arkamikontrolet
New member
Genç Türkiye’nin birinci yılları, iktisat ve sanayi açısından gelişmeye yönelik bir epey siyasetin uygulamaya koyulmasıyla epeyce kuvvetli geçmişti. Mustafa Kemal Atatürk, cumhuriyetin birinci senelerında Kurtuluş Mücadelesi’nden daha sıkıntı bir imtihanın bizleri beklediğini tekraren lisana getirmiş, bu uğurda Türk bilim insanlarının yetiştirilmesi için eğitim açısından da kıymetli ıslahatlar yapılmıştı.
Osmanlı Devleti’nden miras kalan kimi değerli eğitim kurumlarında bilim insanları yetişiyor olsa da, dünya sahnesinde bilimsel açıdan ön plana çıkmak için bunlar kâfi değildi. 1902 yılında, bir devir Osmanlı topraklarında bulunan Üsküp’te bir çocuk dünyaya gelmişti, büyüdükçe kendisinden büyük meseleleri başına takacaktı. O çocuk, birinci Türk bayan kimyager Remziye Hisar’ın ta kendisiydi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Üsküp’te bakılırsav yapan devlet memurlarından birisi olan Salih Hulusi ve eşi Ayşe Refia, II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinin akabinde küçük Remziye ile birlikte 1909 yılında İstanbul’a döndüler. Remziye, bugünkü ilkokul niteliğinde olan İstanbul Davutpaşa’daki Mekteb-i İptidai’yi 1 yılda bitirmişti. Okulun standart eğitim müddeti ise 3 yıldı. bu biçimdelar memlekette bir kurtuluş gayretinin sinyalleri veriliyor, itilaf devletleri toprakları karış karış paylaşmaya başlıyordu. Remziye’nin başında ise öteki problemlerin şimşekleri çakıyor, fırtınalar kopuyordu.
Remziye, eğitimine İttihat ve Terakki Mektebi, İnas Rüştüyesi ve İstanbul Kız Öğretmen Okulu’nda devam etti. 19 Mayıs 1919’dan iki ay daha sonra, Anadolu’nun bilimsel öncülüğü için bir uğraş neferi olacak genç Remziye okulundan birinci olarak Darülfünun’u kazandı. Bu sırada okuduğu okulun küçük sınıflarına da geometri ve matematik dersleri vermeye epeyce tan başlamıştı bile.
Daima yabancı isimleri duymanın verdiği o yük:
Remziye Hisar ve kız kardeşi Mihri
Kimya bilimi, Remziye için bir aşka dönüşmeye başladı. Darülfünun’a girer girmez kaydını Kimya kısmına yaptırdı. İlerleyen senelerda bir röportajında bu tercihini şöyle açıklayacaktı:
“Fen derslerindeki kanunlarda, buluşlarda daima yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi gorememenin ezikliğini, bu kısımda başarılı olursam giderebilirim sanıyordum”
Darülfünun’da aldığı eğitim sırasında, sınıfındaki kız arkadaşlarıyla ve öğretmeniyle bir arada Azerbaycan Bakü’ye gitti. O sıralarda Bakü tam bir mahşer yeriydi, bilim bir kenara öğretmenlik icra etmek büyük kahırdı. Kafkasya çalkalanıyor, genç Remziye ise ortasındaki öğretme aşkından vazgeçemiyordu. Vazgeçmedi, kız ve erkek öğrencilerin farklı ayrı eğitim gördükleri kurumda yetişen Remziye, Bakü’de bir erkek okulunda Kimya dersleri vermeye başladı. Bu sırada ise hayatının aşkı ve Türkiye’nin tıp öncülerinden olan Reşit Süreyya ile tanıştı. Süreyya Türkiye’de yetişmiş bir tıp tabibi olarak Bakü’de nazaranv yapıyordu.
Reşit Süreyya’yı cumhuriyetin ilanından daha sonra çıkan soyadı kanunuyla aldığı Gürsey soyadıyla tanıdık. 20 Nisan 1920 tarihinde evlendi, o sıralarda Sovyet Ordusu tarafınca işgal edilen Azerbaycan’ı terk etmek zorunda kaldılar. Yeni durakları, İstanbul oldu.
Takvimler 7 Nisan 1921’i gösterdiğinde Reşit ve Remziye’nin bir erkek çocukları oldu ve ismini Feza koydular. Adana’da yer alan Kız Öğretmen Okulu’na müdür olarak tayin edilen Remziye Hisar, memleketteki iç karışıklıklar yüzünden Feza’yı annesine emanet ederek; eğitim aşkının peşinden koşup, Anadolu’nun öteki ucuna gitti.
Birebir vakit diliminde Reşit Hisar ise önemli bir rahatsızlık geçirmeye başladı, imkanların kısıtlı olmasından dolayı tedavisine Paris’te devam etmek zorunda kaldı. Remziye Hisar, eşini yalnız bırakmamak için Paris’e gitti, yeni cumhuriyetin birinci eğitim dayanaklarından birisini alarak Sorbonne Üniversitesi’nde eğitim görmeye başladı. Bu sırada çift, kızları Deha Gürsey’i kucaklarına aldılar.
Madam Curie’den Kimya dersi almak:
Radyoaktiteyi keşfeden fizik ve kimya kısımlarında iki Nobel’e sahip Marie Curie
O devirde kimya bilimin öncülerinden olan Langevin ve Madam Curie üzere isimler de Sorbonne’a ders veriyorlardı. Remziye Hisar’ın önünde fazlaca büyük bir fırsat vardı, öğrendiği her şeyi memleketine getirebilirdi. Paris’te Biyokimya üzerine eğitim alan Hisar’ın aldığı burs, doktorasına başladığı anda kesildi. Remziye, Türkiye’ye dönmek zorundaydı. İstanbul’da yer alan Erenköy Kız Lisesi’nde idari yönetici olarak çalışmaya başladı. Bir sorun vardı; burada kimseye öğrendiklerini öğretemiyordu. Paris’te doktora yapmak için yeniden müracaatta bulundu, bir daha reddedildi.
Hisar, Zonguldak’taki Maden Mühendisliği Okulu’nda bir kimya öğretmeni eksik olduğunu duyar duymaz en azından oraya tayin edilmek istedi, başvurusunu yaptı. Bu sırada genç cumhutiyetin başarılı iktisatçılarından olan Cemal Hüsnü Taray’ın dikkatini çekti. Taray o devir Ulusal Eğitim Bakanı olarak nazaranv yapıyordu. Remziye Hisar’ın gayreti sonuç verdi. Bakanın takviyesini alan genç bilim insanı, Fransa’da doktora eğitimi için burs almıştı. Asıl sürpriz ise oğlu Feza’nın Galatasaray Lisesi’ne yatılı burslu olarak kabul edilmesiyle gerçekleşti.
Feza Gürsey
Birebir senelerda sıhhatine kavuşan Reşit Süreyya Gürsey, çalışmak için ABD’ye gitmeye karar verdi. Remziye Hisar bu sonucun akabinde eşinden boşandı. Kızını ve kız kardeşini yanına alan Remziye, Fransa’ya gitti. Kız kardeşi Mihri, Remziye’nin yolunu açan bilinmeyen bir kahraman üzereydi, o Deha ile ilgilenirken Remziye 1933 yılında Sorbonne’dan kimya alanında hekim olarak mezun oldu. Bu sırada çabucak hemen “metafosfat” üzerine fazlaca sayıda makale yazıp, dünya çapındaki bilimsel mecmualarda yayımladı. bir daha 1933 yılında doçentliğini aldı, 1936 yılında birlikte çalıştığı Prof. Arndt ile uyuşmazlık yaşayınca kurumdan ayrıldı.
Türkiye değişmiş, eğitim ıslahatları kararınu vermişti. Remziye bir daha memleketine döndü:
Remziye Hisar’ın mezunu olduğu Darilfünun, eğitim ıslahatlarından daha sonra dünya üniversiteleriyle ortak çalışmalar yapabilmek, birebir eğitim standardına sahip olabilmek için değişim geçirmişti. Kurum artık İstanbul Üniversitesi olarak biliniyordu. Remziye Hisar, burada genel kimya ve fizikokimya alanları üzerine doçent tabip olarak araştırmacılığa başladı. 1936 yılında Halk Sıhhati Enstitüsü’nde biyokimya uzmanı olarak nazaranv yaptı.
1947 yılında geldiğimizde Hisar, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Makine ve Kimya alanında doçent olarak çalışmaya başladı. 1949’da Türk Üniversiteli Bayandan Derneği’nin kurucularından birisi oldu. Kimya alanında çalışmalarını Türkiye’ye taşıyan hisar, koca bir bilim kısmının ülkemizdeki öncülerinden birisi haline gelmişti. Çalışmalarından dolayı Fransa hükümeti, 1956 yılında kendisine “Akademik Memur” nişanı verdi. 1959 yılında Remziye Hisar artık bir profesördü. Bu unvanı, Türkiye’de temellerini kendi elleriyle attığı, Türk üniversitelerinde almıştı.
1973 yılına kadar, yani 71 yaşına dek araştırma yapmaya devam etti, daha sonrasında emekliye ayrıldı. Bu yıllar sırasında oğlu Feza Gürsey, matematik ordinaryüsü Cahit Arf’in dayanağını alarak dünyada tanınan bir fizikçi olmayı başarmıştı. Kızı Deha Gürsey ise psikoloji bilimine merak salmış, Milletlerarası Psikoloji Birliği’nde nazaranv yapmayı başaran tek Türk olmayı başarmıştır.
Deha Gürsey ve Remziye Hisar
Remziye Hisar, hayatının son yıllarını İstanbul Anadolu Hisarı’nda yer alan babasından kalma meskende yalnız bir biçimde geçirdi. 13 Nisan 1992 yılında, Türkiye’yi fizikle tanıştıran isimlerden Feza Gürsey’in vefat haberini alınca dayanamadı. Kısa bir daha sonra, İstanbul’da yaşadığı konutta hayatını yitirdi.
Hisar, onlarca makale, kimya alanındaki değerli keşif ve çalışmalarıyla milletlerarası kurumlardan hayli sayıda ödül aldı. Türkiye’de ise yalnızca hayatının son senelerına denk düşen, 1991 yılında aldığı TÜBİTAK Bilim Ödülü’ne sahip olabildi. Onun en büyük mükafatı, kimya alanında yetiştirdiği gençler, iki başarılı öz çocuğu ve binlerce bayana örnek olan hayat öyküsüydü.
Kendisini büyük gurur ve hürmetle anıyor, mirasına sahip çıkacak olan gençlere de muvaffakiyetler diliyoruz.
Haftaya yeni bir diğer Türk bilim insanın hikayesiyle görüşmek üzere, takipte kalın.
Webtekno taşınabilir uygulamasını aşağıdaki temastan indirebilirsiniz:
Osmanlı Devleti’nden miras kalan kimi değerli eğitim kurumlarında bilim insanları yetişiyor olsa da, dünya sahnesinde bilimsel açıdan ön plana çıkmak için bunlar kâfi değildi. 1902 yılında, bir devir Osmanlı topraklarında bulunan Üsküp’te bir çocuk dünyaya gelmişti, büyüdükçe kendisinden büyük meseleleri başına takacaktı. O çocuk, birinci Türk bayan kimyager Remziye Hisar’ın ta kendisiydi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Üsküp’te bakılırsav yapan devlet memurlarından birisi olan Salih Hulusi ve eşi Ayşe Refia, II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinin akabinde küçük Remziye ile birlikte 1909 yılında İstanbul’a döndüler. Remziye, bugünkü ilkokul niteliğinde olan İstanbul Davutpaşa’daki Mekteb-i İptidai’yi 1 yılda bitirmişti. Okulun standart eğitim müddeti ise 3 yıldı. bu biçimdelar memlekette bir kurtuluş gayretinin sinyalleri veriliyor, itilaf devletleri toprakları karış karış paylaşmaya başlıyordu. Remziye’nin başında ise öteki problemlerin şimşekleri çakıyor, fırtınalar kopuyordu.
Remziye, eğitimine İttihat ve Terakki Mektebi, İnas Rüştüyesi ve İstanbul Kız Öğretmen Okulu’nda devam etti. 19 Mayıs 1919’dan iki ay daha sonra, Anadolu’nun bilimsel öncülüğü için bir uğraş neferi olacak genç Remziye okulundan birinci olarak Darülfünun’u kazandı. Bu sırada okuduğu okulun küçük sınıflarına da geometri ve matematik dersleri vermeye epeyce tan başlamıştı bile.
Daima yabancı isimleri duymanın verdiği o yük:
Remziye Hisar ve kız kardeşi Mihri
Kimya bilimi, Remziye için bir aşka dönüşmeye başladı. Darülfünun’a girer girmez kaydını Kimya kısmına yaptırdı. İlerleyen senelerda bir röportajında bu tercihini şöyle açıklayacaktı:
“Fen derslerindeki kanunlarda, buluşlarda daima yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi gorememenin ezikliğini, bu kısımda başarılı olursam giderebilirim sanıyordum”
Darülfünun’da aldığı eğitim sırasında, sınıfındaki kız arkadaşlarıyla ve öğretmeniyle bir arada Azerbaycan Bakü’ye gitti. O sıralarda Bakü tam bir mahşer yeriydi, bilim bir kenara öğretmenlik icra etmek büyük kahırdı. Kafkasya çalkalanıyor, genç Remziye ise ortasındaki öğretme aşkından vazgeçemiyordu. Vazgeçmedi, kız ve erkek öğrencilerin farklı ayrı eğitim gördükleri kurumda yetişen Remziye, Bakü’de bir erkek okulunda Kimya dersleri vermeye başladı. Bu sırada ise hayatının aşkı ve Türkiye’nin tıp öncülerinden olan Reşit Süreyya ile tanıştı. Süreyya Türkiye’de yetişmiş bir tıp tabibi olarak Bakü’de nazaranv yapıyordu.
Reşit Süreyya’yı cumhuriyetin ilanından daha sonra çıkan soyadı kanunuyla aldığı Gürsey soyadıyla tanıdık. 20 Nisan 1920 tarihinde evlendi, o sıralarda Sovyet Ordusu tarafınca işgal edilen Azerbaycan’ı terk etmek zorunda kaldılar. Yeni durakları, İstanbul oldu.
Takvimler 7 Nisan 1921’i gösterdiğinde Reşit ve Remziye’nin bir erkek çocukları oldu ve ismini Feza koydular. Adana’da yer alan Kız Öğretmen Okulu’na müdür olarak tayin edilen Remziye Hisar, memleketteki iç karışıklıklar yüzünden Feza’yı annesine emanet ederek; eğitim aşkının peşinden koşup, Anadolu’nun öteki ucuna gitti.
Birebir vakit diliminde Reşit Hisar ise önemli bir rahatsızlık geçirmeye başladı, imkanların kısıtlı olmasından dolayı tedavisine Paris’te devam etmek zorunda kaldı. Remziye Hisar, eşini yalnız bırakmamak için Paris’e gitti, yeni cumhuriyetin birinci eğitim dayanaklarından birisini alarak Sorbonne Üniversitesi’nde eğitim görmeye başladı. Bu sırada çift, kızları Deha Gürsey’i kucaklarına aldılar.
Madam Curie’den Kimya dersi almak:
Radyoaktiteyi keşfeden fizik ve kimya kısımlarında iki Nobel’e sahip Marie Curie
O devirde kimya bilimin öncülerinden olan Langevin ve Madam Curie üzere isimler de Sorbonne’a ders veriyorlardı. Remziye Hisar’ın önünde fazlaca büyük bir fırsat vardı, öğrendiği her şeyi memleketine getirebilirdi. Paris’te Biyokimya üzerine eğitim alan Hisar’ın aldığı burs, doktorasına başladığı anda kesildi. Remziye, Türkiye’ye dönmek zorundaydı. İstanbul’da yer alan Erenköy Kız Lisesi’nde idari yönetici olarak çalışmaya başladı. Bir sorun vardı; burada kimseye öğrendiklerini öğretemiyordu. Paris’te doktora yapmak için yeniden müracaatta bulundu, bir daha reddedildi.
Hisar, Zonguldak’taki Maden Mühendisliği Okulu’nda bir kimya öğretmeni eksik olduğunu duyar duymaz en azından oraya tayin edilmek istedi, başvurusunu yaptı. Bu sırada genç cumhutiyetin başarılı iktisatçılarından olan Cemal Hüsnü Taray’ın dikkatini çekti. Taray o devir Ulusal Eğitim Bakanı olarak nazaranv yapıyordu. Remziye Hisar’ın gayreti sonuç verdi. Bakanın takviyesini alan genç bilim insanı, Fransa’da doktora eğitimi için burs almıştı. Asıl sürpriz ise oğlu Feza’nın Galatasaray Lisesi’ne yatılı burslu olarak kabul edilmesiyle gerçekleşti.
Feza Gürsey
Birebir senelerda sıhhatine kavuşan Reşit Süreyya Gürsey, çalışmak için ABD’ye gitmeye karar verdi. Remziye Hisar bu sonucun akabinde eşinden boşandı. Kızını ve kız kardeşini yanına alan Remziye, Fransa’ya gitti. Kız kardeşi Mihri, Remziye’nin yolunu açan bilinmeyen bir kahraman üzereydi, o Deha ile ilgilenirken Remziye 1933 yılında Sorbonne’dan kimya alanında hekim olarak mezun oldu. Bu sırada çabucak hemen “metafosfat” üzerine fazlaca sayıda makale yazıp, dünya çapındaki bilimsel mecmualarda yayımladı. bir daha 1933 yılında doçentliğini aldı, 1936 yılında birlikte çalıştığı Prof. Arndt ile uyuşmazlık yaşayınca kurumdan ayrıldı.
Türkiye değişmiş, eğitim ıslahatları kararınu vermişti. Remziye bir daha memleketine döndü:
Remziye Hisar’ın mezunu olduğu Darilfünun, eğitim ıslahatlarından daha sonra dünya üniversiteleriyle ortak çalışmalar yapabilmek, birebir eğitim standardına sahip olabilmek için değişim geçirmişti. Kurum artık İstanbul Üniversitesi olarak biliniyordu. Remziye Hisar, burada genel kimya ve fizikokimya alanları üzerine doçent tabip olarak araştırmacılığa başladı. 1936 yılında Halk Sıhhati Enstitüsü’nde biyokimya uzmanı olarak nazaranv yaptı.
1947 yılında geldiğimizde Hisar, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Makine ve Kimya alanında doçent olarak çalışmaya başladı. 1949’da Türk Üniversiteli Bayandan Derneği’nin kurucularından birisi oldu. Kimya alanında çalışmalarını Türkiye’ye taşıyan hisar, koca bir bilim kısmının ülkemizdeki öncülerinden birisi haline gelmişti. Çalışmalarından dolayı Fransa hükümeti, 1956 yılında kendisine “Akademik Memur” nişanı verdi. 1959 yılında Remziye Hisar artık bir profesördü. Bu unvanı, Türkiye’de temellerini kendi elleriyle attığı, Türk üniversitelerinde almıştı.
1973 yılına kadar, yani 71 yaşına dek araştırma yapmaya devam etti, daha sonrasında emekliye ayrıldı. Bu yıllar sırasında oğlu Feza Gürsey, matematik ordinaryüsü Cahit Arf’in dayanağını alarak dünyada tanınan bir fizikçi olmayı başarmıştı. Kızı Deha Gürsey ise psikoloji bilimine merak salmış, Milletlerarası Psikoloji Birliği’nde nazaranv yapmayı başaran tek Türk olmayı başarmıştır.
Deha Gürsey ve Remziye Hisar
Remziye Hisar, hayatının son yıllarını İstanbul Anadolu Hisarı’nda yer alan babasından kalma meskende yalnız bir biçimde geçirdi. 13 Nisan 1992 yılında, Türkiye’yi fizikle tanıştıran isimlerden Feza Gürsey’in vefat haberini alınca dayanamadı. Kısa bir daha sonra, İstanbul’da yaşadığı konutta hayatını yitirdi.
Hisar, onlarca makale, kimya alanındaki değerli keşif ve çalışmalarıyla milletlerarası kurumlardan hayli sayıda ödül aldı. Türkiye’de ise yalnızca hayatının son senelerına denk düşen, 1991 yılında aldığı TÜBİTAK Bilim Ödülü’ne sahip olabildi. Onun en büyük mükafatı, kimya alanında yetiştirdiği gençler, iki başarılı öz çocuğu ve binlerce bayana örnek olan hayat öyküsüydü.
Kendisini büyük gurur ve hürmetle anıyor, mirasına sahip çıkacak olan gençlere de muvaffakiyetler diliyoruz.
Haftaya yeni bir diğer Türk bilim insanın hikayesiyle görüşmek üzere, takipte kalın.
Webtekno taşınabilir uygulamasını aşağıdaki temastan indirebilirsiniz: