmeye çalışmak değildir. Annenin, yalnızca bebeği için değil, tüm ömrü için huzurunu muhafazayı bilmesi, bilmiyorsa öğrenmesi gereklidir. Ülkemizde ve dünyada tıp ve psikoloji bilimi bu gerçeği göz gerisi etmemekte, lohusa periyodunda anneye hem bakım hem bilgi ve birebir vakitte yönlendirme vermektedir.
bu biçimdece bayanlar, kendilerinin ve bebeklerinin sağlıklarını (fiziksel ve psikolojik) koruyup geliştirmek için farklı kurumlara başvurabilir. örneğin anneler, aile doktorlarına, kontrol ve aşı için gittikleri hekimlere, aile müracaat merkezlerine gidebilir. Buralar, onlara gerekli yönlendirmeleri sağlayabilir.
Gördüğünüz üzere iki uzmanımız da bu vakitte bayanların toplumsal etraflarına düşen rolün değerine değiniyor. Lohusa bayanlara yapan olmayan telaffuzlarda bulunmak onların aslına bakarsan güç geçirdikleri bir sureci daha da karmaşık hale getirebiliyor. Ki etrafın tenkitleri, karışmaları ve yanlış yönlendirmeleri yalnızca şahısların psikolojilerine berbat tesir etmiyor. Fiziksel vücutlarının de bitap düşmesine yol açabiliyor.
Bu tip davranışlara maruz kalan annelerin, yeni doğmuş bebeklerine iyi gelmelerini beklemek de çok tutarsız. Bilhassa uzmanların da bahsetmiş olduğu üzere partnere bu süreçte büyük rol düşüyor. Bir bayan çocuğu karnında 9 ay taşıyıp onu dünyaya getiren kişi olsa da çocuğun tek bakım vereni değildir.
Babanın da en az anne kadar bebeğin bakımında rol oynadığını söyleyebiliriz. Bu niçinle babaların mevzuyla ilgili kitaplar okuyup uzmana danışarak ilerlemeleri, süreci bayanlar için daha da kolaylaştırır.
Ki yalnızca bununla da bitmiyor. Lohusa bayanının en epey gereksinim duyduğu bir daha öbür bir hanımın takviyesi oluyor. Lakin bu dayanak, daha evvel kendisi üzere bir müddetçten geçmiş kişinin, olumlu deneyimlerinden yaralanma tarafında bir gereksinim olarak anlaşılmalı. Uzmanların da üstüne basa basa söylemiş olduği üzere, bu vakitte annenin güzelliği isteniyorsa ona gerçek biçimde kucak açacak anne, kayınvalide, elti, komşu, arkadaş vb. sıfattaki bayanların daha şuurlu davranması gerekiyor.
Kadın hastalıkları uzmanı Müjdegül Karaca’ya Twitter ve Instagram adresinden ulaşabilirsiniz.
Klinik psikolog Kemale Günhan’a Instagram üzerinden ulaşabilirsiniz.
Ki bunlar, bir anne için sürecin sahiden de fecî seyretmesine yol açabiliyor. Çoğunlukla lohusa evresinin, toplumda doğru bilinen yanlışlar üzerine heyeti olması, mevzuyu uzmanına sormanın değerli olduğunu gösteriyor. Bunun üzerine bu yazımızda, bayan hastalıkları uzmanı Dr. Müjdegül Karaca ve klinik psikolog Kemale Günhan ile görüşerek sıkıntıyı hem tıbbi tıpkı vakitte ruhsal ve toplumsal açıdan değerlendirdik.
İşte bayan hastalıkları uzmanı Dr. Müjdegül Karaca’nın karşılıkları…
Lohusalık ya da puerperium; gebelikte oluşan fizyolojik değişikliklerin, gebelik öncesi haline döndüğü müddete verilen isimdir.
Bu durum, 6 haftalık bir müddetyi söz ediyor. Aslında bu, yüklü olarak rahim ve vajina dokularının gebelik öncesine dönüşü üzere düşünülse de gebeliğin, kadın vücudunda saçların süratli uzamasından, ayak bileklerinin kalınlaşmasına kadar biroldukça tesiri olmuştur. Yani eskiye dönen tek şeyin rahim ve vajina dokuları olmadığına vurgu yapıyorum.
Bu niçinle bütün her şeyin gebelik öncesindeki haline geri dönmesi bir yılı bulabilir. Postpartum blues sendromu ise lohusa hüznü ismi verilen depresif bir periyottur. Her bayanda olacak diye bir kural yoktur lakin neredeyse bayanların %80’inde görülebilir.
Bulguları depresyona epeyce benzeridir. Yalnızca uykusuzluk, yorgunluk üzere semptomları açıklayacak bir niye olarak düşünebilirsiniz bu sendromu. Bunlara ek olarak ağlama ve hüzün hali kelam konusudur. Çoğunlukla hafifçetir ve çabucak ebediyen bizatihi geçer. Bu niçinle hakkında gereğince bilimsel araştırma da yapılmamıştır. Lohusa hüznü der geçilir lakin kalıcı meselelere niye olabilir. Yapılacak müdahalelerin en değerlisi, lohusanın sosyal takviyeden yoksun bırakılmamasıdır.
Lohusalık, hanımın kendini hiç önemsemediği bir periyottur.
Karnında ya da vajinasında kocaman bir dikiş bulunan lohusanın odasına vizit yaptığımda, bana asla kendisiyle ilgili bir şey sormaz. Lohusalar çabucak hep bebekle ilgili bir şey sorar. Bebeğin ya kakası yeşildir ya çişi kırmızı ya da yüzünde isilik üzere şeyler çıkmıştır. “Onları çocuk tabibine sormalısınız” derim. “Ben sizin doktorunuzum, bana kendinizle ilgili sormak istediğiniz bir şey var mı?” Lakin bu soruyu sorduğum zaman, anesteziye ya da dikiş alanına dair geceden beri canlarını sıkan sorunu lisana getirmek akıllarına gelir.
Lohusalık periyodunda bayana kendisini hatırlatmak gerekir.
Çoğu bayan önemsemez lakin “nasıl korunacaksınız?” deyince gebelik önleyici prosedür kullanmaya başlamadığı aklına gelir. Her lohusa, 6 hafta ortasında doğum denetimine başlamalıdır örneğin. Doğumda kaybedilen kanı yerine koyabilmek için demir takviyesi ve D vitamini desteği değerlidir. Bunu çoklukla gebelik vitaminlerine devam etme halinde öneriyoruz. Bir de az evvel söylemiş olduğim üzere, toplumsal dayanağının olması değerlidir lohusa bayanın.
kimi vakit kalabalıklar ortasında yalnız olur anne. Kayınvalidesi, annesi, eltileri ve bir sürü kişi yanına gelmiştir halbuki. Ev kalabalıktır lakin kimse bayana dayanak olmuyordur. “Biraz bebeği ben oyalayayım sen gir banyonu yap” demek gerekir. bu biçimde bir dayanağın eksikliğini, en azından fark etmek, tıbbi açıdan da yanlışsız bir yaklaşımdır. Sessiz çığlıkları duymalıyız.
bu vakitte en sık karşılaştığımız şikayet, kanamadır.
Sezaryenle doğumda daha az olmakla birlikte, birinci 1-2 hafta canlı kırmızı renkli, daha sonra pembemsi ve giderek açılan renkte kanamalar görülür. Bu kanama akıntı üzere olur ve toplam 4-6 hafta boyunca sürebilir. Yani ekseriyetle kanama ağır değilse bunun beklenen bir şey olduğunu lohusaya belirtiriz. Şayet berbat kokulu akıntı ve ateş eşlik ediyorsa müdahale etmemiz gerekir. En sık olan bir öteki lohusalık periyodu şikayeti de göğüs ile ilgili olanlar. Bunun niçini de emzirme ile ilgili yanlışsız bilinen yanlışların epeyce fazla olması.
Çoğunlukla emzirmeyi kesmesini gerektirmeyen bir niçinle (üst teneffüs yolu enfeksiyonu, antibiyotik yahut sonraki gün hapı üzere bir ilaç kullanması ya da aşı olmak), emzirmeyi kesmiş bayanların, göğsünde biriken sütün yol açtığı meseleler oluyor. Bunların şifası da bir daha emzirme diyebiliriz. kimi vakit de ilaç kullanmamız gerekiyor. Yahut lohusayı hastaneye yatırmamız gerekirse anne-bebek bir ortada olacak biçimde yatırıyoruz. Bir refakatçi daha alırsak o da anneye bakmak için gelir, bebeğe kendi annesi bakar.
Lohusalık periyodunda bir bayan için her şey zordur.
Bebeğin kısa uyku ve uyanıklık döngüsünde, ne vakit güneş doğduğunu, kaç günün geçtiğini bile anlayamayan bir bayan, nizamlı olarak kendisine 3 öğün yemek hazırlayıp yiyemez. Bebeğin tam olarak beslenmesi için sağlıklı süt üretimini sağlamak emeliyle bayanın değil 3, günde 4 öğün beslenmesi gerekir. Duş almak, tırnakları kesmek, kapıyı açmak, konuklarla oturup sohbet zordur. Zordur yani lohusalık. En epey uykusuzluk zorluyor sanırım lohusa bayanı. Süt üretimini de en epey artıran şey, uykudur. bir daha bahsedeceğim lakin bunun için iyi bir toplumsal dayanak koşul.
Anne-bebek münasebetinde bir alışma vakit içinderıdır birinci aylar. Bu sürecin travmatik olmaması için çalışmak lazımdır.
Bu devir, anne için hayal kırıklığı olabilir. Bu süreçte kadın, kendini yalnızca emme hizmeti sağlayan ve alt değiştiren bir makine üzere hissediyor olabilir. Zira yenidoğan, anne ile en ufak bir toplumsal temas kurmuyordur. Yalnızca göğse bakıyor olabilir bir süre. Bir kelam vardır, bence biraz cinsiyetçi lakin bir daha de söyleyeceğim: “Kız bebeğe 40 gün bak, 40’ından daha sonra o sana kendini baktırır.” derler.
Yani bence kız veya erkek, her bebek 40’ından daha sonra toplumsal alakası çoğaldığı için daha zevkli bakılıyor. Ancak ilk haftalar, sahiden kendisiyle hiç bir bağlantı kurmayan yenidoğana bakım vermek anneyi zorluyor. bir süre daha sonra bebek, göğsün ucunun bağlandığı bir bayan olduğunu fark ediyor ve ona gülümsüyor. O ana kadar sabretmek lazım. O vakitten daha sonra ise gerçek bir anne bebek münasebeti de gelişiyor aslına bakarsanız. bu biçimdelara kadar travmatize olmamaya çalışmak kıymetli.
”Ağlama, bebeğin hisseder ve emmez, sütün kesilir”, “Sırtını üşütme, sütün üşür!”, “Aynaya bakma, çabucak bir daha hamile kalırsın!”, “Lohusa kapı açmaz, sen geç içeride bekle!”, “Kimse yokken kocanın ceketini üzerine al ört, al basmaz!” ve daha kacını hiç duydunuz mu? Dolu hurafe var lohusalık devri ile ilgili.
Bunların birçok, kollayıcı hurafeler. Eskilerin kadim öğretileri. Çoğu cinsiyetçi. Tahminen güzel niyetli ve muhafazacı olsalar da nihayetinde bayanı toplumsal hayattan kısıtlayan mitler bunlar. Bunların annelerinizi üzmeyecek kadarına kulaklarınızı tıkayın diyorum. ”Annecim artık sizin vaktiniz üzere değil bu işler”, diyerek biraz görmezden gelin. Yoksa olumsuz tesirler kişiyi natürel ki bunlar.
Emzirme acemiliği ve bunun yol açtığı göğüs başı hasarı, sanırım istisnasız her birinci anne olmuş kişide gözlediğim bir durum.
Bebek, göğüs başını damağına tam olarak oturtmaz ve yalnızca ucunu emerse göğüs başı yaralanıyor. Göğüs başının güzelleşmesine yetecek vakit da bir daha sonraki emme müddeti hayli geç olmadığı için asla yok. Tıbbi kremler öneriyoruz ve çözülüyor ekseriyetle lakin birkaç gün oralar sızlıyor. Doğumun üzerinden bir iki hafta geçtikten daha sonra ise en hayli “ya bir kahve içecek vaktim yok!” yakınması duyuyorum. Bebeğin bakımı, tek başına üstlenildiğinde oldukça ağır bir iş. İnsanın partneriyle bunu paylaşabilmesi lazım.
Herkese bir pompa alıp, sütünü uygun vakit içinderda sağıp saklamasını öneriyorum. Babası bir sağım sütü, cezvede cızlatıp bebeğe biberonla verebilir. Bu ortada da bayan, sarfiyat bir arkadaşı ile iki sohbet eder örneğin. Lohusalık devriyle ilgili beni fazlaca etkileyen hasta hikayelerim oldu bu pandemi devrinde. Çok üzücü kıssalar. Anlatmayayım, bana kalsın.
Lohusa devrindeki bayanın etrafındakilerin, bayandan beklediği enerjik, uygun ve memnun olma durumu gerçekçi bir beklenti değil.
Aklı başında kimsenin bu biçimde bir beklenti içine girmeyeceğini düşünüyorum. Lohusadan mutlu ve enerjik olmasını bekleyen de var ise derhal titreyip kendine gelsin. Yeni doğum yaptığı devir, sanırım bir bayanın ömründe en muhtaç olduğu devirdir. Bayanlar epeyce kuvvetlidür ve her işi yardımsız yapabilir. Lakin lohusalık periyodu hakikaten içten halde yardıma gereksinim duyulan bir zaman. En büyük yardımcı da partner olacaktır. hanımın annesi ya da kayınvalidesinden yardım beklemek haksızlık.
bayanın partneri, onun muhtaçlığı olan her çeşit dayanağı sağlamaya muktedirdir. İçten yardımcı olan bir partner de bayandan enerjik olmasını beklemez asla. Farkındadır zira durumun. Ayağı kırık birine ”kalk yürü” denmez, lohusaya da ”gül, eğlen” diyemeyiz. Ona yalnızca yardım edebiliriz. ”Hadi bebeğin gazını ben çıkarayım, sen uyuyabilirsen uyu”, demeliyiz.
Şimdi de klinik psikolog Kemale Günhan’ın karşılıklarına bakalım…
bu vakitte hanımın yoğun olarak yaşadığı fizikî, ruhsal ve toplumsal değişim, onun zayıf, şımarık, nazlı ve psikolojisinin bozuk olması ile ilgili değildir.
bu vakitte depresyon ve duygusal dalgalanmalar artış gösterir. Ayrıca kadın, “anne” dediğimiz yeni bir toplumsal rol edinme yolunda ikinci değerli adımını atmıştır. bu biçimdece role ahenk sağlama, birlikteinde yeni bir yük ve sorumluluk getirecektir. Tüm bunların tıpkı devirde gerçekleşmesi de hem bireyin tıpkı vakitte kişinin çevresinin, krize açık olmasını sağlar.
ötürüsıyla bireyin ve etrafının kriz idaresi becerisi, bu vakitte kendini test ettirecektir. Yani lohusa devri, hem hanımın tıpkı vakitte yakın çevrenin (eş, öbür çocuk, aile gibi) birfazlaca değişimi birebir anda yaşadığı bir periyottur. bu biçimde olduğu için de ahenk süreci gerektirir diyebiliriz.
Bedensel değişimler başlı başına, insanın güçsüz olduğu ve duygusal olarak da kendini savunmasız hissettiği periyotlardır. bu vakitteki bayanların yaşadığı da tam olarak budur.
Bu sebeple de lohusa olan bayan, etrafında tehdit oluşturabilecek hiç bir durum yahut kişi istemez; tersine güvenli bir ortama muhtaçlık duyar. Kişi, hayati derecede gerilim yaratabilecek durum ve ortamlardan kaçınmalıdır.
Genel olarak çalışma alanım yetişkin bayanlar ve çiftler. Bu niçinle birfazlaca lohusa bayan ile ruhsal sağlamlık sürecinde çalıştığımızı söyleyebilirim.
Çoğunlukla gelen şikayetler, Türk aile yapısının ortaya çıkardığı “işgal” sıkıntıları oluyor. Yeni doğan bebeğin ve annenin alanı veya bedeni, kayınvalide, görümce, anne ve komşular tarafınca işgal edilebiliyor. Yeni çağın anneleri, bebek bakımını jenerasyondan nesile aktarılan bilgiler ve tecrübeler yerine daha farklı metotlarla yapıyor. örneğin bunlar okuma, öğrenme ve bilimsel ayrıntıları takip etme üzere şeyler olabiliyor. Bunun yanı sıra büyüklerinden, mesken işlerini ve diğer misal yükleri üstlenme konusunda yardım isteyebiliyorlar.
halbuki geçmişte birtakım adetlere ve ritüellere alışmış olan büyükler, kendi bildikleri biçimleri genç ebeveynlere dayatabiliyor. Daha da ötesi, lohusa savunmasızlığından yararlanarak genç çifti denetim etmeye, yönetmeye çalışabiliyor. Bu çarpık yardımlaşma alışkanlıkları, lohusa bayanın üzerinde önemli stres kaynağı yaratıyor.
Ek olarak gebelik ve lohusa periyodundaki bayanın hormonal değişimleri, daha evvel var olan yahut yatkınlığı olan ruhsal bozuklukları geri çağırabiliyor.
Hem gerilim ortamı hem hormon düzeylerindeki değişimler, his durum bozukluğu, telaş bozukluğu, panik atak, takıntı- zorlantı bozuklukları ve öteki rastgele bir ruhsal bozukluğu tetikleyebilir. bu biçimdece bayan, ferdî olarak psikoterapi dayanağı almak için başvurur.
Ülkemizde yapılan araştırmalar, evlilik ahenginin ve eş dayanağının, lohusa devrinde yaşanan depresyonu ve kaygıyı azalttığını tabir ediyor. Ek olarak hanımın bu vakitte alacağı danışmanlıklar ve eğitimler de anneye uygun gelebilir. Ayrıca sağlık kuruluşlarının ölçülü yaklaşımları ve ilgileri de yaşanabilecek postpartum durumunu azaltır diyebiliriz. bu vakitte annelerin bedensel gereksinimleri ile birlikte duygusal gereksinimleri da vardır. Ancak birçok vakit bunları kendileri de yok sayarlar.
Özellikle annenin birinci bebeği ise bebeğin, bu derece hayatında yer kaplaması anneyi korkutabilir. Bu kademede sosyal dayanak ağları devreye girer. Deneyimli olan ablalar, yakın arkadaşlar, büyük ebeveynler lohusa anneye kendi tecrübelerini anlatarak onu yatıştırır.
Lohusa hanımın etrafındaki bireylerin, kendi geçmiş deneyimleri yahut duydukları hakkında olumsuz olarak söylemiş oldukleri tüm bilgiler bayana ziyan veriyor.
Çevremizin, toplumsal ağlarımızın yararlı fonksiyonları vardır. Korktuğumuzda bizi yatıştırmaları, gerildiğimizde bizi sakinleştirmeleri üzere örneğin. Hatta kimi zaman bize olumlu sonuçları ve deneyimleri hatırlatmaları da buna dahildir. bu biçimdece bizleri motive ederler. Tabii ki bu niçinle etraftan gerçekçi olması beklenen bilgiler edinmek, bilgiyi alan kişi için önemlidir.
Anne ile bebeğin birinci ayları değerlidir çünkü kişiliğimizin yapı taşı olan bağlanma biçimi bu aylarda, temel tuğlalarını yerleştirir.
Bağlanmanın sağlıklı olması için de annenin sakinliği ve huzuru gereklidir. Bunun manası lohusa hanımı keyifli etmeye çalışmak değildir. Annenin, yalnızca bebeği için değil, tüm ömrü için huzurunu muhafazayı bilmesi, bilmiyorsa öğrenmesi gereklidir. Ülkemizde ve dünyada tıp ve psikoloji bilimi bu gerçeği göz gerisi etmemekte, lohusa periyodunda anneye hem bakım hem bilgi ve birebir vakitte yönlendirme vermektedir.
bu biçimdece bayanlar, kendilerinin ve bebeklerinin sağlıklarını (fiziksel ve psikolojik) koruyup geliştirmek için farklı kurumlara başvurabilir. örneğin anneler, aile doktorlarına, kontrol ve aşı için gittikleri hekimlere, aile müracaat merkezlerine gidebilir. Buralar, onlara gerekli yönlendirmeleri sağlayabilir.
Gördüğünüz üzere iki uzmanımız da bu vakitte bayanların toplumsal etraflarına düşen rolün değerine değiniyor. Lohusa bayanlara yapan olmayan telaffuzlarda bulunmak onların aslına bakarsan güç geçirdikleri bir sureci daha da karmaşık hale getirebiliyor. Ki etrafın tenkitleri, karışmaları ve yanlış yönlendirmeleri yalnızca şahısların psikolojilerine berbat tesir etmiyor. Fiziksel vücutlarının de bitap düşmesine yol açabiliyor.
Bu tip davranışlara maruz kalan annelerin, yeni doğmuş bebeklerine iyi gelmelerini beklemek de çok tutarsız. Bilhassa uzmanların da bahsetmiş olduğu üzere partnere bu süreçte büyük rol düşüyor. Bir bayan çocuğu karnında 9 ay taşıyıp onu dünyaya getiren kişi olsa da çocuğun tek bakım vereni değildir.
Babanın da en az anne kadar bebeğin bakımında rol oynadığını söyleyebiliriz. Bu niçinle babaların mevzuyla ilgili kitaplar okuyup uzmana danışarak ilerlemeleri, süreci bayanlar için daha da kolaylaştırır.
Ki yalnızca bununla da bitmiyor. Lohusa bayanının en epey gereksinim duyduğu bir daha öbür bir hanımın takviyesi oluyor. Lakin bu dayanak, daha evvel kendisi üzere bir müddetçten geçmiş kişinin, olumlu deneyimlerinden yaralanma tarafında bir gereksinim olarak anlaşılmalı. Uzmanların da üstüne basa basa söylemiş olduği üzere, bu vakitte annenin güzelliği isteniyorsa ona gerçek biçimde kucak açacak anne, kayınvalide, elti, komşu, arkadaş vb. sıfattaki bayanların daha şuurlu davranması gerekiyor.
Kadın hastalıkları uzmanı Müjdegül Karaca’ya Twitter ve Instagram adresinden ulaşabilirsiniz.
Klinik psikolog Kemale Günhan’a Instagram üzerinden ulaşabilirsiniz.
- Görsel Kaynakları: Healthline, Healthline 2, Self, Healthline 3, Self 2, Verywell Family, ABC, Elle, Cears-Sinai, The Atlantic, STAT News, Cedars-Sinai 2, Slate, The Swaddle, Healthline 4, Sleepopolis, UVA Today – The University of Virginia, Metro, Greatist