arkamikontrolet
New member
Yakın geçmişe kadar yalnızca bir hayal olarak görülen uçaklar, günümüzde ise hayatımızın işleyişinde en büyük araçlardan biri haline geldi. Yeni teknolojilerle uçakların suratı ve konforu da daima gelişirken, uçak mühendisliği de mühendisliğin tepe noktalarından biri haline geldi.
Peki, her gün gökyüzünde onlarcasını gördüğümüz uçaklar, yerden binlerce metre yükseklikte uçarken nasıl oluyor da sesini bize duyurmayı başarıyor? Daha da kıymetlisi, uçağın ortasındayken nasıl oluyor da bu sesi duymuyoruz? Gelin, bu soruların yanıtlarını verelim.
Önce uçaklardaki sesin kaynaklarını öğrenelim:
Uçaklardaki sesi nasıl duyduğumuzu öğrenmek için olağan olarak bu seslerin kaynağına bakmamız gerekiyor. Uçuş halinde olan uçaklardan çıkan ses, genellikle aşağıdaki faktörlerden kaynaklanıyor:
Özellikle havalimanlarında uçakların ne kadar fazla ses çıkardığını biliyorsunuzdur. Hatta uçağa bir köprü ile değil, yerden merdiven ile giriş yapıyorsanız, bu sesi rahatsız edici derecede tam manasıyla duyabilirsiniz. Lakin aslında bu ses, uçağın uçarken çıkardığı sesin yalnızca ufak bir kısmı. Çünkü uçaklar yerdeyken duyduğunuz ses, sadece en düşük düzeyde çalışan motorlardan kaynaklanıyor.
Uçaklar havadayken ise elbette bu durum değişiyor. Motorlar, bilhassa kalkış durumunda ve uçuş irtifasına yükseldiği anlarda en yüksek güçte çalışıyor. Buna ek olarak uçak, havayı da delerek adeta bir rüzgâr oluşturuyor. ötürüsıyla uçaklar uçarken yeryüzünden duyduğumuz ses, büyük oranda havanın sesi ve motordan oluşuyor.
Tabii sesin bize ne kadar şiddetli geldiği de bir epeyce faktöre bağlı durumda. Bilhassa hava sıcaklığı, nem oranı ve basınç, ses dalgalarının yayılımında büyük rol oynuyor. Tıpkı biçimde uçağında bulunduğu yükseklik de basıncın yüksekliğe bakılırsa değişmesi niçiniyle büyük bir kıymete sahip.
Gökyüzünde ardında ‘beyaz duman (yoğunlaşma izi)’ gördüğümüz uçakların sesini yeryüzünden duymamamız da bu yükseklik faktöründen kaynaklanıyor. 9.000 metre ve üzerinde uçan uçaklardan çıkan ses, yeryüzüne yaklaştıkça şiddetini büyük yitiriyor. Etrafınızda hiç bir ses yoksa, bu sesi aslında düşük oranda duyabilirsiniz. Ama kent arasındayseniz, bu ses öbür sesler niçiniyle kulağımıza gelmiyor.
Uçak üreticileri, uçağın haricinden duyulabilen sesi de düşürmek için daima geliştirmeler yapmaya devam ediyor. Bunu eski model bir yolcu uçağı ile yeni model bir uçağın kalkışı sırasında havalimanlarında bile deneyimleyebilirsiniz.
Peki bu ses, uçakların ortasında nasıl engelleniyor?
Aslında uçakların çıkardığı ses, uçak ortasında büsbütün engellenemiyor. Ancak yıllardır gelişen sistemler yardımıyla bu sesin büyük bir çoğunluğu yolculara yansımıyor, ses sağlıklı bir seviyeye düşürülüyor. Bilhassa jet motorların yolcu uçaklarında kullanılmaya başladığı birinci devirlerde uçağın ortasındaki ses ziyadesiyle rahatsız edici durumdaydı.
Uçak üreticileri, sesin uçağın içine yansımaması için birbirinden yenilikçi tekniklere başvuruyor. Olağan kaidelerde duyma yetinizde kalıcı hasara yol açabilecek olan bu ses, günümüzde aşağıdaki metotlarla yok ediliyor:
Uçak gövdesinde iç ve dış katman içinde kullanılan ses yalıtımı materyalleri de mühendislik açısından epeyce büyük kıymet taşıyor. Bu gereçler olabildiğince yüksek ses yalıtımı sağlamakla bir arada olabildiğince yavaşça olmak zorunda. ötürüsıyla şirketler, bu materyalin geliştirilmesi için biroldukça bilimsel test gerçekleştiriyor, üçüncü taraf yalıtım şirketleriyle iş birliği yapıyor.
Bir uçağın ortasında ne kadar fazla ses olabileceğini aslında daha küçük uçaklarda gorebiliyoruz. Çalı uçağı olarak bilinen Piper J-3 üzere uçaklarda hiç bir ses yalıtımı bulunmazken, Cessna üzere uçaklarda fazlaca az seviyede yalıtım yer alıyor. Bu uçakların ortasındaki şahıslar, kulaklarının sıhhatini korumak için gürültü engelleyici kulaklıklar takmak zorunda kalıyor.
ötürüsıyla tekrar uçağa bindiğinizde sizin konforlu bir uçuş tecrübesi yaşamanız için harcanan emeğe ve geliştirilen yeni teknolojilere bir teşekkür etmeyi unutmayın.
Peki, her gün gökyüzünde onlarcasını gördüğümüz uçaklar, yerden binlerce metre yükseklikte uçarken nasıl oluyor da sesini bize duyurmayı başarıyor? Daha da kıymetlisi, uçağın ortasındayken nasıl oluyor da bu sesi duymuyoruz? Gelin, bu soruların yanıtlarını verelim.
Önce uçaklardaki sesin kaynaklarını öğrenelim:
Uçaklardaki sesi nasıl duyduğumuzu öğrenmek için olağan olarak bu seslerin kaynağına bakmamız gerekiyor. Uçuş halinde olan uçaklardan çıkan ses, genellikle aşağıdaki faktörlerden kaynaklanıyor:
- Uçağın çalışan motoru
- Motorların içine hava almakla yükümlü olan ve saniyede binlerce sefer dönen pervaneler
- Motorun gerisinden çıkan yüksek itiş gücüne sahip hava akımı,
- Uçağın havada hareketiyle oluşan aerodinamik sesler (arabayla giderken duyduğunuz rüzgâr sesiyle birebir mantık)
- Uçak gövdesinde motor ve hava akımıyla oluşan titreşim
Özellikle havalimanlarında uçakların ne kadar fazla ses çıkardığını biliyorsunuzdur. Hatta uçağa bir köprü ile değil, yerden merdiven ile giriş yapıyorsanız, bu sesi rahatsız edici derecede tam manasıyla duyabilirsiniz. Lakin aslında bu ses, uçağın uçarken çıkardığı sesin yalnızca ufak bir kısmı. Çünkü uçaklar yerdeyken duyduğunuz ses, sadece en düşük düzeyde çalışan motorlardan kaynaklanıyor.
Uçaklar havadayken ise elbette bu durum değişiyor. Motorlar, bilhassa kalkış durumunda ve uçuş irtifasına yükseldiği anlarda en yüksek güçte çalışıyor. Buna ek olarak uçak, havayı da delerek adeta bir rüzgâr oluşturuyor. ötürüsıyla uçaklar uçarken yeryüzünden duyduğumuz ses, büyük oranda havanın sesi ve motordan oluşuyor.
Tabii sesin bize ne kadar şiddetli geldiği de bir epeyce faktöre bağlı durumda. Bilhassa hava sıcaklığı, nem oranı ve basınç, ses dalgalarının yayılımında büyük rol oynuyor. Tıpkı biçimde uçağında bulunduğu yükseklik de basıncın yüksekliğe bakılırsa değişmesi niçiniyle büyük bir kıymete sahip.
Gökyüzünde ardında ‘beyaz duman (yoğunlaşma izi)’ gördüğümüz uçakların sesini yeryüzünden duymamamız da bu yükseklik faktöründen kaynaklanıyor. 9.000 metre ve üzerinde uçan uçaklardan çıkan ses, yeryüzüne yaklaştıkça şiddetini büyük yitiriyor. Etrafınızda hiç bir ses yoksa, bu sesi aslında düşük oranda duyabilirsiniz. Ama kent arasındayseniz, bu ses öbür sesler niçiniyle kulağımıza gelmiyor.
Uçak üreticileri, uçağın haricinden duyulabilen sesi de düşürmek için daima geliştirmeler yapmaya devam ediyor. Bunu eski model bir yolcu uçağı ile yeni model bir uçağın kalkışı sırasında havalimanlarında bile deneyimleyebilirsiniz.
Peki bu ses, uçakların ortasında nasıl engelleniyor?
Aslında uçakların çıkardığı ses, uçak ortasında büsbütün engellenemiyor. Ancak yıllardır gelişen sistemler yardımıyla bu sesin büyük bir çoğunluğu yolculara yansımıyor, ses sağlıklı bir seviyeye düşürülüyor. Bilhassa jet motorların yolcu uçaklarında kullanılmaya başladığı birinci devirlerde uçağın ortasındaki ses ziyadesiyle rahatsız edici durumdaydı.
Uçak üreticileri, sesin uçağın içine yansımaması için birbirinden yenilikçi tekniklere başvuruyor. Olağan kaidelerde duyma yetinizde kalıcı hasara yol açabilecek olan bu ses, günümüzde aşağıdaki metotlarla yok ediliyor:
- Uçağın gövdesinde iç ve dış yapı ortasına konulan ses yalıtımı malzemeleri
- Uçağın ortasında bulunan koltuk ve plastik üzere gereçlerin içeriği
- Uçağın gövdesi üzerinde oluşan hava akımını düzenleyen gövde tasarımları
- Motorların ucu ve bilhassa ardında sesin yayılımını engelleyen yapılar
- Motor pervanelerinin büyütülmesi ve daha yavaş süratte çalışması
Uçak gövdesinde iç ve dış katman içinde kullanılan ses yalıtımı materyalleri de mühendislik açısından epeyce büyük kıymet taşıyor. Bu gereçler olabildiğince yüksek ses yalıtımı sağlamakla bir arada olabildiğince yavaşça olmak zorunda. ötürüsıyla şirketler, bu materyalin geliştirilmesi için biroldukça bilimsel test gerçekleştiriyor, üçüncü taraf yalıtım şirketleriyle iş birliği yapıyor.
Bir uçağın ortasında ne kadar fazla ses olabileceğini aslında daha küçük uçaklarda gorebiliyoruz. Çalı uçağı olarak bilinen Piper J-3 üzere uçaklarda hiç bir ses yalıtımı bulunmazken, Cessna üzere uçaklarda fazlaca az seviyede yalıtım yer alıyor. Bu uçakların ortasındaki şahıslar, kulaklarının sıhhatini korumak için gürültü engelleyici kulaklıklar takmak zorunda kalıyor.
ötürüsıyla tekrar uçağa bindiğinizde sizin konforlu bir uçuş tecrübesi yaşamanız için harcanan emeğe ve geliştirilen yeni teknolojilere bir teşekkür etmeyi unutmayın.
- Kaynaklar: BBC, Skandia Inc, Soundproof Cow, Boeing