arkamikontrolet
New member
Türkçe binlerce yıldır konuşulan ve yazılan en kadim lisanlardan bir tanesi. Türklerin dünyanın dört bir yanına yayılmaları yardımıyla Türkçe bununla birlikte en güçlü lisanlardan bir tanesi haline gelmiştir. Arapça, Farsça, Fransızca, İngilizce, Rusça üzere bir hayli lisandan etkilenen lisanımız, eminiz biroldukca kişi bilmez ancak Yunancadan da etkilenmiştir. Anadolu topraklarına geldiğimizden beri komşumuz olan Yunanlıların lisanından Türkçeye geçen Yunanca sözlerin sayısı hiç de az değil.
elbet bu sözlerin hiç biri direkt olarak lisanımıza geçmemiştir. Kimisi farklı lisanlar üzerinden, kimisi mana değiştirerek, kimisi ise yazımı değişerek lisanımıza geçmiştir. O denli ki bunlardan pek birçoklarını uzun vakittir kullanıyoruz lakin etimolojik kökenlerini inceleyene kadar nereden geldiklerini bilmiyoruz. Gelin Türkçeye geçen Yunanca sözlere ve bu sözlerin etimolojik kökenlerine yakından bakalım.
Türkçeye geçen Yunanca sözler:
Açelya
Gönye
Ahtapot
Gübre
Anafor
Liman
Filiz
Roka
Öreke
Semer
Papaz
Pide
Tavla
Ihlamur
Anahtar
Izgara
Angarya
İstavrit
Bodoslama
Karides
Demet
Kavanoz
Domates
Kiraz
Efendi
Fasulye
Kutu
Fıçı
Açelya
Ormangülü cinsinden gelen bitkilere verilen isim olan açelya, İtalyanca kumlu toprakta yetişen çiçek manasına gelen azalea kelimesinden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Bu sözün kökeni ise Eski Yunanca susamış manasına gelen azaléos sözüdür.
Gönye
Mühendislik ve teknik çizim alanında kullanılan üçgen biçiminde bir araç olan gönye, eski Yunancada köşe, açı, dik açı elde etmeye yarayan alet manasındaki gōnía sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Ahtapot
Denizde yaşayan sekiz kollu yumuşakçaların genel ismi olan ahtapot, Yunancada sekiz ayak manasına gelen oχtapódi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Gübre
Hayvan dışkısına ve çabucak sonrasında tarımda bitkiler için gerekli minerallere verilen isim olan gübre, Yunanca dışkı manasına gelen kopriá sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Anafor
Denizlerde ve ırmaklarda aykırı gelgitler kararı oluşan dönme hareketi manasına gelen anafor, Yunancada gelgit, zıt akım manasına gelen anaphóri sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü anaphorá sözüdür.
Liman
Deniz araçlarının park ettiği ve yük alıp boşalttığı alanlara verilen isim olan liman, Yunanca sığınak manasına gelen liméni yahut limáni sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü limēn yahut leimōn sözüdür.
Filiz
Taze ağaç kollarına, körpe kısımlara ve çiçek fidanlarına verilen isim olan filiz, Yunanca yapraklama manasına gelen phylís sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü yaprak manasına gelen phýllon sözüdür.
Roka
Turpgiller ailesinden gelen ve yaprakları salata olarak yenebilen bir bitkiye verilen isim olan roka, Yunancada yaprakları yenen bir bitki manasına gelen róka sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Latincedeki kökü tırtıl manasına gelen eruca sözüdür.
Öreke
Deyimlerimizde çoğunlukla kullandığımız ve ucuna lifli materyallerin tutturulduğu sopa manasına gelen öreke, Yunanca yün eğirmekte kullanılan ucu çatallı oval tahta manasına gelen róka sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Söz, Germence bir sözcükten İtalyancaya rocca olarak geçmiştir.
Semer
Yük hayvanlarında eser taşınırken üstlerine bağlanan eşya olan semer, Yunancada yük hayvanlarına mahsus kemer manasına gelen sagmári sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü ságma sözüdür.
Papaz
Hıristiyan din erkeklerinı tanımlamak için kullanılan papaz sözü, Yunanca baba, muhterem kişi, din adamı manalarına gelen papás, papad sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Pide
Yassı hamurdan yapılan ekmeğe ve üzerine çeşitli gereçler konularak yapılan bir hamur işi yemeğe verilen isim olan pide, Yunanca yassı hamur ekmeği manasına gelen píta sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü, Süryanice ekmek kesimi manasına gelen pettā sözüdür.
Tavla
2 zar ve 15’i siyah, 15’i beyaz 30 taş ile özel bir tahta üzerine oynanan bir oyun olan tavla, Yunanca dama tahtası manasına gelen távli sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü İtalyanca tavola, onun da kökü Latince tabula sözüdür.
Ihlamur
Ebegümecigiller ailesinden bir ağaç ismi olan ve yapraklarından çay yapılan ıhlamur, Yunanca çiçekleri tıpta kullanılan bir ağaç manasına gelen flamúri sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü Latince flammula sözüdür.
Anahtar
Kilit açmaya yarayan metal bir araç olan anahtar, eski Yunancada açacak manasına gelen anoíktēr sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Izgara
Çubukların aralıklı olarak sıralanması ile oluşturulan aletlere verilen isim olan ızgara, Yunanca skará sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü ocak, ateş yakılan yer manasına gelen esχárā kelimesidir.
Angarya
Zorla yaptırılan iş manasına gelen angarya, eski Yunancada mecburi kamu hizmeti manasına gelen aggareía sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü eski Farsçadaki ha
gāra kelimesidir.
İstavrit
Trachurus cinsi balık cinsine verilen genel isim olan istavrit, Yunanca aynı manaya gelen savrídi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü kertenkele manasına gelen aûros yahut saúra kelimesidir.
Bodoslama
Geminin baş ve kıç noktalarının birleştiği nokta manasına gelen ve deyimlerimizde tam ortasından manasında kullandığımız bodoslama, Yunanca geminin baş ve kıç tarafındaki ağaç manasına gelen podóstima sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Karides
Denizlerde yaşayan bir tıp kabuklu deniz canlısına tipine verilen isim olan karides, Yunanca küçük deniz kabuklusu manasına gelen karídes yahut garídes sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Demet
Aynı çeşitten şeylerin bağlanması ile meydana gelen deste manasına gelen demet, eski Yunanca bağ, deste, bohça, çıkın manalarına gelen déma, demat sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Kavanoz
Ağzı geniş saklama kaplarına verilen bir isim olan Kavanoz, Yunanca bir cins testi manasına gelen kabános yahut gabáno sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Domates
Patlıcangiller ailesinden bir cins meyve olan domates, Yunanca aynı manaya gelen tomátes sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü İspanyolcaya Aztek lisanından geçen yumru manasındaki tomatl kelimesidir.
Kiraz
Gülgiller ailesinden bir ağaca ve meyvesine verilen isim olan kiraz, eski Yunanca kerasós sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Efendi
Bir çeşit hürmet unvanı olan efendi, eski Yunanca bey, sahip manasına gelen avthéntis sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Fasulye
Baklagiller familyasından bir bitkiye verilen isim olan fasulye, eski Yunanca malum zerzevat manasına gelen fasúli sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Kutu
Düz tabanlı ve kapaklı olan dikdörtgen biçimli kapların ortak ismi olan kutu, eski Yunanca kovuk ve arı peteği hücresi manasına gelen kýtos sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Fıçı
Ağaç şeritlerinin metal halkalarla birleştirilmesi kararı meydana gelen silindir bir kap olan fıçı, eski Yunanca varil, gemi hacim ünitesi manasına gelen boûttis yahut boútzi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Dil demek kültür demek, tarih demektir:
Eminiz lisanımıza yabancı lisanlardan geçen sözcükleri kullanmak yerine öz Türkçe sözleri kullanmamız ya da yeni Türkçe sözler türetmemiz gerektiğini savunanlar olacaktır. olağan olarak bir lisanın öz yapısını kaybetmesi ve yabancı sözcüklere boğulması o lisanı kirletir lakin şöyleki düşünün, bugün kullandığımız sözlerin büyük bir kısmı aslında Türk milletinin binlerce yıllık seyahatinde iletişime geçtiği başka kültürlerden birer ikramdır.
Farklı lisanları incelediğimiz vakit sayısız Türkçe kökenli sözcük buluyoruz. Yani aslında dildeki yabancı sözler her vakit birer kirlilik değil, çoğu vakit dünya külçeşidini ve tarihi seyahati gösteren birer kanıttırlar. Komşudan lisanımıza geçen bir sözcük lisanımızı bozmaz, tersine lisanımızı güçlendirir. olağan olarak son senelerda ortaya çıkan ve plaza lisanı olarak isimlendirilen yarı İngilizce yarı Türkçe lisanı saymayalım. O ne o denli?
seneler ortasında lisanımıza geçerek Türkçemizi daha da güçlü hale getiren Yunanca sözlerden kimilerini listeleyerek özetlemek gerekirse etimolojik kökenlerinden bahsettik. Türkçeye Yunancadan geçen diğer sözler biliyorsanız yorumlarda paylaşabilirsiniz.
elbet bu sözlerin hiç biri direkt olarak lisanımıza geçmemiştir. Kimisi farklı lisanlar üzerinden, kimisi mana değiştirerek, kimisi ise yazımı değişerek lisanımıza geçmiştir. O denli ki bunlardan pek birçoklarını uzun vakittir kullanıyoruz lakin etimolojik kökenlerini inceleyene kadar nereden geldiklerini bilmiyoruz. Gelin Türkçeye geçen Yunanca sözlere ve bu sözlerin etimolojik kökenlerine yakından bakalım.
Türkçeye geçen Yunanca sözler:
Açelya
Gönye
Ahtapot
Gübre
Anafor
Liman
Filiz
Roka
Öreke
Semer
Papaz
Pide
Tavla
Ihlamur
Anahtar
Izgara
Angarya
İstavrit
Bodoslama
Karides
Demet
Kavanoz
Domates
Kiraz
Efendi
Fasulye
Kutu
Fıçı
Açelya
Ormangülü cinsinden gelen bitkilere verilen isim olan açelya, İtalyanca kumlu toprakta yetişen çiçek manasına gelen azalea kelimesinden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Bu sözün kökeni ise Eski Yunanca susamış manasına gelen azaléos sözüdür.
Gönye
Mühendislik ve teknik çizim alanında kullanılan üçgen biçiminde bir araç olan gönye, eski Yunancada köşe, açı, dik açı elde etmeye yarayan alet manasındaki gōnía sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Ahtapot
Denizde yaşayan sekiz kollu yumuşakçaların genel ismi olan ahtapot, Yunancada sekiz ayak manasına gelen oχtapódi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Gübre
Hayvan dışkısına ve çabucak sonrasında tarımda bitkiler için gerekli minerallere verilen isim olan gübre, Yunanca dışkı manasına gelen kopriá sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Anafor
Denizlerde ve ırmaklarda aykırı gelgitler kararı oluşan dönme hareketi manasına gelen anafor, Yunancada gelgit, zıt akım manasına gelen anaphóri sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü anaphorá sözüdür.
Liman
Deniz araçlarının park ettiği ve yük alıp boşalttığı alanlara verilen isim olan liman, Yunanca sığınak manasına gelen liméni yahut limáni sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü limēn yahut leimōn sözüdür.
Filiz
Taze ağaç kollarına, körpe kısımlara ve çiçek fidanlarına verilen isim olan filiz, Yunanca yapraklama manasına gelen phylís sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü yaprak manasına gelen phýllon sözüdür.
Roka
Turpgiller ailesinden gelen ve yaprakları salata olarak yenebilen bir bitkiye verilen isim olan roka, Yunancada yaprakları yenen bir bitki manasına gelen róka sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Latincedeki kökü tırtıl manasına gelen eruca sözüdür.
Öreke
Deyimlerimizde çoğunlukla kullandığımız ve ucuna lifli materyallerin tutturulduğu sopa manasına gelen öreke, Yunanca yün eğirmekte kullanılan ucu çatallı oval tahta manasına gelen róka sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Söz, Germence bir sözcükten İtalyancaya rocca olarak geçmiştir.
Semer
Yük hayvanlarında eser taşınırken üstlerine bağlanan eşya olan semer, Yunancada yük hayvanlarına mahsus kemer manasına gelen sagmári sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü ságma sözüdür.
Papaz
Hıristiyan din erkeklerinı tanımlamak için kullanılan papaz sözü, Yunanca baba, muhterem kişi, din adamı manalarına gelen papás, papad sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Pide
Yassı hamurdan yapılan ekmeğe ve üzerine çeşitli gereçler konularak yapılan bir hamur işi yemeğe verilen isim olan pide, Yunanca yassı hamur ekmeği manasına gelen píta sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü, Süryanice ekmek kesimi manasına gelen pettā sözüdür.
Tavla
2 zar ve 15’i siyah, 15’i beyaz 30 taş ile özel bir tahta üzerine oynanan bir oyun olan tavla, Yunanca dama tahtası manasına gelen távli sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü İtalyanca tavola, onun da kökü Latince tabula sözüdür.
Ihlamur
Ebegümecigiller ailesinden bir ağaç ismi olan ve yapraklarından çay yapılan ıhlamur, Yunanca çiçekleri tıpta kullanılan bir ağaç manasına gelen flamúri sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü Latince flammula sözüdür.
Anahtar
Kilit açmaya yarayan metal bir araç olan anahtar, eski Yunancada açacak manasına gelen anoíktēr sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Izgara
Çubukların aralıklı olarak sıralanması ile oluşturulan aletlere verilen isim olan ızgara, Yunanca skará sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü ocak, ateş yakılan yer manasına gelen esχárā kelimesidir.
Angarya
Zorla yaptırılan iş manasına gelen angarya, eski Yunancada mecburi kamu hizmeti manasına gelen aggareía sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü eski Farsçadaki ha
gāra kelimesidir.İstavrit
Trachurus cinsi balık cinsine verilen genel isim olan istavrit, Yunanca aynı manaya gelen savrídi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün eski Yunancadaki kökü kertenkele manasına gelen aûros yahut saúra kelimesidir.
Bodoslama
Geminin baş ve kıç noktalarının birleştiği nokta manasına gelen ve deyimlerimizde tam ortasından manasında kullandığımız bodoslama, Yunanca geminin baş ve kıç tarafındaki ağaç manasına gelen podóstima sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Karides
Denizlerde yaşayan bir tıp kabuklu deniz canlısına tipine verilen isim olan karides, Yunanca küçük deniz kabuklusu manasına gelen karídes yahut garídes sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Demet
Aynı çeşitten şeylerin bağlanması ile meydana gelen deste manasına gelen demet, eski Yunanca bağ, deste, bohça, çıkın manalarına gelen déma, demat sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Kavanoz
Ağzı geniş saklama kaplarına verilen bir isim olan Kavanoz, Yunanca bir cins testi manasına gelen kabános yahut gabáno sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Domates
Patlıcangiller ailesinden bir cins meyve olan domates, Yunanca aynı manaya gelen tomátes sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir. Sözün kökü İspanyolcaya Aztek lisanından geçen yumru manasındaki tomatl kelimesidir.
Kiraz
Gülgiller ailesinden bir ağaca ve meyvesine verilen isim olan kiraz, eski Yunanca kerasós sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Efendi
Bir çeşit hürmet unvanı olan efendi, eski Yunanca bey, sahip manasına gelen avthéntis sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Fasulye
Baklagiller familyasından bir bitkiye verilen isim olan fasulye, eski Yunanca malum zerzevat manasına gelen fasúli sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Kutu
Düz tabanlı ve kapaklı olan dikdörtgen biçimli kapların ortak ismi olan kutu, eski Yunanca kovuk ve arı peteği hücresi manasına gelen kýtos sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Fıçı
Ağaç şeritlerinin metal halkalarla birleştirilmesi kararı meydana gelen silindir bir kap olan fıçı, eski Yunanca varil, gemi hacim ünitesi manasına gelen boûttis yahut boútzi sözcüğünden türeyerek lisanımıza geçmiştir.
Dil demek kültür demek, tarih demektir:
Eminiz lisanımıza yabancı lisanlardan geçen sözcükleri kullanmak yerine öz Türkçe sözleri kullanmamız ya da yeni Türkçe sözler türetmemiz gerektiğini savunanlar olacaktır. olağan olarak bir lisanın öz yapısını kaybetmesi ve yabancı sözcüklere boğulması o lisanı kirletir lakin şöyleki düşünün, bugün kullandığımız sözlerin büyük bir kısmı aslında Türk milletinin binlerce yıllık seyahatinde iletişime geçtiği başka kültürlerden birer ikramdır.
Farklı lisanları incelediğimiz vakit sayısız Türkçe kökenli sözcük buluyoruz. Yani aslında dildeki yabancı sözler her vakit birer kirlilik değil, çoğu vakit dünya külçeşidini ve tarihi seyahati gösteren birer kanıttırlar. Komşudan lisanımıza geçen bir sözcük lisanımızı bozmaz, tersine lisanımızı güçlendirir. olağan olarak son senelerda ortaya çıkan ve plaza lisanı olarak isimlendirilen yarı İngilizce yarı Türkçe lisanı saymayalım. O ne o denli?
seneler ortasında lisanımıza geçerek Türkçemizi daha da güçlü hale getiren Yunanca sözlerden kimilerini listeleyerek özetlemek gerekirse etimolojik kökenlerinden bahsettik. Türkçeye Yunancadan geçen diğer sözler biliyorsanız yorumlarda paylaşabilirsiniz.